به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نشست نقد و بررسی فیلم سینمای «یاسین» با حضور محسن علی‌اکبری و حامد امرایی، تهیه کننده و کارگردان فیلم، شب گذشته، هشتم تیرماه در غرفه ایکنا واقع در بیست‌و‌سومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن برگزار شد. در ابتدای این نشست محسن علی‌اکبری درباره چگونگی شکل‌گیری و ساخت این اثر اظهار کرد: ورودم به سینما با فیلم‌هایی چون «بلمی به سوی ساحل» و«پرواز در شب» همراه بود. از همان زمان نیز دغدغه‌ام پرداختن به موضوعات دفاع مقدسی و قرآنی بود. فیلم‌هایی چون «مریم مقدس»، «کتاب قانون» و «مردان آنجلس» نمونه‌هایی از این دست کارها هستند. نکته دیگر اینکه من درکارهایی که تهیه کردم تنها یک ژانر را مورد نظر نداشتم. برای نمونه فیلم «کتاب قانون» را در ژانر طنز ساختم، اما حتی در این کار کمدی هم سعی کردم محور و موضوع کارم آیات قرآن باشد.
وی افزود: با توجه به توضیحات فوق، مطلب دیگری است که سبب شد ایده ساخت فیلمی چون «یاسین» در ذهن من شکل بگیرد این است که، اگر در هر خانواده‌ای تنها یک نفر با قرآن مأنوس باشد آن خانواده بیمه خواهند بود. اتفاقی که متأسفانه در خانواده‌های ایرانی کمتر رخ می‌دهد. این قبیل موضوعات، محرکی برای ساخت فیلم «یاسین» بود.
این تهیه‌کننده ادامه داد: برای ساخت فیلم «یاسین» در ابتدا فیلمنامه در اختیار ما قرار داشت با نام «پرواز زنبورها» که طرح و ایده آن برای کارگردان بود. من وقتی فیلمنامه را گرفتم برای مشاوره آن را به مجید مجیدی دادم تا نظرش را درباره سناریو به ما اعلام کند، چون معتقد بودم فضای فیلمنامه به کارهای مجیدی نزدیک بود. وقتی فیلمنامه را مجیدی مطالعه کرد به من اطلاع داد که چنین سناریوی را وی قبلاً نوشته است و بهتر است من این فیلمنامه را کار نکنم تا وی بتواند آن را بسازد. با توجه به وضعیت پیش آمده با محمد‌رضا گوهری و فرهاد توحیدی تماس گرفتم تا فیلمنامه‌ای جدید که ایده آن برای خودم بود، بنویسند. در ادامه، گوهری به من امیر عربی را پیشنهاد کرد و من نیز نگارش فیلمنامه را به وی سپردم تا سناریو نوشته شود.
«یاسین» بر پایه واقعیت است
علی‌اکبری در پاسخ به این که آیا داستان فیلم بر پایه واقعیت شکل گرفته است، تصریح کرد: دقیقاً اتفاقی را که در فیلم می‌بینیم برای یکی از دوستانم روی داده است. وی فردی به شدت متظاهر بود که ادعای دینداری فراوان می‌کرد. وی فرزندی داشت که با خود به جاهای مختلف می‌برد تا با قرائت قرآن برای خود مجوز ساخت و ساز بگیرد. من همان زمان به وی بابت این کار تذکر دادم، اما وی به آن توجهی نکرد، هر چند وی چند سالی است که به دلیل ورشکستگی در زندان به سر می‌برد.
