حجت‌الاسلام حافظ نجفی، پژوهشگر حج و زیارت و عضو گروه پژوهشی اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به تفاوت سفر حج با سایر سفرها، به تبیین اهمیت حلالیت گرفتن زائران حج پیش از سفر پرداخت و گفت: در آیات و روایات آمده است که سفر حج یک سفر کاملاً متفاوت و متمایز با دیگر سفرهاست. این سفر، سفر تغییر انسان و تغییر در روح، روان، اخلاق، رفتار، نگرش‌ها و شئونات زندگی او است؛ چراکه حج پیمان بستن با خداوند و دوری از شیطان و وسوسه‌های شیطان، دور انداختن لباس گناه و پوشیدن لباس اطاعت الهی، شست‌وشوی انسان از آلودگی‌ها و آراسته شدن به همه فضیلت‌هاست.
وی تصریح کرد: حج آغاز زندگی پاک و مصفا و دوری از همه پلشتی‌ها، دورویی‌ها و نادرستی‌هاست. پس حج باید باعث نوعی تغییر و دگرگونی همه جانبه در وجود انسان باشد. اما این تغییر از کجا و کی باید آغاز شود؟ از همان زمان که قصد حرکت می‌کنیم این تغییر باید اتفاق بیفتد به همین دلیل در کتاب‌های مربوط به آداب حج و زیارت گفته شده است که پیش از حرکت لازم است انسان غسل کند، نماز بخواند، دعا کند و فامیل و آشنایان را جمع و با آنها خداحافظی و از اطرافیان حلالیت بطلبد.
چرا باید حلالیت بگیریم؟
حجت‌الاسلام نجفی در خصوص دلایل توصیه اسلام به حلالیت گرفتن، گفت: انسان در طول زندگی ممکن است به لحاظ‌های گوناگون اخلاقی و رفتاری، مالی، مسائل حقوقی، عاطفی و ... رفتار اشتباهی داشته باشد که اگر آنها را حل نکند و حق‌الناس و حقوق اخلاقی که بر گردن دارد را از گردن خود برندارد و حلالیت نطلبد ممکن است در سفر حج به اهداف معنوی که منظور نظر حج است نرسد. به همین دلیل یکی از آداب مهم سفر حج حلالیت طلبیدن است.
وی با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) که فرمودند: «حق مسلمان این است که هر وقت تصمیم به سفری دارد برادران دینی و آشنایان را خبردار کند»، گفت: هدف از خبر دادن عمدتاً خداحافظی کردن است تا مسلمان با قلبی پاک و حق و حقوق تصفیه شده و حلالیت گرفته شده راهی سفر شوند.
حلالیت قلب‌ها را پاک می‌کند
این پژوهشگر حوزه حج و زیارت در خصوص مزایای حلالیت طلبیدن، گفت: حج سفری معنوی و آغازی برای یک زندگی با شیوه جدید است و حلالیت طلبیدن باعث می‌شود قلب انسان مصفا شود و کینه، کدورت و ناراحتی‌ها برطرف شود. حلالیت باعث آرامش خود انسان و سایرین می‌شود و قلب انسان‌ها را پاک می‌کند.
وی ادامه داد: حلالیت نوعی مبارزه با نفس و شکستن غرور و پیروزی بر نفس و وسوسه‌های شیطان است. چون ممکن است انسان به جهت غرور و تکبر، خودخواهی و خودبینی حاضر نشود از دیگران عذرخواهی کند. از آنجایی که عذرخواهی یعنی پشیمان بودن از کرده و گذشته خود، نوعی خودشکنی است، اگر انسان نتواند بر خود پیروز شود و غرور و تکبر را کنار نگذاشته و به این سفر قدم بگذارد، چندان نتوانسته تغییر لازم را در وجود خود ایجاد کند. پس اگر اقدام به حلالیت طلبی کند در واقع با غرور، خودبینی و خودپسندی و کبری که در وجودش است مبارزه و آنها را از وجود خود زائل می‌کند.
حلالیت بگیرید تا نفستان تهذیب شود
این عضو گروه پژوهشی اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت ادامه داد: امام صادق(ع) در حدیث دیگری فرموده‌اند: «کسی که تصمیم به حج بیت‌الله الحرام یا عمره دارد اگر از هر نوع کبر و غرور و رذائل اخلاقی دور باشد، وقتی از سفر برمی‌گردد از همه گناهانش پاک شده است مانند روزی که از مادر به دنیا آمده است». پس دومین سفر و نتیجه حلالیت طلبی مبارزه با نفس و تهذیب نفس است.
نویسنده کتاب «اصول و روش‌های تربیت در مناسک حج» هشدار داد که اگر انسان نتواند حق‌الناس را پرداخت و حق مردم را ادا کند(چه به لحاظ اخلاقی و چه به لحاظ مالی)، و فرد با وجود حقی که به گردن دارد به حج برود، براساس روایات حج کاملی را تجربه نخواهد کرد. البته ممکن است این حج درست باشد اما حج کامل و مورد انتظاری نخواهد بود.
حجت‌الاسلام نجفی اضافه کرد: اگر زائر باعث رنجش کسی شده به خصوص اعضای خانواده، همسایگان، همکاران و شرکا حتماً باید حلالیت بطلبد و از افرادی که آنها را آزرده دلجویی کند. همچنین تمام حقوق مالی مردم را باید پرداخت کند و در صورتی که امکان این کار را نداشته باشد باید مهلت بگیرد. اگر چنین کرد باری از روی دوش خود برداشته و با قلبی آرام به سفر حج می‌رود. امام صادق(ع) فرمودند: وقتی می‌خواهی به این سفر عزیمت کنی، از حقوقی که دیگران بر تو دارند باید خودت را مبرا کنی و حق دیگران را ادا کنی؛ چه حق مالی و چه حق انسانی و چه اخلاقی باشد.
وی در خصوص اهمیت حلالیت گرفتن، گفت: علی بن یقطین جایگاه بالایی در حکومت هارون داشت اما از مریدان امام کاظم(ع) بود که به مدینه رفته بود اما امام ایشان را به حضور نپذیرفتند و فرمودند شما ابراهیم جمال را راه ندادید و دل او را آزرده کردید؛ علی بن یقطین به کوفه بازگشتند و از ابراهیم جمال حلالیت طلبید و به نزد امام بازگشتند و امام کاظم ایشان را پذیرفت.
نویسنده کتاب «آسیب‌شناسی سفرهای زیارتی» تصریح کرد: اینها نشان می‌دهد که حج باید انسان را دگرگون کند و تغییر دهد. اخلاق، رفتار، برخوردها و نوع سلوک و سبک زندگی ما و همه آنچه که به زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی ما مربوط می‌شود باید دگرگون شود تا وقتی حاجی از مکه بازمی‌گردد انسان متفاوتی شده باشد؛ متفاوت به این لحاظ که از دست و زبان او دیگران در آسایش باشند و به سوی حرام و مکروه گرایش نداشته باشد و یک زندگی الهی و معنوی را آغاز کند. لازمه همه این موارد این است که تغییر را از آغاز حرکت با حلالیت طلبیدن آغاز کند.
گفت‌وگو از زهرا ایرجی