به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، شانزدهمین گفتمان برتر فرهنگی چهارمحال‌وبختیاری با عنوان «جمعیت و فرزندآوری» روز گذشته، ۱۹ بهمن‌ماه به همت اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان و با حضور معصومه ظهیری، معاون فرهنگی تبلیغی حوزه‌های علمیه خواهران، فاطمه امیدی، مدیر مرکز تخصصی معصومیه(س) شهرکرد و فروزان گنجی، متخصص پزشکی اجتماعی و مدرس دانشگاه در استان به‌صورت حضوری و در بستر فضای مجازی برگزار شد.
معصومه ظهیری، معاون فرهنگی تبلیغی حوزه‌های علمیه خواهران در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه سرمایه اجتماعی ایران به حدوث و قوام انقلاب اسلامی کمک کرد، اظهار کرد: روحانیت، مردان میدان رزم و اقشار گوناگون مردم وارد صحنه شدند و انقلاب را به پیروزی رساندند که به ایران اقتدار، آزادی، عظمت و بزرگی را اعطا کرد، لذا ایران و اسلام خدمات متقابلی برای یکدیگر داشته‌اند و ایران خاستگاه صدور ارزش‌ها به سایر ممالک شد.
ساحت‌های چرخه فرزندآوری
وی با یادآوری متحول شدن سیر رفتاری جریان زنان در پی شکل‌گیری انقلاب اسلامی در ایران، ادامه داد: در دهه‌های قبل از انقلاب دوره‌‌هایی را پشت سر گذاشتیم که رسوبات فکری گذشته ما را به تحجر و عزلت و نادیده گرفتن کرامت زن وا می‌داشت که باید گفت این دست تلقی‌ها هنوز هم در گوشه و کنار کشور باقی مانده و گاه در قالب برخی خشونت‌های خانگی و اجتماعی و نارسایی‌ها بروز و ظهور می‌یابد و همگی کرامت مدنظر پیامبر(ص) در مورد زنان را مورد غفلت قرار می‌دهند.
ظهیری دیدگاه دوم را ناظر به اندیشه تجددگرایی دانست و توضیح داد: این قسم اندیشه‌ها قائل به سر تا پا فرنگی هستند و بسیاری از ارزش‌های اولویت‌دار برای زنان را نادیده می‌گیرند حال آنکه در نظر داشتن این اولویت‌ها اسکان و آرامش را برای خانواده تضمین می‌کند و جامعه در سایه‌سار این سلامت قادر خواهد بود به نیکبختی دست یابد. به این ترتیب تا پیش از استقرار انقلاب اسلامی، زنان بر سر یک دو راهی سخت قرار داشتند که یا باید بسیاری از تقیدات حجاب و عفاف ایرانی و اسلامی را زیر پا می‌گذاشتند و یا عزلت، محدودیت، ممنوعیت و حاشیه‌نشینی در جامعه را می‌پذیرفتند.
این مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: انقلاب اسلامی سرعتی شکوهمند و صعودی رو به کمال را برای بانوان ایرانی رقم زد که یکی از مصادیق آن را در عرصه علم و فناوری می‌توان مثال زد. تعداد حوزه‌های علمیه خواهران در دوران پیش از انقلاب به زحمت به تعداد انگشتان دست می‌رسید که برخی مراکز در حالت پرده‌نشینی و بدون اعلان عمومی مشغول فعالیت بودند، امروز اما در ۳۱ استان و در دورترین مناطق مراکز حوزه علمیه خواهران دایر است و همین وضعیت را برای دانشگاه‌ها نیز باید ذکر کرد.
این استاد جامعةالزهرا قم با تصریح اینکه این پیشرفت‌ها به برکت انقلاب اسلامی و همت زنان شکل گرفته است، گفت: با اینحال در جریان تهاجم فرهنگی، دشمنان در مورد خدشه قرار دادن حرکت بانوان ایرانی از هیچ تلاشی فروگذار نکردند و برخی موضوعات را تحت‌الشعاع قرار دادند و در برخی بانوان اولویت‌هایی نظیر تشکیل خانواده، فرزندآوری و غیره کمرنگ شده و اموری چون شغل، ادامه تحصیل، فعالیت‌های اجتماعی، کسب درآمد و غیره اولویت‌های نخست بانوان هستند.