در ادامه این جلسه امرایی کارگردان فیلم نیز درباره اتفاقاتی که برای فیلمنامه «یاسین» رخ داد، چنین توضیح داد: طرح اولیه «پرواز زنبورها» از خودم است که در دو صحنه آن را به یکی از فیلمنامه‌نویسان (ناصر هاشم‌زاده) پیشنهاد دادم تا برای آن سناریویی بنویسد. توافق انجام شد و وی نیز بعد از چند وقت فیلمنامه‌ای تحویل داد و پول خود را هم دریافت کرد، اما بعد متوجه شدم که فیلمنامه مسئله دارد. برای همین طبق نظر تهیه‌کننده فیلمنامه‌ای نوشته شد که به «پرواز زنبورها» نزدیکی خاصی داشت. با این تفاوت که نگاهی اجتماعی‌تر به موضوع مورد نظر داشت.
وی درباره پیام فیلم گفت: ما در یک جامعه دینی زندگی می‌کنیم و زیاد هم می‌شنویم که برخی افراد که ظاهری کاملاً دینی دارند اختلاس‌هایی را انجام داده‌اند. سوءاستفاده‌های که در نهایت به اعتقادات مردم صدمه زده و باعث می‌شود آسیب‌های بسیار جدی به جامعه اسلامی وارد شود. البته تمام سعی ما این بود که نگاه کاملاً صریح و سیاسی به موضوع نداشته باشیم تا کار شکلی ساده داشته و به ما نیز انگ سیاسی کاری زده نشود.
علی‌اکبری در این جلسه درباره پایین بودن کیفیت فنی فیلم در مقایسه با کار دیگرش «کتاب قانون» که آن هم فیلی قرآنی بود، توضیح داد: نحوه کار من از روزی که وارد سینما شدم این گونه بود که همه چیز از قبل برای ساخت فیلم آماده باشد و سپس کار را شروع می‌کردم. «کتاب قانون» از آن فیلم‌های بود که ما مدت‌ها روی آن کار کردیم. در ضمن در این فیلم ما به هیچ وجه در بحث سرمایه مشکلی نداشتیم. برای همین مشخص است که «کتاب قانون» در مقایسه با فیلمی که از ابتدا ساخت با مشکلات مختلف مواجه شده، تفاوت کیفی مشخص داشته باشد.
عدم حمایت مرگز گسترش از یک فیلم اولی
این تهیه‌کننده ادامه داد: مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی باید بخش عمده‌ای از سرمایه فیلم را تقبل می‌کرد، زیرا یکی از وظایفش حمایت از کارگردان‌هایی است که فیلم اول خود را جلوی دوربین می‌برند، اما متأسفانه وقتی ما ساخت کار را آغاز کردیم مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به ما زنگ زد و گفت به این فیلم ریالی کمک نمی‌کند. من همان زمان به وی گفتم که کوچک‌تر از آن است که بخواهد به من بگوید که کار نکنم، زیرا من از سال 61 فیلمسازی کرده‌ام و جواد شمقدری در سریال «فرستاده» کارگردان من بوده است. با توجه به چنین شرایطی من مجبور شدم خانه خودم را بفروشم تا سرمایه کار را فراهم کنم. با توجه به این شرایط آیا می‌توان انتظار ساخت یک فیلم خوب را داشت؟
علی‌اکبری درباره مشکل حمید فرخ‌نژاد با فیلم هم بیان کرد: من برای دلخوری فرخ‌نژاد به وی حق می‌دهم، چون وی قرارداد خود را بابت فیلمنامه «پرواز زنبورها» بسته بود. در ضمن اتفاقاتی دیگر هم برای فیلم روی داد از آن جمله می‌توان به کناره‌گیری هنگامه قاضیانی از فیلم اشاره کرد. با این شرایط طبیعی است فرخ‌نژاد عصبانی شود و از فیلم ناراحت باشد. در کنار این اتفاقات، اضافه کنید تعطیلی دو ماهه فیلمبرداری را که به خاطر بی‌پولی به وجود آمد.
