به گزارش ایکنا از مازندران، از سوی انجمن علمی دانشجویی دانشکده علوم قرآنی آمل، شب گذشته، 6 دی نشست علمی ـ تخصصی «اعتبارسنجی روایات با نگاهی بر تحلیل فهرستی» با ارائه معصومه طاهریان قادی، دانش‌آموخته دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران برگزار شد.

معصومه طاهریان قادی، در این نشست گفت: بستر روایات شیعه، کتاب بوده است یعنی ائمه معصومین(ع) در زمان حیات خودشان علاوه بر اینکه مردم را ترغیب می‌کردند که روایات را برای هم به صورت شفاهی نقل کنند، آن‌ها را ترغیب می‌کردند که روایات را بنویسند.

وی با بیان اینکه در روایت از امام صادق(ع) داریم که آنچه را که می‌خواهید حفظ کنید، بنویسید، افزود: ائمه معصومین (ع) سعی داشتند که با تشویق مردم، فرهنگ نوشتن احادیث را بین مردم رواج بدهند؛ که این اتفاق هم افتاد. در دوره امام باقر(ع) و امام صادق(ع)، به اوج خودش رسید.

طاهریان قادی تصریح کرد: مجموعه کتاب‌ها و اصولی که در زمان خود ائمه معصومین (ع) تدوین شد، نسل به نسل به دست آیندگان رسید؛ و از روی این کتاب‌ها، کتاب‌های دیگری نوشته شد.

وی ادامه داد: یکی از مباحث ضروری که باید اکنون در بحث اعتبار سنجی روایت مورد توجه قرار بگیرد، این هست که ما اول باید تشخیص بدهیم که قُدما چگونه اعتبار سنجی می‌کردند. اگر ما به نحوه بررسی کردن آن‌ها دست پیدا کنیم، می‌توانیم در اعتبار سنجی خودمان هم، بعضی از آن ملاک‌ها که الان ممکن است به نوعی برایمان دسترس باشد، بتوانیم دوباره آن مدل اعتبار سنجی را بازسازی کنیم و روایات را تنها به صِرف ضعف سندی یا ضعف متنی، مُهر تضعیف نزنیم.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه اگر یک نسخه‌ای به همراه با تحمل حدیث به شیوه قرائت یا سماع بود، آن نسخه ارزشمند‌تر بود تا سایر طریق‌ها مثل وصیت، گفت: بعضی‌ها در نسخه نویسی خیلی دقیق بودند و بعضی‌ها این دقت را نداشتند، هم به شخصیت افراد ربط پیدا می‌کرد و هم به اهتمامی که در بحث حدیثی داشتند، بعضی‌ها دقت بیشتری داشتند و آن‌هایی که دقت بیشتری داشتند، نسخه‌هایشان نسخه‌های مطمئن تری می‌شد. در کتاب‌های رجالی که نگاه می‌کنیم مثلا یک فرد به سهل انگاری شناخته شده و نسخه‌اش هم اهمیت آن پایین می‌آید.

وی ادامه داد: یکی دیگر از چیز‌هایی که در اعتبار نسخه‌ها اهمیت داشت این بود که راوی چقدر به نسخه‌ی مشخص پایبند بوده است و متعهد بوده که فقط از یک نسخه نقل کند. چون نسخه‌های مختلف، ممکن بود تفاوت داشته باشد.

طاهریان اظهار کرد: دومین مرحله‌ای که قُدما در بررسی احادیث و به نوعی اعتبار سنجی احادیث مورد توجه قرار می‌دادند، ملاک‌های کتاب‌شناسی بود. وقتی آن‌ها بهترین نسخه را از یک کتاب که تشخیص می‌دادند، بعد می‌آمدند روی آن نسخه کار می‌کردند و در مورد خود کتاب نظر می‌دادند. یعنی نویسنده‌ای که این کتاب را نوشته، آیا این کتاب به درستی روایتش انتخاب شده است؟ آیا روایاتی که در این کتاب آمده، قابل اعتماد هست؟ با چه ملاک‌هایی کتاب شناسی انجام می‌دادند؟ یکی اینکه می‌آمدند نویسنده‌ی خود کتاب را از نظر مذهب، از نظر شخصیت مورد سنجش قرار می‌دادند.

وی افزود: یکی از اهداف نوشتن کتاب‌های فهرست و حتی کتاب‌های رجالی که در شیعه نوشته شده، این هست که آیا کسی که صاحب کتاب هست، کتابش قابل اعتماد هست یا نه. اولین ملاک در بررسی‌های کتاب شناسی توسط متقدّمان، این بوده که آیا صاحب کتاب فرد مُوَثَّق و قابل اعتماد و صحیح المذهب، بوده است یا نه.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه اگر نویسنده‌ای، صحیح المذهب، دارای اعتماد صحیح و مورد وثوق بوده باشد، درجه اعتبار کتابش بالا می‌رفته است، اظهار کرد: دومین ملاک این بوده است که آیا صداقت و امانت فردی که کتاب را منتقل کرده، مورد تأیید هست یا نه؟ کتاب شناسی در نزد قُدما، به عنوان یک ملاک و معیار در سنجش کتاب مورد توجه قرار می‌گیرند.

وی ادامه داد: بحث دیگری که در ملاک‌های کتاب شناسی نزد قُدما مورد توجه قرار می‌گیرد، بحث محتوای کتاب و همخوانی آن با تعالیم شیعی است. فقط به نویسنده و ناقل کتاب توجه نمی‌کردند، در کنار آن می‌آمدند محتوای کتاب را به صورت کلی بررسی می‌کردند.

طاهریان با بیان اینکه یکی دیگر از مطالبی که در بحث کتاب شناسی نزد قُدما مورد توجه است اینکه، آیا کتاب شهرت عمومی داشت یا نداشت، بیان کرد: یک بحث هم روایت‌شناسی بود. آن‌ها کتابی را که قبول داشتند، می‌آمدند روایت‌های موجود در آن کتاب را از نظر سندی، متنی و... بررسی می‌کردند. یعنی مرحله سوم، بررسی روایت بوده است.