به گزارش ایکنا از لرستان، حجت‌الاسلام سیدهادی سهرابی، مدرس حوزه و دانشگاه شامگاه شنبه، پنجم خردادماه در سلسله جلسات «درس‌هایی از نهج‌البلاغه» که در مسجد شهید مدنی شهر خرمآباد برگزار شد، با اشاره به نکات تفسیری حکمت چهاردهم نهج‌البلاغه وَ قَالَ (علیه‌السلام): مَنْ ضَيَّعَهُ الْأَقْرَبُ، أُتِيحَ لَهُ الْأَبْعَدُ، گفت: حضرت امام علی(ع) در این حکمت میفرمایند: «كسى را كه نزديكانش واگذارند، بيگانگانش دست گيرند.»
وی با بیان اینکه حضرت در این حکمت به نتيجه بى‌مهرى کردن نسبت به بستگان اشاره میکند، افزود: در واقع امام علی(ع) در این حکمت میخواهد روش و اسلوب تعامل و برخورد با خویشاوندان و نزدیکان را به ما بیاموزد.
این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه این کلام کوتاه و موجز حضرت مطالب مهمی را در خود دارد و پیغام مهم در این کلام ناظر به دو نکته است و حضرت در این حکمت دو نکته را به ما گوشزد میکند، به واژه «أُتيحَ» در این کلام اشاره کرد و گفت: «أُتيحَ» از ماده «تَيح» (بر وزن شَىء) در اصل براى مهياشدن براى انجام کارى است و هنگامى که به باب افعال مى‌رود به‌معناى مهيا کردن است و گاه به‌معناى مقدر ساختن نيز آمده که آن هم نوعى مهيا کردن است.
این مفسر نهج‌البلاغه با یادآوری اینکه مخاطب این حکمت دو گروه هستند و در واقع دو تفسیر برای این کلام حضرت ذکر شده است، ادامه داد: امام علی(ع) در اين حکمت به کسانى که بستگان نزديکش نسبت به او بى‌مهرى مى‌کنند و رهايش مى‌سازند دلدارى و اميدوارى مى‌دهد که نبايد از اين جريان مأيوس گردند چراکه خداوند راه ديگرى به روى او مى‌گشايد و مى‌فرمايد: «کسى که نزديکانش او را رها سازند آنها که دورند براى (حمايت از او و يارى‌اش) آماده مى‌شوند.»
سهرابی با بیان اینکه در واقع اين حکمت و رحمت الهى است که انسان‌ها به‌وسيله بستگان و دوستان نزديک حمايت شوند، گفت: اگر آنها به وظيفه خود عمل نکردند و به صله‌رحم و مسئوليت‌هاى دوستى پشت پا زدند اين مسئوليت را بر عهده ديگران مى‌گذارد تا بنده‌اش در ميان توفان حوادث تنها نماند به‌عنوان مثال پيغمبر اکرم(ص) طائفه قريش که نزديک‌ترين نزديکان او بودند نه تنها حمايتش نکردند بلکه به دشمنى او برخاستند؛ اما خداوند دورافتاده‌ترين قبائل را از قبيله قريش يعنى اوس و خزرج را به حمايت او برانگيخت که از جان و دل او را حمايت کردند و آئين او را پيش بردند و جالب اينکه اوس و خزرج با هم عداوت و دشمنى ديرينه‌اى داشتند ولى در حمايت از پيغمبر اکرم(ص) متحد و متفق بودند و امثال اين موضوع در طول تاريخ بسيار ديده شده است.
سهرابی ادامه داد: در حديثی از امام جعفرصادق(ع) مى‌خوانيم که براى دلدارى و تسلى خاطر مى‌فرمايد: «نسبت به آنچه اميدى به آن ندارى از آنچه اميد به آن دارى اميدوارتر باش» و جالب اينکه در ذيل اين حديث اشاره به داستان موسى(ع) شده و مى‌فرمايد: «موسى براى به دست آوردن شعله آتشى به دنبال نورى که از درخت برمى‌خواست روان شد ولى در آنجا پيام نبوت را دريافت داشت.»
