به گزارش ایکنا، جلسه نقد پیش از چاپ کتاب «سیره و تاریخ زندگانی امام جواد(ع)» با ارائه منصور داداش‌نژاد؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، صبح امروز 9 مرداد در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد که گزیده سخنان مولف را در ادامه می‌خوانیم؛
من این اثر را پنج سال پیش نوشتم. درست است جزء آخرین اثرها است که جلسه نقد برایش برگزار می‌شود ولی جزء اولین کارهایی بود که در کلان‌طرح زندگی ائمه(ع) تالیف شد. چند نکته درباره این نوشته به نظرم می‌آید؛ نکته اول اینکه نوشته‌ها درباره امام جواد(ع) نسبت به سایر ائمه کمتر است و ما در این زمینه با فقر اطلاعات مواجهیم. عمر ایشان کم بوده لذا اطلاعات از ایشان کمتر است و منابع من بیشتر حدیث و تفسیر بوده چراکه در منابع تاریخی اطلاعات زیادی درباره زندگی امام وجود ندارد.
ما در این کار تلاش کردیم به منابع دسته اول مراجعه کنیم یعنی کهن‌ترین روایتی که درباره یک موضوع هست ذکر کنیم و در کنار آن پژوهش‌های جدید را هم ببینیم ولی همانطور که عرض کردم پژوهش‌های جدید در این زمینه کم است. بنده خودم گزیده‌نویس هستم و تلاش کردم گزیده بنویسم لذا مطالب را تفصیل ندادم بلکه انتخاب‌شده و گزیده نوشتم و به همین خاطر حجم کتاب کم شد. بنابراین علت حجم پایین کتاب دو چیز است یکی کم بودن اطلاعات درباره امام جواد(ع) و دیگر، روش گزیده‌نویسی که بنده اختیار کردم.
علت کمبود اطلاعات درباره زندگی امام جواد(ع)
در ادامه نشست محمدحسین رجبی دوانی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع) به عنوان ناقد سخن گفت که گزیده آن را در ادامه می‌خوانیم؛
بنده به نویسنده کتاب تبریک عرض می‌کنم که با توجه به کمی اطلاعات پیرامون وجود مقدس امام جواد(ع) به دلیل عمر کوتاه آن حضرت و محدودیت‌های شدیدی که برای حضرت وجود داشته توانستند این اثر را پدید بیاورند. عمدتا هم مطالبشان بر پایه احادیث است چون در تاریخ خیلی مطلبی نداریم. در مجموع کار ارزشمندی است و نکات جالبی را گردآوری و عرضه کردند.
نکاتی را در دو بخش عرض می‌کنم یکی در بخش محتوایی و یکی در بخش صوری و ظاهری. باز تاکید می‌کنم کتاب، کتاب ارزشمندی است و تولید این حجم مطلب درباره امام جواد(ع) قابل توجه است ولی چند مورد جزئی در آن جای سوال دارد. یک بحثی در کتاب هست به نام تکاپوها برای تثبیت امامت امام جواد(ع) و در آنجا اشاره کرده‌اند که امام رضا(ع) هنوز فرزند نداشت ولی فرزند خود را به برخی شیعیان معرفی کرد یا در موردی دیگر ذکر شده که حضرت فرموده در آینده صاحب فرزندی خواهد شد ولی اصل حدیث و ترجمه آن وجود ندارد. این کتاب باید برای خواننده جامعیت داشته باشد و لازم نباشد خواننده برای تکمیل اطلاعاتش به کتاب کافی و دیگر آثار مراجعه کند. باز قید شده مجموع روایات غیر تکراری نص در امامت امام بیست مورد است. به نظرم این روایات باید آورده می‌شد و آمار دادن کفایت نمی‌کند.
