به گزارش ایکنا از لرستان، امام محمدباقر(ع) در سال ۵۷ هجری در مدینه متولد شد، مادرش فاطمه دختر امام حسن و پدرش امام سجاد(ع) بوده است.این امام همام در سن سی و شش سالگی به مقام امامت رسید و پس از ۲۱ سال امامت در سن ۵۷ سالگی به دست هشام بن عبدالملک به شهادت رسید.
نام شریفش محمد و القابش، باقر، شاکر، هادی و کنیه‌اش «اباجعفر» بوده است و پیامبراکرم(ص) در رابطه با وی فرمودند: «هرگاه حسین رحلت کند، قائم به امر بعد از او، پسرش علی است و او حجت خدا و امام است خداوند سبحان از صلب علی، فرزندی متولد کند که هم‌نام و شبیه‌ترین مردم به من باشد، علم او علم من و حکم او حکم من است و امام وحجت بعد از پدرش است».
یکی از ویژگی‌های امام محمد باقر(ع) این است که ایشان هم از جهت پدری و هم مادری منصوب به خاندان رسالت بوده و از جهات مختلف دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند.ایشان در بُعد عبودیت و بندگی همچون آباء و اجداد طیبینش دارای مقامات عالیه‌ای بودند و هر مقدار از عمر پربرکت امام محمدباقر(ع) سپری می‌شد، بندگی او نسبت به خالق هستی بیشتر می‌شد و این ویژگی می‌تواند درس گران‌بهایی برای رهروان و شیعیان این امام باشد.
امام محمدباقر(ع) در عصر خود به‌عنوان یک شخصیت علمی زبردست زبانزد خاص و عام بودند، ایشان یکی از چهره‌هایی بودند که در تاریخ اسلام مهندسی علمی (حوزه‌ای علمیه) را بنا نهادند و با انقلاب فرهنگی خود توانستند در دوران خلفا و تاکنون هدایت علما و فرهنگ جهان اسلام را طراحی کنند.
امام محمدباقر(ع) از نظر زهد و روشنفکری و زمان‌شناسی دارای یک شخصیت منحصر به فردی بود و توانست دسیسه‌های دشمنان به‌‌ویژه در ایجاد نحله‌های انحرافی برای اختلاف بین جامعه اسلامی مدیریت کنند و با حرکت علمی پاسخ آنها را داد و حرکت‌شان را خنثی کرد.این امام همام از فضیلت‌های زیادی برخوردار بودند و مجموع این ویژگی‌ها و فضیلت‌ها سبب شده بود تا همه مردم از خواص و عوام چشم امیدشان به ایشان باشد.
یکی از ویژگی‌های آن حضرت علم و دانش وسیعی بود که ایشان داشتند تا آن‌جا که به «باقرالعلوم» شهره شدند، در واقع این لقبی بود که از سوی پیامبر مکرم اسلام(ص) به ایشان اعطا شده بود.شخصیت علمی امام محمدباقر(ع) به اندازه‌ای بود که دانشمندان و شخصیت‌های علمی برجسته آن زمان نیز به علم و دانش بی‌نظیر آن حضرت معترف بودند و از مقام علمی حضرتش استفاده و بهره‌ها بردند.
صبر و شکیبایی از دیگر خصوصیات برجسته امام پنجم شیعیان بود از دیگر خصوصیات شخصیتی آن حضرت بردباری بود تا جایی‌که در مقابل تمامی مصائب و بلایا صبر پیشه می‌کرد و هرگز در مقابل برخی بی‌احترامی‌ها که به وی صورت می‌گرفت خشمگین نشد و عطوفت را پیشه خود می‌ساخت.
جود و بخشش از دیگر ویژگی‌های امام محمدباقر(ع) بود و ایشان همواره در بذل و بخشش پیشتاز و پیشگام بودند تا آن‌جا که امام صادق(ع) در توصیف این خصوصیت پدرشان فرمودند که ثروت پدرم از تمامی خاندانش کمتر و خرج زندگیش از همه آنها افزون‌تر بود اما با این حال هرجمعه یک دینار به فقرا صدقه می‌دادند.
امام محمدباقر(ع) همواره به یاد خدا بودند و در هر حالی به ذکر خدا مشغول و شب‌های بسیاری را تا صبح به طاعت و راز و نیاز با خداوند متعال می‌پرداختند.حُسن خلق نیز از دیگر ویژگی‌های بارز ایشان بود و این امام بزرگوار اخلاق و رفتار بسیار خوبی نسبت به فرزندان و خانواده داشتند.
یکی از بارزترین ویژگی‌های امام، جامعیت اوست.همه فضائل و ویژگی‌های انسان کامل در وجود امام محمدباقر(ع) متبلور بود، مرجعیت علمی و پاسخگویی به پرسش‌های مردم، عبادت و تهجد و شب زنده‌داری، کار و تلاش در اوج زهد و تقوا، حضور سازنده و مؤثر در جامعه، شکیبایی و بردباری در روابط اجتماعی، رسیدگی به محرومان، صمیمیت و محبت با دوستان، محبت و عاطفه نسبت به خانواده، رعایت حقوق و نیازهای روحی همسران، عدم تحمیل ایدههای خویش بر همسران، رعایت جمال و زندگی شرافتمندانه، اهتمام به حقوق مالی مردم و....تنها پاره‌ای از ویژگی‌های امام محمدباقر(ع) است.
از دیگر خصوصیات شخصیتی آن حضرت بردباری بود تا جایی‌که در مقابل تمامی مصائب و بلایا صبر پیشه می‌کرد و هرگز در مقابل برخی بی‌احترامی‌ها که به وی می‌شد خشمگین نشد و عطوفت را پیشه خود می‌ساخت.