ظهیری با تأکید بر اینکه اسلام بر خلاف جریان‌های فمینیستی و نیز اندیشه‌های پس از قرن ۱۷ میلادی در اروپا و جریان‌های مدرن و پُست‌مدرن، همه حقوق را به بانوان اعطا کرده است، ادامه داد: بانوان در برخی مناطق جهان برای کسب حق رأی و شرکت در انتخابات، آزادی، دخالت در فعالیت‌های اجتماعی، عدالت، اشتغال و غیره جنگیدند و از جان مایه گذاشتند حال آنکه اسلام تمامی این حقوق را به زن اعطا کرده است. پیامبر(ص) در عصر جاهلیت که دختران زنده به گور می‌شدند و از تمام حقوق محروم می‌ماندند، احیاگر بودند و امام راحل(ره) که مرهون اندیشه بلند ایشان هستیم، مجدِد هستند و تجدید حیات جامعه اسلامی توسط ایشان محقق شد.
معاون فرهنگی تبلیغی حوزه‌های علمیه خواهران بیان کرد: خلأهای قانونی در ساختار اشتغال و حضور و فعالیت زنان در جامعه باید وجود داشته باشد و چه بسا قوانین موجود نیز به‌صورت کامل اجرا و نظارت نمی‌شوند، اما برای پر کردن این خلأهای قانونی باید کار فرهنگی انجام شود تا اولویت‌های تأثیرگذار و اصول‌مند در افکار بانوان به سر جای خود باز گردند. امروزه خانه‌داری برای بسیاری از بانوان و خانواده‌ها به عنوان یک اصل و اولویت مطرح نیست و ارزش کار در خانه و محبت و مهر مادری در اذهان رنگ باخته است.
ظهیری فرهنگسازی را عامل بستن باب تزاحم‌ها و تعارض‌ها عنوان کرد و توضیح داد: در بسیاری از مناطق کشور به‌ویژه کلان‌شهرها شاهد رشد ایستا یا منفی پنجره جمعیتی هستیم لذا در کنار پر کردن خلأهای قانونی و اهتمام قانون در جهت ایجاد شرایط فرزندآوری، فرهنگسازی برای تحکیم و تعالی بنیان خانواده که موضوعی چندساحتی است، باید در دستور کار قرار گیرد.
وی با تصریح اینکه چرخه فرزندآوری هم اراده فردی و داشتن انگیزه را می‌طلبد و و هم در گرو نظام خانواده و فراهم‌سازی تسهیلات در پهنه اجتماع جهت حمایت و قوام‌بخشی به این چرخه است، ادامه داد: آنچه ناظر به اراده فردی و تاب‌آوری است با آموزش و فرهنگسازی و به‌صورت تدریجی تحقق می‌یابد، در خصوص حمایت نظام خانواده باید گفت که برخی خانواده‌ها مرگ نسلی خود را در این عصر با سرکوب کردن اراده فردی فرزندآوری و تصمیم برای نداشتن فرزند رقم می‌زنند که در کوتاه‌مدت قابل جبران نیست.
این مدرس حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه تمام ساحت‌های خانواده و فرزندآوری نیاز به آموزش و تمرین و ممارست دارد، افزود: امروز اکثر زوجین جوان از آموزش‌ها و مشاوره‌های قبل و حین و پس از ازدواج که در جهت تحکیم بنیان خانواده و تعالی و ثبات خانواده ضرورت دارد، شانه خالی می‌کنند و نیازی نمی‌بینند چرا که به این موضوع اعتقاد و باور ندارند. یکی از مواردی که نیاز به آموزش، تمرین، انگیزه‌بخشی و باورمندی چه در ساحت فردی و چه در ساحت زوجیت دارد، اگر مرد کم‌حوصله باشد مادر را وارد وادی اضطراب می‌کند اما مردی که مسئولیت‌پذیر است و در کنار زن قرار دارد در مقوله فرزندآوری و فرزندپروری نیز مسئول است و چنین خانواده‌ای از آرامش و سکون بهره‌مند است.
ظهیری با تصریح اینکه نقش پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در مقوله فرزندآوری، مهرورزی و حمایت عاطفی از پدر و مادر است، گفت: بزرگترها همیشه قائل به این نکته بودند که فرزند برکت است و رزق و روزی را با خود می‌آورد و زمینه حضور ملائک را در خانه ایجاد می‌کند که امروزه در بسیاری موارد دیگر خبری از این دیدگاه‌ها نیست و چه بسا بزرگترها فرزندان را نسبت به تبعات فرزندآوری و دچار سختی و مشقت شدن، هشدار می‌دهند.