این مدرس حوزه و دانشگاه افزود: احتمال ديگرى که در تفسير اين کلام حکمت‌آميز وجود دارد اين است که امام مى‌خواهد بفرمايد: در صورتى که نزديکان و بستگان از نيروهاى يکديگر استفاده نکنند و نسبت به هم بى‌اعتنا باشند اى بسا دورافتادگان آنها را مى‌ربايند و از وجود آنان بهره مى‌گيرند. که نمونه اين مطلب مسئله‌اى است که در اين ايام کشور ما و بسيارى از کشورها با آن روبرو هستند که به نام فرار مغزها معروف است.
وی گفت: هنگامى که ما از مغزهاى لايق و آماده و افکار بلند و استعدادهاى سرشار جوانان خود استفاده نکنيم آنها از ميان ما فرار کرده و دورافتادگان از نيروهاى آنها استفاده مى‌کنند که اين ضايعه‌اى بزرگ و غير قابل جبران است.
این کارشناس مذهبی یادآور شد: در واقع تفسير اول دلدارى و تسلى خاطرى است به تضييع شدگان و تفسير دوم سرزنشى است نسبت به تضييع کنندگان که البته تفسير اول مناسب‌تر به نظر مى‌رسد، هرچند جمع ميان دو تفسير نيز امکان‌پذير است.
زمان مناسب سرزنش
حجت‌الاسلام سهرابی در ادامه به حکمت 15 نهج‌البلاغه با این مضمون «مَا كُلُ مَفْتُونٍ يُعَاتَبُ» اشاره کرد و افزود: امام علی(ع) در این حکمت میفرماید: «هر شخص گرفتارى را نمى‌توان سرزنش كرد (چه‌بسا بى‌تقصير باشد)» به تعبیری، هر فریب‌خورده و مفتون و هر کسی‌که منحرف شده [به تعبیر امروزی‌ها، هر کسی‌که سرش کلاه رفته و به خطا رفته است] نباید مورد عتاب و سرزنش قرار بگیرد.
وی با بیان اینکه محور و موضوع سخن امام علی(ع) در این حکمت، تبیین یکی از اصول اخلاق اجتماعی است که همان شیوه و چگونگی برخورد و مواجه شدن با انسان‌ها و بخش‌های جامعه اسلامی است که مورد فریب برخی‌ها واقع شده‌اند و با کمال تأسف در مسیر انحراف قرار گرفته‌اند، اضافه کرد: امام علی(ع) در مقام بیان در این جهت است که در جامعه سالم دینی با منحرفین و گمراهانی که به اصطلاح مفتون؛ یعنی فریب‌خوردگان معرفی می‌شوند چگونه باید مواجه شد و با آنها برخورد کرد.
این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه با توجه به این حکمت از امام علی(ع) این افراد نیاز به تربیت دارند تا دوباره به متن جامعه بازگردانده شوند و در جامعه جایگاه خود را پیدا کنند، اظهار کرد: عتاب و سرزنش به‌عنوان یک اصل و قانون در موضوعات و امور تربیتی مورد توجه قرار می‌گیرد و یکی از اصول بهشمار می‌رود؛ البته به‌شرط آنکه در جای مناسب و در مرتبه شایسته خود به‌کار رود.
وی با بیان اینکه بحث عتاب و سرزنش، اگر به‌درستی مورد استفاده واقع شود، یکی از ابزار تربیتی بهشمار می‌آید؛ بنابراین باید با نگاه تربیتی به این کلام علوی نگریست و توجه کرد، گفت: نگاه تربیتی در مورد عتاب و سرزنش به‌عنوان یکی از ابزارهای تربیت در کلمات امیرمؤمنان علی(ع) نیز قابل مشاهده است.