این امام همام به‌دنبال پیشرفت شیعه بودند و مکتب شیعه را که جد بزرگوارشان امیرالمؤمنین علی(ع) بنیان‌گذاری کرده بودند پس از سال‌ها با برگزاری کلاس‌هایی و با بیان احکام دین و مباحث علمی مختلف احیا کردند و در زمان ایشان بود که راه علم باز شد.
امام محمدباقر(ع) نهضت علمی عظیمی ایجاد کرد که در دوران فرزندش به اوج خود رسید چراکه در روزگار امام محمدباقر(ع) امویان دنیا را مملو از انحطاط کرده بودند اما آن حضرت موفق شد جریان فرهنگی دینی ایجاد کند که بعد از گذر عصرها و نسل‌ها هنوز ادامه دارد.
باید گفت غنای حوزه‌های علمیه در همه علوم در طول هزار سال به‌واسطه دانشی است که توسط امام محمدباقر(ع) و امام صادق(ع) به ما رسیده است، امام محمدباقر(ع) الگویی است که توانست در میان انبوهی از مشکلات سخن حق را زنده کرده و به نسل‌های بعدی برساند.آن حضرت که آخرین بازمانده انقلاب عظیم حسینی(ع) در کربلا بود، از سال نود و پنج هجری، رهبری فکری و فرهنگی مسلمانان راستین و پاکباخته را در روزهای غربت و مظلومیت حقائق دینی و الهی، برعهده گرفت.
نقش امام محمدباقر( ع) در این دوران، تبدیل شدن به الگوی عملی جهاد تبیین و روشنگری بود و باقرالعلوم یا شکافنده دانش‌ها نیز حکایت از همین معنا می‌نماید.آن حضرت، با تربیت شاگردانی که هر کدام توانستند، نهضت علمی و تبیینی در مناطق مختلف، ایجاد نمایند، به پایه‌گذاری و تداوم مسیر جهاد تبیین، کمک شایانی نمود.امام باقر در بیانی عالی فرمود: حقیقت کمال انسانی، اوج و تعالی واقعی او در دین فهمی و درک درست داشتن از حقیقت آموزه‌های الهی، تنظیم صحیح زندگی مادی و اقتصاد در معیشت و شکیبایی در سختی‌های وارده در میدان جهاد الهی است.
امام محمد باقر(ع)، ۲ سال از دوران امامت خود را در زمان عمر بن عبدالعزیز بود و مابقی را در دوران هشام بن حکم طی کرد. دوران حکومت هشام نزدیک به ۲۰ سال بود که این نکته نشان می‌دهد وی حاکمی تقریباً مقتدر بوده و توانست با سرکوب مخالفان مدت زیادی را حکومت کند که این امر نیززمینه فعالیت چندانی برای امام باقر(ع) فراهم نبود.
امام محمد باقر(ع) در طول سال‌هایی که امامت شیعیان را عهده‌دار بود، دوران خلافت ولید بن یزید و سلیمان و عمر بن عبد العزیز و یزید بن عبدالملک و برادرش، هشام، و ولید بن یزید و برادرش ابراهیم، را درک کرده است.
دوران امامت امام محمدباقر(ع) با اوج ستم‌ها و شهوت‌رانی‌های امویان و استفادههای ناروای آنها از بیتالمال مسلمانان مصادف شد، شدت اختناق و بیداد چنان بود که خلفا آشکارا به دشمنی با آل‌‌محمد(ص) می‌پرداختند و نام آنان را از دیوان بیتالمال حذف می‌کردند.
در زمان امام باقر(ع)، نزدیک به یک قرن از وفات پیامبر اسلام(ص) سپری شده و نسل جدید از احکام اسلام و عقاید آگاهی درستی نداشت و تلاش‌های شصت ساله امویان در محو آثار دین و ایجاد شبهات اعتقادی به بار نشسته بود، در این دوران حاکمان اموی به‌دلیل تعارضات داخلی از نهضت عظیم علمی امام باقر(ع)، غافل بودند، به همین دلیل امام باقر(ع) تا حد زیادی موفق به نشر معارف اسلامی شد.
البته اوضاع خشونتآمیز این دوره به گونه‌ای بود که امام محمدباقر(ع) بارها تقیه می‌کرد و سرانجام نیز بر سر تعارضات مبنایی با نظام خلافت ظالمانه، توسط هشام به شهادت رسید.
حضرت امام محمدباقر(ع) ۱۹ سال و ۱۰ ماه پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت امام زین‌العابدین(ع) زندگى کرد و در تمام این مدت به انجام دادن وظایف خطیر امامت، نشر و تبلیغ فرهنگ اسلامى، تعلیم شاگردان، رهبرى اصحاب و مردم، اجرا کردن سنت‌هاى جد بزرگوارش میان خلق، متوجه کردن دستگاه غاصب حکومت به خط صحیح رهبرى و راه نمودن به مردم جهت شناخت رهبر واقعى و امام معصوم که تنها خلیفه راستین خدا و رسول(ص) در زمین است پرداخت و لحظه‌اى از این وظیفه غفلت نفرمود.
وی سرانجام در هفتم ذی‌الحجه سال ۱۱۴ هجرى در سن ۵۷ سالگى در مدینه به‌وسیله هشام مسموم شد و چشم از جهان فروبست و پیکر مقدسش را در قبرستان بقیع ـ کنار پدر بزرگوارش ـ به خاک سپردند.