در مورد برخی روایاتی هم که آوردید، قید کردید این روایات در منابع کهن نیامده یا می‌توان در آن خدشه وارد کرد. خب این مسئله برای خواننده ابهام ایجاد می‌کند و نمی‌تواند از آن روایات بهره ببرد و ذهنش را درگیر می‌کند. درباره نامه امام(ع) به علی بن مهزیار هم جا داشت اصل نامه آورده می‌شد نه اینکه صرفا ارجاع داده شود که امام جمله را اینگونه فرمودند. باز در رابطه با زیدیه و اعتقادشان درباره امامت امام جواد(ع) گفته شده زیدیه از پذیرش امامت آن حضرت امتناع کردند در حالی که سندی برای این مطلب ارائه نشده است.
در جای دیگری از گروهی شیعه نام بردید که قائل به امامت امام هستند ولی قائل به تجسیم هستند و با گروهی دیگر از شیعیان که قائل به تجسیم نبودند اختلاف داشتند. این مطلب برای من خیلی عجیب بود مضاف بر اینکه قید کردید امام دخالتی در اختلافات آنها نمی‌کرد. وظیفه امام راهنمایی و هدایت است، چطور می‌شود ایشان در اختلافات این دو گروه دخالتی نداشته باشند. باز گفته شده مخالفان سعی می‌کردند همسویی ائمه با خلفا را نشان دهند. این مطلب درست نیست چون ما می‌دانیم علت اینکه امامان ما در فشار بودند به جهت مخالفت با خلفا است و این مطلب برای خواننده با ابهام همراه است. من نمی‌دانم مخاطبان کتاب عام هستند یا اینکه کتاب برای حوزویان و دانشگاهیان نوشته شده است ولی به نظرم در هر دو صورت خواننده دچار سردرگمی می‌شود.
نمونه‌هایی از ابهام‌آفرینی‌های کتاب درباره امام جواد(ع)
باز درباره معتزله عنوان شده که معتزله قائل به مخلوق بودن قرآن در برابر اندیشه خلق قرآن هستند. خب هر دوی اینها یک چیز است و ظاهرا باید گفته می‌شد مخلوق بودن قرآن در برابر قدیم بودن قرآن. در موردی دیگر به روایتی استناد کردید که بر اساس آن پیامبر(ص) در معراج خدا را به صورت جوانی رویت کرده است. این مطالب موجب شبهه‌افکنی برای مخاطب خواهد بود. اینجا نقش ائمه چیست و چطور می‌شود امام در قبال این مسائل سکوت کرده باشند؟ باز در سخن از میراث‌داری ائمه پیشین آمده است؛ برخی احادیث نقل‌شده از امام جواد(ع) از کتاب علی(ع) است. کتاب علی(ع) چیست؟ در این رابطه توضیحی داده نشده است. باز در پیوست‌ها آمده شخصی مودِب امام بوده. چه کسی می‌خواسته مودب امام باشد؟ من متوجه نشدم.
برخی موارد هم برای خواننده سوال جدی ایجاد می‌کند مثلا در بحث معجزات گفته شده امام جسم خود را به قدری بزرگ کرد که همه اتاق را فرا گرفت. من نمی‌دانم این مطلب درست است یا درست نیست ولی اینکه امام حجم خود را بزرگ کند چه فایده‌ای دارد. باز در این بخش گفته شده امام برگ زیتون را تبدیل به نقره کرد. به نظرم هضم این مطالب سخت است. باز در این بخش از سخن گفتن امام با گاو و گوسفند صحبت شده است که برای مخاطب سوال ایجاد می‌کند. از نظر صوری هم کتاب نیازمند به ویراستاری جدی دارد چراکه خیلی از جملات دارای ایراد هستند.
این مشکلاتی که بنده عرض کردم باید برطرف شود ولی در عین حال چیزی از ارزش کلی کار کم نمی‌کند و این کار، کار ارزشمندی است و من به نویسنده کتاب تبریک می‌گویم که کتاب جامعی پیرامون وجود مقدس امام جواد(ع) پدید آوردند.