حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا تویسرکانی، در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، در تشریح جایگاه ایثار و شهادت در قرآن کریم، بیان کرد: ایثار ازمکارم اخلاق است و مکارم اخلاق یعنی خصال نیکی که از وجود انسان شکل می‌گیرد و زمینه عزت و رستگاری در آخرت انسان می‌شود؛ این صفات مرز بین انسان و حیوان است و باعث تمیز محدوده انسانیت می‌شود. مکارم اخلاقی فهرستی دارد اما از مواردی که در صدر آن است ایثار است.
وی افزود: ایثار انتخاب دیگران به جای خود، تقدم دیگران بر خود و فداکاری و بخشش از جان و مال است تا دیگران در رفاه و آرامش زندگی کنند؛ با این کار خودخواهی کنار گذاشته می‌شود و دیگرخواهی جای آن‌را می‌گیرد. به این افراد ایثارگر می‌گویند و به چنین عملی ایثار گفته می‌شود. این افراد نیاز خودشان را کنار می‌گذارند و دیگران را در اولویت قرار می‌دهند، در صورتی که خود نیاز نیازمند هستند.
ایثار؛ میوه سلوک قرآن و احساس مسئولیت به دیگران
مسئول نمایندگی ولی فقیه در سازمان بسیج با بیان اینکه ریشه ایثار احساس مسئولیت در قبال دیگران است، گفت: در اینجا می‌توان به سلوک انسان اشاره کرد. انسان دو سلوک زندگی خود دارد: اول سلوک ایمانی که با احساس مسئولیت نسبت به جامعه و اجتماع ایجاد می‌شود و دیگری سلوک شخصی که فرد نسبت به جامعه احساس مسئولیت ندارد و به مسائل شخصی زندگی خود مشغول است و هیچ فداکاری در برابر دیگران از خود نشان نمی‌دهد. سلوک ایمانی و احساس مسئولیت به دیگران میوه‌هایی دارد که ایثار یکی از میوه‌های آن است و از بالاترین درجات آن است.
وی با بیان اینکه ایثار به درجاتی تبدیل می‌شود تصریح کرد: بالاترین نوع ایثار تقدیم جان و شهادت‌طلبی است که در اینجا می‌توان به انفاق اشاره کرد؛ بعضی از افراد در مال، آبرو، وقت ایثار می‌کنند اما بالاترین نوع انفاق، ایثار جان که همان شهادت در راه اسلام و حق است. اینان کسانی هستند که جهاد فی سبیل الله دارند و زمینه کسب یک مدال پر افتخار را برای خود محیا می‌کنند.
ایثاگران؛ محبوبین خداوند
تویسرکانی با اشاره به آیاتی از قرآن که در تبیین جهاد، ایثار و شهادت نازل شده است، گفت: خداوند متعال در قرآن کریم در سوره‌های متعدد و در آیه‌های نورانی خود بارها به ایثار و شهادت اشاره کرده است. به عنوان نمونه قرآن کریم در آیه 4 سوره صف از رزمندگان و ایثارگران به عنوان محبوبین خود یاد کرده است و می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُم بُنیَانٌ مَّرْصُوصٌ؛ در حقیقت خدا دوست دارد کسانى را که در راه او صف در صف چنان که گویى بنایى ریخته شده از سرباند جهاد می‌کنند. در آیه 111 سوره توبه نیز خداوند خود را به عنوان خریدار جان و مال رزمندگان مطرح می‌کند و می‌فرماید: «إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ...؛ در حقیقت خدا از مؤمنان جان و مال‌شان را به [بهاى] اینکه بهشت براى آنان باشد خریده است همان کسانى که در راه خدا می‌جنگند و می‌کشند و کشته می‌شوند...».
