ملا محسن فیض کاشانی در خانواده‌ای عالم پرور در کاشان چشم به جهان گشود. او در همان شهر به تحصیل علوم دینی ظاهری اشتغال داشت و تفسیر، حدیث، فقه و اصول دین و آنچه موقوف علیه آن بود از عربی و منطق را فرا گرفت. در ۲۰ سالگی برای تحصیل علوم متوجه اصفهان شد و در آنجا به خدمت جمعی از فضلا مشرف شد اما فردی را نیافت که از علم باطن خبری داشته باشد. علم ریاضی و غیره را در همانجا آموخت و چون شنید سید ماجد بحرانی در شیراز است، جهت فراگیری علم حدیث به شیراز رفت. در خدمت وی به سماع، قرائت و متعلقات آن پرداخت تا آنکه به‌طور کامل، بصیرتی در علم حلال و حرام و سایر احکام حاصل کرد و از تقلید دیگران مستغنی شد.
آثار و نگاشته‌های فیض کاشانی را افزون بر ۲۰۰ عنوان می‌دانند اما گروه دیگری از بزرگان آثار او را ۸۰ عنوان بر شمرده‌اند. فیض پس از تکمیل تحصیلات خود به کاشان بازگشت و مورد استقبال و توجه مردم قرار گرفت و به کار تهذیب و تنویر افکار و اخلاق و عقاید توده مردم سرگرم شد.
ملامحسن فیض کاشانی از محضر دانشمندان برجسته‌ای چون حکیم ملاصدرای شیرازی و محدث بحرانی، درس‌های معقول و منقول را فرا گرفت و خود با نبوغ فوق‌العاده و دانش فراوان در شاخه‌های علوم اسلامی جامعیت یافت و همین جامعیت او موجب شد تا بتواند میان فلسفه و دین، علوم عقلی و شرعی هماهنگی و همبستگی به وجود آورد و دهها اثر گران‌سنگ در زمینه تفسیر، حدیث، کلام، عرفان، فلسفه و اخلاق تألیف کند. او با اعتدال در اخبارگری و تکیه بر قرآن و سنت، معارف و آموزه‌های اسلامی را در آثار خویش ارائه کرد.
همچنین فیض شاگردان برجسته و بزرگی همچون محمد باقر مجلسی مؤلف بحارالانوار، سید نعمت‌الله جزایری، محمد محسن عرفان شیرازی، قاضی سعید قمی و محمد مشهور به علم الهدی را که دارای آثار علمی فراوانی است، تربیت و پرورش داد. وی پس از سال‌ها مجاهدت در راه اعتلای فلسفه، دین و شریعت سرانجام در ۸۴ سالگی در کاشان بدرود حیات گفت و در همان شهر به خاک سپرده شد.