وی بخش سوم فرآیند فرزندآوری در حوزه اشتغال و فعالیت‌های اجتماعی زنان ناظر به کار حاکمیتی دانست و توضیح داد: مادران شاغل ساعاتی را در خانه حضور ندارند و خلأ حضور آنان به فرزندانشان تحمیل می‌شود، در بسیاری از کشورها در مجتمع‌های مسکونی و اداری این ساعات خلأ حضور مادر توسط «مادرروزانه» جبران می‌شود که این فرد تلاش می‌کند تمام نیازهای فرزندان را تأمین می‌کند حال آنکه چنین امکاناتی در ایران وجود ندارد و تأسف‌بارتر آنکه قوانین موجود از جمله امنیت شغلی مادران باردار، گاه اجرایی نمی‌شوند و تنها در حد یک قانون‌نوشت مطرح می‌شوند.
ظهیری دور ساختن اضطراب و دغدغه از پدر و مادر در خانواده تأثیر فراوانی را عامل مهم افزایش علاقه‌مندی برای فرزندآوری برشمرد و گفت: نکته این است که بتوان کار تدریجی بدون از پا ایستادن و خسته شدن را پیش برد و کار فرهنگی و عزم ملی و همه‌جانبه لازم است، همچنان که شعار فرزند کمتر زندگی بهتر به‌صورت تدریجی و در بیش از یک دهه پس از آغاز فرهنگسازی برای کاهش فرزندآوری، نتیجه داد و خانواده‌ها نسبت به کاهش فرزندآوری متقاعد شدند.
معاون فرهنگی تبلیغی حوزه علمیه خواهران گفت: حاکمیت موظف است با دفاع و حمایت و تبلیغات درست فرهنگ فرزندآوری را در جامعه ساری و جاری کند و هر فرد و گروهی که در این مسیر کار می‌کند، خسته نشود که اگر این روند به‌درستی پیش برود، حداقل ۱۰ سال دیگر می‌توان آثار محسوس آن‌را مشاهده کرد.
فرزندآوری؛ یک تصمیم دوسویه
در ادامه، فاطمه امیدی، مدیر مرکز تخصصی معصومیه(س) شهرکرد با طرح این پرسش که سبک زندگی امروز ما چه تأثیری بر نگاهمان نسبت به فرزندآوری دارد، اظهار کرد: امروز انسان‌ها با رسانه احاطه شده‌اند و خوراک‌های فکری که از این طریق به افراد مختلف حتی زنان خانه‌دار القا می‌شود قطعاً در جهت ترغیب برای فرزندآوری نیست، نگاه غالبی که در میان جوانان و حتی افراد میانسال شیوع دارد و به آحاد جامعه تسری یافته این است که بچه دردسر و هزینه و وقت‌گیر است، چه بسیار زوج‌هایی که با این بهانه‌ها در بدو ازدواج برای بچه‌دار نشدن با یکدیگر توافق می‌کنند.
وی تغییر نگاه‌ها و فکر و اندیشه افراد را گام مهم و اصلی برای افزایش مقوله فرزندآوری در جامعه عنوان کرد و توضیح داد: در مناطق روستایی که کمتر دچار مظاهر مدرنیته هستند امر فرزندآوری تصمیمی خانوادگی بوده و در خانواده‌های گسترده حتی پدر و مادرهای زوجین در این راستا تصمیم‌سازی می‌کنند. زن و مرد هر دو باید برای فرزندآوری تصمیم بگیرند زیرا این امر مسئولیت خانوادگی است و هر دو باید برای رشد فرزندان تلاش کنند. همچنان که بزرگترها همیشه می‌گفتند که با بچه‌دار شدن بسیاری از اختلافات زوجین رفع و رشته علقه زن و مرد محکم‌تر می‌شود.