جایگاه رفیع شهداء
وی با اشاره به آیه 169 سوره آل عمران بیان کرد: در این آیه شریفه خداوند متعال شهدا را زنده معرفی می‌کند و می‌فرماید: «وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ»، هرگز کسانى را که در راه خدا کشته شدهاند مرده مپندار بلکه زندهاند که نزد پروردگارشان روزى داده می‌شوند»؛ همچنین با نگاهی متفاوت در آیه 154 سوره بقره بیان می‌کند: «وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبیلِ اللّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْیَاء وَلَکِن لاَّ تَشْعُرُونَ؛ و کسانى را که در راه خدا کشته می‌شوند مرده نخوانید بلکه زندهاند ولى شما نمی‌دانید». خداوند متعال در آیه 95 سوره نساء «لاَّ یَسْتَوِی الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ غَیْرُ أُوْلِی الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِینَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ علَى الْقَاعِدِینَ دَرَجَةً» می‌فرماید که مؤمنان خانهنشین که زیاندیده نیستند با آن مجاهدانى که با مال و جان خود در راه خدا جهاد می‌کنند یکسان نیستند و خداوند کسانى را که با مال و جان خود جهاد می‌کنند را به درجهاى بر خانهنشینان مزیت می‌دهد.
استفاده از ظرفیت‌های معنوی قرآن در پیشبردهای نظامی
وی با اشاره به رابطه قرآن و رزمندگان در جبهه‌های حق علیه باطل گفت: رزمندگان در جبهه‌های جنگ دارای تخصص‌های گوناگونی مانند مدیریت، تخریب‌گر، پشتیبانی و... بودند اما همگی از فرماندهان تا رزمندگان ساده در یک صفت مشترک بودند و آن معنویت بود. معنویت در بین رزمندگان در دو چیز مطرح بود؛ یکی قرآن و دیگری اهل بیت(ع). یک رزمنده برای اینکه معنویت را در خود توسعه دهد و از برکات آن در کاربردهای رزمی نیز استفاده کند باید قران را الگوی راه خود قرار دهد که رزمندگان هشت سال دفاع مقدس با معنویتی که از قرآن دریافت کردند، توانستند با شهامت در برابر دشمن ایستادگی کنند.
تلاوت آیات قرآن؛ عامل ایجاد ایستادگی
مسئول نمایندگی ولی فقیه در سازمان بسیج با تأکید بر این که قرآن و اهل بیت(ع) دو منبع مولد معنویت در جبهه بودند، گفت: تلاوت کلام وحی توسط قاریان و حفظ آیات قرآن باعث ایستادگی و مقاومت این رزمندگان بود، به طوری که اکثر رزمندگان سوره واقعه را حفظ بودند و هر شب آن را زمزمه می‌کردند؛ این مسئله تا حدی ارزشمند بود که اگر رزمنده‌ای سوره را حفظ نبود، احساس می‌کرد که از این قافله نور عقب مانده است و این امر نشان از معنویت و خلوص رزمندگان بود.
عجین شدن قرآن با جان رزمندگان
وی با اشاره به همراهی همیشگی قرآن با رزمندگان دفاع مقدس تصریح کرد: انسان در دل خود خیلی مسائل را جای داده که نسبت به آنان مدیریت و کنترل دارد؛ زمانی که یکی از رزمندگان در انفجارها اعصاب تعادل خود را از دست می‌دادند که دچار موج‌زدگی موقت می‌شدند، شاهد بودیم که در آن لحظه که به طور کامل کنترل موقت خود را از دست می‌دادند، اما سوره «الرحمن» را نجوا می‌کردند که این خود عجین شدن قرآن با دل و روح این رزمنده‌ها بود و حتی زمانی را به یاد داریم که نیمه‌های شب صدای تلاوت قرآن شنیده می‌شد و با صدای دلنشین آیات جست‌وجو می‌کردیم که کدام یک از رزمندگان در حال زمزمه کردن است و وقتی بر بالین این عزیزان می‌رفتیم، شاهد بودیم که در عالم خواب زبان به تلاوت آیات الهی گشوده است.
