قلب انسان مجلای تجلیات لطف و قهر الهی واقع می‌شود. زمانی به بسط و شادی و سرور می‌رسد و گاهی نیز قبض و گرفتگی و اندوه و غم بر آن عارض می‌شود. مولانا از بسط و شادی درون به بهار و از قبض و اندوه قلبی به پاییز تعبیر کرده است؛‌ پس مجاهد را زمانی بسط دل،‌ یک زمانی قبض و درد و غش و غل..