امیدی تصمیم دوسویه برای فرزندآوری و طی فرآیند تا به دنیا آمدن نوزاد در تمامی مراحل باعث ایجاد سرزندگی و شور و نشاط در خانواده دانست و گفت: پذیرش مسئولیت فرزند نیاز انسان است و بشر راغب است سرمایه فرزند را که تضمین‌کننده امتداد نسل است داشته باشد، لذا این فرآیند از اندیشه تا عمل از خرید لباس و اسباب‌بازی گرفته تا تمامی مراحل به دنیا آمدن و رشد و بالندگی اگر با همسویی و همفکری زوجین اجرایی شود، قطعاً نشاط آور و بهجت‌آفرین است ضمن اینکه بسیاری از تعارضات و اختلاف‌ها را از میان می‌برد و بنیان خانواده را مستحکم می‌کند.
این مدرس حوزه و دانشگاه در استان با رد این عقیده که تداوم نسل با یک فرزند هم میسر است، تأکید کرد: راهکاری که برای رد این عقیده و متقاعد ساختن پدر و مادرها برای آوردن چند فرزند باید ارائه داد این است که انسان طبیعتاً به دنبال منفعت در زندگی است و مقوله چندفرزندی از چندین ساحت از جمله بُعد معنوی و دینی و اجر الهی، تزریق شور و نشاط و سرزندگی به خانواده، اجتماعی شدن فرزندان، فراگیری مهارت‌ها و آداب زندگی اجتماعی و تربیت مناسب و غیره سراسر منفعت است.
امیدی تصریح کرد: تفکر غلط دیگر این است که داشتن فرزند دوم و سوم باعث می‌شود که نتوان تمام امکانات مطلوب و عالی را برای فرزندان فراهم کرد، حال آنکه فراهم‌سازی تمام امکانات و توجهات عاطفی صد در صدی برای تک‌فرزند در بسیاری از موارد فرصت تلاش و خودسازی و اتکا به نفس و در نتیجه رشد و بالندگی او را خدشه‌دار می‌کند و از فرزند ما انسانی وابسته و بی‌هویت خواهد ساخت.
این مدرس حوزه و دانشگاه در استان با اشاره به نگاه زیبای توحیدباوران به فرزند به‌عنوان برکت زندگی، بیان کرد: فرزندان سبب فزونی و پیشرفت خانواده می‌شود و سلامت و نشاط و پویایی که فرزندان برای خانواده به ارمغان می‌آورند، بزرگ‌ترین برکت زندگی است.
تکالیف کادر درمان و سلامت در مقوله فرزندآوری
در ادامه، فروزان گنجی، متخصص پزشکی اجتماعی و مدرس دانشگاه در استان با اشاره به اینکه خانواده یک نهاد پیچیده اجتماعی است، اظهار کرد: در یک دسته‌بندی، خانواده‌ها به سه دسته خانواده‌های هسته‌ای شامل پدر و مادر و فرزندان، خانواده‌های سه‌نسلی که پدربزرگ و مادربزرگ نیز حضور دارند و خانواده‌های گسترده که علاوه بر تمام اینها، اقوام نزدیک مانند خاله و عمو و غیره نیز با هم زندگی می‌کنند، تقسیم می‌شوند.
وی با بیان اینکه مقوله سلامت علاوه بر ابعاد جسمی، روحی، روانی، اجتماعی، شغلی و غیره بخش معنوی را نیز در بر می‌گیرد، ادامه داد: سلامت معنوی مهم‌ترین بخش و چتر دیگر ابعاد سلامت به‌شمار می‌رود و ناظر بر اعتقاد به خداوند و مرگ و معاد است. سلامت معنوی در خصوص افراد غیر مسلمان و یا بی‌دین یعنی اعتقاد به یک نیروی بالاتر و برتر که تکیه‌گاه است. بُعد اجتماعی سلامت نیز ابتدا در خانواده و سپس در حیطه‌های مختلف جامعه موضوعیت پیدا می‌کند چرا که هر یک از آحاد و اقشار مختلف مردم بر سلامت یکدیگر تأثیر متقابل دارند.
گنجی با بیان اینکه جامعیت روابط انسانی مد نظر دین در بخش سلامت کاملاً ظهور و بروز دارد، تصریح کرد: هیچ انسانی نمی‌تواند به‌صورت فردی خوشبخت شود. بزرگترها باید با آگاه‌سازی و یا تشویق زوجین به ارتقای آگاهی در خصوص فواید حوزه سلامت در مقوله بارداری، آنان را برای فرزندآوری متقاعد کنند. اگرچه حاملگی احتمال بروز خطراتی برای سلامت مادر و فرزند را نیز به‌همراه دارد اما اکثر شواهد علمی جدید به نفع باروری است که تأکید می‌شود مادر با تجربه باروری از سلامت جسمی و روحی بهتری برخوردار است.