سینمای ما در اختیار سینماداران است
این تهیه‌کننده درباره اکران و نمایش فیلم هم چنین توضیح داد: متأسفانه تصیم‌گیری‌ها در مقوله فرهنگی در کشور ما به دست یک عده سینما‌دار افتاده، زیرا سینما‌دار است که دارد فرهنگ سینمایی ما را ترسیم می‌کند. با توجه به این وضعیت، آنها (سینماداران) حاضر نیستند که غیر از فیلم طنز که من بهتر است به آن فیلم سخیف بگویم به نمایش درآورند. این شرایط باعث می‌شود غیر از این کارها، فیلم‌های دیگر امکان نمایش نداشته باشند، حتی فیلم «اسب سفید پادشاه» که کارگردانش نامی در سینمای کشورمان دارد هم نتوانست در گیشه موفق باشد.
وی متذکر شد: حتی در یک یا دو سانسی که برای نمایش این فیلم در نظر گرفته شده بود باز هم می‌دیدیم که برخی سینماها فیلم‌های دیگر را به نمایش می‌گذاشتند. برای نمونه یکی از دوستانم بلیط برای فیلم «یاسین» در سینما کوروش گرفته بود. که در آن سالنی که قرار بود فیلم ما پخش شود «عصر یخبندان» به نمایش درآمده بود! این نمایش بسیار غیر منصفانه‌ای که برای «یاسین» به وجود آمد اجازه نداد این فیلم که مخاطبش قشر مذهبی بودند به خوبی دیده شود.
در این بخش از گفتوگو خبرنگار ایکنا بیان کرد که در سخنان خود از این سخن گفتید که فیلم را برای قشر مذهبی ساخته‌اید اما آیا امکانی را فراهم آورد‌ه‌اید که تماشاگر بداند که فیلم قرآنی است؟ چرا در تیزر تلویزیونی این فیلم حتی یک صحنه تلاوت قرآن که بارها در فیلم وجود دارد، کار نشده است؟ این سؤالات آیا با گفته‌های شما در تعارض نیست؟
علی‌اکبری جواب داد: شاید در زمینه تیزر اشتباه کرده باشیم، چون ما در دو تیزری که برای فیلم داشتیم سعی کردیم این را بگوییم که فیلم، اثری اجتماعی است که به بحث‌های رانت‌خواری هم توجه دارد. نکته دیگر اینکه تنها چهار روز مانده به اکران به ما اطلاع دادند فیلم قرار است روی پرده برود. همین تعجیل باعث شد که تبلیغات فیلم خوب نباشد.
در بخش دیگری از این نشست، امرایی در پاسخ به این که در جاهایی از فیلم مشخص است که کارگردان پشت دوربین نیست، پس چرا با این وجود کار را ادامه داده است، توضیح داد: بابت رفتاری که مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با فیلم داشت کار آسیب فراوان دید. سنگ‌اندازی که باعث شد دو ماه تعطیل شود. برای همین این اجازه به فیلم داده شد تا گروه به تهران باز گردد و در فیلم‌های دیگری اگر می‌خواهند حضور پیدا کنند. بعد از مدتی این امکان برای فیلم به وجود آمد تا فیلمبرداری ادامه پیدا کند. در آن زمان من در کار دیگری حضور داشتم و تهیه‌کننده نیز نمی‌‌توانست فیلم را معطل نگاه دارد. برای همین چند سکانس از فیلم با کارگردانی رهبر قنبری جلوی دوربین رفت.
در این زمان علی‌اکبری تذکری داد به این نحو که در یک زمانی کوتاه که بیش از چند روز نبود رهبر قنبری لطف کرد و در کار حضور یافت. دلیل آن هم همان طور که امرایی گفت، عدم امکان حضور امرایی بود. با توجه به تمام توضیحات باید بگویم که من نمی‌خواهم ادعا کنم که فیلم کیفیت بسیار بالایی دارد، اما با توجه به سینمای موجود، فیلم‌هایی که این روزها در سینماها به نمایش در می‌آیند «یاسین» توانسته نمره قبولی را دریافت کند.
