عملیات طوفان‌ا‌لاقصی سنجه‌ای برای همه ادعاهای کشورهایی بود که سال‌ها تظاهر به همراهی با فلسطین داشتند و تقریباً با گذشت یک ماه از جنگ غزه، به جز چند حرکت دیپلماتیک، اتفاق مهمی در عرصه دفاع از فلسطین نیفتاد. حتی نشست اضطراری سازمان کنفرانس اسلامی و اتحادیه عرب نیز دستاورد خاصی نداشت و در شرایط بحرانی جنگی نیز برخی از کشورهای عربی در این نشست سخن از دو دولتی کردند و پیشنهادات جدی ایران نیز مؤثر نیفتاد. سازمان همکاری اسلامی که خود 57 عضو دارد عملاً در برابر تهدیدات جدی رژیم صهیونیستی و ایالات متحده نتوانست اتفاقی جدی را رقم زند.

شبکه 12 اسرائیل در خبری مدعی شد که در یک ماه گذشته 9 کشور عربی همچون عربستان سعودی، امارات، بحرین، مصر، اردن، مراکش، جیبوتی، موریتانی و سودان به مانند سدی در برابر تلاش‌های دیپلماتیک برای یافتن جنگ در غزه ایستادند، همچنین این دول پیشنهاد سایر دولت‌های عربی برای افزایش فشار به اسرائیل جهت توقف حملات هوایی - زمینی را رد کردند.

اگر حتی هرکدام از این کشورهای اسلامی به فرموده حضرت امام(ره) بر سر اسرائیل سطل‌های آب خود را خالی می‌کردند این بحران انسانی و فاجعه قرن پایان یافته بود. دستاورد اجلاس هم تقریباً هیچ بود و نهایتاً در این اجلاس تصویب شد که رهبران کشورهای عربی از ارسال و فروش سلاح به رژیم اسرائیل اجتناب کنند!!!

 البته عملکردهای غیرمنتظره‌ای نیز رقم خورد و حرکت‌هایی که با جهت‌گیری کلی اعراب متفاوت بود. انتقادات ملک عبدالله و همسرش ملکه رانیا در امان از رژیم صهیونیستی تازگی داشت و اردن و بحرین در اقدام غیرمنتظرانه‌ای، سفیران خود را از اسرائیل فراخواندند.

پیمان صلح ابراهیم تا قبل از عملیات طوفان‌الاقصی در میان کشورهای عربی گسترده و جدی شده بود، اما بعد از این عملیات عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل به تعویق افتاد و حتی عربستان از امارات و بحرین نیز خواست این پیمان صلح را به تعویق بیندازند. 

زمانی که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در امان پایتخت اردن نشست مشترکی برگزار کردند حتی یک بیانیه مشترک نیز صادر نشد، اما در عرصه میدان هیچ اقدام جدی رقم نخورد و همچنان کشورهای اسلامی - عربی از دو دولتی بودن در فلسطین حمایت کردند و گذرگاه رفح جز برای ساعات محدودی باز نشد و اجازه تردد به کامیون‌های حامل غذا از گذرگاه رفح داده نشد.

همچنان رهبران حماس و جهاد اسلامی اعتراضات خود را به عدم حمایت کشورهای اسلامی اعلام کردند. حمایت عملی از اسرائیل هیچ ‌از دستور کار بسیاری از رهبران عربی حذف نشد و پیشنهاد ایران حذف فروش نفت به اسرائیل بود که در صورت اجرا منجر به فلج‌سازی رژیم می‌شد، اما در هرصورت پذیرفته و اجرا نشد.

البته دو کشور مصر و اردن حرکت متفاوتی را در مواجهه با فلسطینیان آواره داشتند و مانع از ورود آنان به سرزمین‌های خود شدند. عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهوری مصر اظهار داشت هدف از به راه انداختن جنگ کنونی فقط مبارزه با گروه حماس نیست، «بلکه تلاشی برای سوق دادن ساکنان غیرنظامی غزه به مهاجرت به مصر است.» وی هشدار داد که این امر می‌تواند صلح را در منطقه از بین ببرد. ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن نیز یک روز پیش از این پیام مشابهی داد و گفت: «ورود پناهنده به اردن ممنوع، ورود پناهنده به مصر ممنوع». اردن در حال حاضر جمعیت زیادی فلسطینی دارد.

حتی عراق نیز در این میانه استثنا نبود و انتقادات در میان جریانات عربی نیز به رویه بی‌تفاوتی این کشورها در قبال مسئله فلسطین، بسیار جدی بود تا جایی که حسن سالم نماینده پارلمان عراق و نماینده فراکسیون الصادقون، کشورهای عربی را ترسو و بزدل خطاب کرد.

اما در این میان حمایت‌های قطر از حماس قابل تقدیر بود و شاید بتوان گفت بهترین عملکرد را در میان کشورهای عربی قطر داشته باشد که از یک سو زمینه مذاکرات مستقیم مسئولین دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران را برقرار کرد و از سوی دیگر شبکه الجزیره دقیق‌ترین اخبار را به سراسر جهان در مظلومیت فلسطین مخابره می‌کرد که باعث تحریم این شبکه در برخی از کشورهای غربی شد و حتی برخی از خبرنگاران آن نیز به شهادت رسیدند.

اما در حقیقت مواضع کشورهای عربی با مردم سرزمینشان بسیار متفاوت است و برخی گروه‌های عراقی و حزب‌الله لبنان، آمادگی خود را برای کمک مسلحانه به فلسطین اعلام کردند. الجزایر نیز کشوری بود که اعلام کرد حتی در صورت نیاز وارد حرکت مسلحانه در حمایت از فلسطین خواهد شد.

اما در واقع هیچ‌کدام از این حرکت‌ها به اندازه تحرکات جبهه مقاومت اثرگذار نبود. از کتائب حزب الله و کتائب سید الشهداء در عراق گرفته تا انصارالله یمن و حزب الله لبنان بلا شک مؤثرترین اقدامات در میان جوامع عربی بود. حملات متعدد انصارالله صفحه درخشانی در حمایت از فلسطین بود، بالاخص ضرباتی که به بندر ایلات با حمله موشکی وارد شد یا تصرف کشتی‌های اسرائیلی توسط این گروه مقاومت بسیار بسیار حائز اهمیت بود، البته درگیری‌های حزب‌الله در جنوب لبنان و باز شدن جبهه جدید در درگیری‌های رژیم صهیونیستی نیز قطعاً مهم بود.

اما هرچه بود در مجموع جز حرکت‌های جزئی از جانب گروه‌های مقاومت حرکت جدی از کشورهای عربی به چشم نخورد و انفعال این کشورها بسیار مشهود بود.

زینب اصغریان، کارشناس مسائل بین‌الملل