وی جامعه جوان و پویا و سرزنده را یکی از عوامل مهم موفقیت جامعه عنوان و بیان کرد: برای نیل به چنین جامعه‌ای شاخصه‌های سن ازدواج و فرزندآوری و تعداد فرزندان باید بهبود یابد و اصلاح شود. اندیشه زندگی در راه تکامل باید تقویت شود تا مسیر تکامل را گم نکنیم و فرد باید بداند که در این مسیر با بسیاری از مشکلات و رنج‌ها مواجه می‌شود که امری طبیعی است. انسان از ماده است و ذات ماده مبتنی بر درد، پیری، بیماری، محدودیت و غیره استوار است.
گنجی با تصریح اینکه زندگی زیبایی و درد و رنج را توأمان با خود دارد، بیان کرد: لااقل از افراد معتقد و دیندار انتظار می‌رود که رنج و دشواری فرزندآوری، ترس و اضطراب از مشکلاتی که در زمان بارداری یا فارغ شدن و به دنیا آمدن نوزاد وجود دارد، آنان را از فرزندآوری باز ندارد. کادر سلامت و درمان در این راستا مکلفند که زحمت مراقبت از مادران باردار را با روحیه‌بخشی و قوت قلب و حمایت همه‌جانبه پزشکی و روانی و عاطفی به جان بخرند. باید به مادر باردار تفهیم شود که بر اساس پژوهش‌های علمی باروری سبب بهبود زندگی و سلامت جسمی فرد می‌شود و از بسیاری از بیماری‌های پیچیده پیشگیری می‌کند.
این پزشک اجتماعی تأکید کرد: امروز مسئله اضطراب و ناامیدی در فضای مجازی به‌صورت گسترده ترویج می‌شود، باید یاد بگیریم مطالبی را که باعث ایجاد ترس و اضطراب در افراد می‌شود در فضای مجازی نشر ندهیم و حمایت نکنیم. از مسئولان انتظار می‌رود که این فضای رها شده و بی‌قانون را دریابند و آن‌را قانونمند کنند تا تبعات و آسیب‌های فردی و اجتماعی این محیط مسموم کاهش یابد.
گنجی در تشریح اضطراب سلامت یا اضطراب زندگی، گفت: چه بسیار جوانان که با مشاهده تجربیات ناموفق دوستان خود در امر ازدواج یا زایمان و فرزندآوری از ازدواج می‌ترسند و ترجیح می‌دهند مجرد بمانند. طبیعی است که انسان مایل باشد کاری بی‌نقص و کامل را انجام دهد و هیچ مشکلی او را به زحمت نیندازید اما تصور اشتباه این است که افراد به دلیل ترس از مشکلات و آسیب‌هایی که احتمال دارد برایشان ایجاد شود، صورت مسئله را پاک می‌کنند و اصل مطلب را کنار می‌گذارند. نمی‌توان به دلیل ترس از احتمال بروز طلاق از ازدواج سر باز زد چرا که نتیجه این امر گناه و بی بند و باری و ازدواج سفید است.
وی تسهیل فرآیند بارداری و زایمان و افزایش کیفیت خدمات را یکی از وظایف نظام درمان و سلامت در مقوله فرزندآوری دانست و گفت: حق مادر باردار این نیست که در یک ساعت مشخص بر روی تخت مشخص و تحت شرایط اجبار و چه بسا با بداخلاقی دیدن از سوی کادر درمان زایمان کند حال آنکه در بسیاری ممالک دیگر سازوکاری وجود دارد که زن باردار بتواند در خانه و در شرایط خوب و آرام و مطلوب زایمان را تجربه کند که قطعاً خدمات کیفی‌تری را دریافت کرده و شرایط روحی و جسمی بهتری خواهد داشت.
گنجی ورود فرهیختگان دینی و حوزوی به مباحث مراقبت بارداری و زایمان و فرزندآوری را یک ضرورت دانست و گفت: اگر ترس از حاملگی و زایمان در میان زنان جوان کاهش یابد، قطعاً بار مراجعه به بیمارستان‌ها کاهش می‌یابد و افراد واقعاً نیازمند رسیدگی بیشتری از سوی کادر درمان و سلامت دریافت می‌کنند.