تلاوت‌های فیلم با نظر تهیه‌کننده در فیلم جا داده شده است
در این جلسه کارگردان درباره چرایی استفاده بیش از حد از تلاوت قرآن در فیلم گفت: در فیلمنامه «پرواز زنبورها» پسر نوجوان فیلم تنها در یک سکانس آن هم در یک یا دو آیه، قرآن تلاوت می‌کند، اما در «یاسین» تهیه‌کننده صلاح دانست که بخش‌هایی از فیلم به تلاوت کودک اختصاص داده شود.
تهیه‌کننده «یاسین» نیز در پاسخ به این نقد بیان کرد: قاری قرآن یک کودک 10 ساله است که تنها کاری که از دستش بر می‌آید قرائت است. وی که قادر نیست بیانیه سیاسی دهد، پس راه دیگری باقی نمانده بود جز اینکه با تلاوت آیات در بخش‌های مختلف پیام فیلم را برساند.
علی‌اکبری در ادامه این گفتوگو درباره استقبال مجامع قرآنی بیان کرد: دوستانی که در «دارالتحفیظ» حضور دارند از کار استقبال بسیار خوبی کردند، حتی در تیزرهای تبلیغاتی خود از فیلم «یاسین» بهره برده‌اند. در ضمن آن گونه که ما ارزیابی کرده‌ایم، اقشار مذهبی که کار را دیده‌اند آن را پسندیده‌اند، اما حیف که این امکان برای نمایش موفق فیلم فراهم نشد.
وی یادآور شد: درباره این فیلم ذکر یک نکته را ضروری می‌دانم، آن هم این است که من دغدغه چنین کارهایی را دارم. بنابراین دوست دارم اگر قرار است که کاری اشتباه هم در سینما انجام دهم در این حوزه باشد تا در سایه این آزمون و خطا، زمینه‌ای برای ساخت فیلم‌های بهتر در آینده مهیا شود.
در ادامه این گفتوگو، کارگردان درباره انتخاب بازیگر هم چنین توضیح داد: من در زمان نگارش «پرواز زنبورها» حمید فرخ‌نژاد را در نظر داشتم برای «یاسین» هم این وضعیت وجود داشت و خوشحال هستم که انتخاب اول در فیلم محقق شد، البته درباره دیگر بازیگران مشکلاتی به وجود آمد که بیشتر به آن اشاره شده است.
این تهیه‌کننده درباره کارشناس قرآنی فیلم اعلام کرد: برای این کار پنج کارشناس قرآنی داشتیم که در تیراژ پایانی نام آنها آورده شده است. این کارشناسان از آموزش پرورش، ستاد اقامه نماز و دارالتحفیظ بودند که تمام آیات مورد استفاده با مشاوره آنها انجام شده است.
وی در ادامه درباره سینمای بدنه نیز این گونه نظر داد: من به هیچ وجه با سینمای بدنه مشکل ندارم، بلکه با بی‌ادبی مخالف هستم. در ضمن معتقد نیستم که چراغ سینما را فیلم‌های سخیف روشن نگاه می‌دارند، بلکه این فیلم‌های خوب هستند که باعث رونق سینما می‌شوند. نکته دیگر اینکه سینمای ما از سال 95 به بعد رو به پر مخاطب شدن خواهد رفت. برای همین بهتر است این مزیت را برای فیلم‌های ارزشی بسترسازی کنیم؛ فیلمی که بتواند شأن و ارزش مردم ایران را حفظ کنند. برای رسیدن به این خواسته هم، دولت و سازمان سینمایی ورود کنند، نه اینکه خود را کنار بکشند. اتفاقی که در حال روی دادن است، البته این گفته نیز به هیچ وجه به معنای دولتی شدن سینما نیست.
وی در انتها درباره کار آینده خود گفت: معضل اصلی جامعه ما دروغ است. این آسیب نیز از مسئولان شروع شد و به مردم تعمیم پیدا می‌کند. برای همین در کار آینده‌ام به این موضوع خواهم پرداخت.