حجت‌الاسلام تویسرکانی افزود: رزمندگان از آیات متعددی از قرآن کریم در موقعیت‌های مختلف بهره می‌بردند؛ زمانی که رزمندگان دشمن را هدف قرار داده بودند و می‌خواستند که از دیده‌بان آنان عبور کنند و اطلاعاتی را از دل دشمن به دست بیاورند آیه 9 سوره مبارکه یاسین «وَجَعَلْنَا مِن بَیْنِ أَیْدِیهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَیْنَاهُمْ فَهُمْ لاَ یُبْصِرُونَ» را تکرار می‌کردند تا این آیه قدرت خود را نشان می‌داد. آیات دیگری که مربوط به شهادت و ایثاربودند مانند: «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن یَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا؛ از میان مؤمنان مردانی‌اند که به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا کردند برخى از آنان به شهادت رسیدند و برخى از آنها در همین انتظارند و [هرگز عقیده خود را] تبدیل نکردند».
وی با بیان اینکه آیةالکرسی، سوره یونس و سوره‌ها و آیاتی از قرآن آن قدر در بین رزمندگان تکرار می‌شد که همگان این آیات را حفظ کرده بودند، گفت: رزمندگان جهان‌بینی، احساس، باید و نبایدهای خود را از قرآن می‌گرفتند و همیشه در فضای بسیار آرام، شاد و معنوی حضور داشتند. شادی که مرکزیت آن جان و روح افراد بود. رزمندگان در این شادی به برکت قرآن و اهل بیت(ع) به درجه «ولی الله» می‌رسیدند؛ از آثار ولی‌الله شدن نداشتن ترس و غم است؛ همان طور که در آیه 30 سوره فصلت خداوند می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا...؛ در حقیقت کسانى که گفتند پروردگار ما خداست سپس ایستادگى کردند، فرشتگان بر آنان فرود می‌آیند بیم مدارید وغمین مباشید».
مسئول نمایندگی ولی فقیه در سازمان بسیج با تأکید بر تأثیر آیات نورانی قرآن بر سرشت انسان و افزایش معرفت و بصیرت آنان عنوان کرد: گذشت، ایثار، شهامت، ایستادگی، مقاومت، خستگی‌ناپذیری، عفو و ... از ویژگی‌های رزمندگان ما در هشت سال دفاع مقدس به برکت قرآن بود. به‌راستی که فضای جبهه، فضایی مملو از نور و برکت خداوند بود و به‌حق درست گفته شده که جبهه دفاع مقدس بدون شک «جبهه نور علیه ظلمت» بود.
وی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر چگونه بسیجیان می‌توانند مانند رزمندگان دفاع مقدس به معرفت قرآنی والاتر دست یابند، تصریح کرد: در حال حاضر در حوزه بسیج برای اینکه قدرت اجرای ماموریت‌های محوله از سوی مقام معظم کل قوا را داشته باشیم باید راهبردمان را با تقویت معنویت، معرفت، بصیرت و تربیت به ترتیب پیش ببریم که در میان بسیجیان این ترتیب به درستی تحقق پیدا کند تا از عمق وجود صاحب یک مهارت شوند و در میدان‌های بیرونی به ماموریت‌های خود عمل کنند.
حجت‌الاسلام تویسرکانی در پایان اظهار کرد: منبع معنویت قرآن است که حرف اول و آخر را می‌زند؛ برای به دست آوردن چهار اصل که بیان شد، باید قرآن را الگو قرار داد؛ زیرا بدون قرآن، دچار کج‌راهی، ضعف و گمراهی می‌شویم و ماموریت‌هایی که بر عهده بسیج است به‌درستی انجام نمی‌شود. هر چند ما حق مطلب قرآن را آن طور که در خور شایسته است ادا نکرده‌ایم ولی در راه قرآن قرار داریم، باشد که قرآن در جان و دل‌های بسیجیان نفوذ کند تا بتوانیم با قرآن راه خود را ادامه دهیم.
*سمیه عیادی