شيخ مصلح‌الدين سعدی شيرازی از بزرگترين شاعرانی است كه با نور خيره‌كننده‌اش آسمان ادب فارسی را روشن کرد و آن روشنی با چنان تلألويی همراه بود كه هنوز پس از گذشت هفت قرن تمام از تأثير آن كاسته نشده است و آثار او همچنان برقرار خواهد ماند. به‌مناسبت یکم اردیبهشت‌ماه، روز بزرگداشت سعدی شیرازی و به‌منظور بررسی ابعاد مختلف اشعار و شخصیت این شاعر برجسته، خبرنگار ایکنا از همدان با مهدی شریفیان، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:
ایکنا _ از دیدگاه شما چه چیزی سعدی را یکی از نام‌آوران در شعر و ادب فارسی کرده است؟
سعدی یکی از افتخارات شعر و ادب فارسی است که می‌توان از او هم به‌عنوان شاعر زبردست و هم نویسنده گران‌سنگ یاد کرد. کمتر در ادبیات هر زبانی دیده می‌شود که فرد هم شاعر و هم نویسنده چیره‌دستی باشد. چنین افرادی در ادب پارسی به تعداد انگشتان دست داریم که در هر دو حوزه بی‌نظیر باشند.
عمده‌ترین آثار سعدی در حوزه شعر تعلیمی و شعر غنایی است. به این صورت که بوستان و گلستان او ماهیت تعلیمی دارد و سعدی نکاتی را در قالب شعر و نثر به مخاطب می‌آموزد.
از مهم‌ترین هنر‌های سعدی این است که جامعه را آنالیز کرده و برای توسعه جامعه ایرانی ـ اسلامی آن زمان باب‌های پیشرفت را در قالب هشت باب مورد بحث و تفسیر قرار داده است. از دیگر ویژگی‌های خاص آثار سعدی آن است که در کنار نقش تعلیمی اشعار غنایی و عاشقانه بسیار زیبایی می‌سراید که این هم هنر فوق‌العاده شاعر را می‌رساند.
در اشعار تعلیمی شاعر معتقد است، جامعه برای رشد و توسعه باید حکمران عادل داشته باشد، در این اشعار خصوصیات یک حکمران خوب را مورد بررسی قرار می‌دهد و بر این باور است جامعه خوب یک جامعه وظیفه‌مند و پاسخگو است که در آن هم مردم تابع نظم هستند و هم حکمران آن پاسخگو است و مردم به آن اعتماد دارند.
سعدی معتقد است اگر مردم و حکمرانان بخواهند با هم همکاری داشته باشند باید به اخلاق حرفه‌ای خود را مجهز کنند که این اخلاق شامل صداقت، راستی و درستی است. در حقیقت از مهم‌ترین خاصیت‌های شعر سعدی آن است که نکات تعلیمی آن قابل استفاده برای تمامی دوران‌هاست و برای تمامی ادوار تاریخی جاذبه داشته است.
او توسعه و پیشرفت را فقط برای جامعه ایرانی و اسلامی نمی‌خواهد بلکه فراتر از آن، جهانی فکر می‌کند و بشریت را ملاک قرار می‌دهد. آنجا که می‌گوید «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند/ چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار» برخی تصور می‌کنند جهانی‌سازی یک اتفاق جدید است، در حالی که این یک پدیده نو نیست و در تاریخ ایران وجود داشته است.
همچنین صلح موضوع مهم دیگری است که همواره سعدی بر آن تأکید داشته و صلح را بر جنگ برتری می‌بخشیده است. سعدی همواره گوشزد می‌کند صلح می‌تواند کرامت انسانی را حفظ کند.
ایکنا - شما منشأ معرفت سعدی را در چه چیزی می‌دانید؟
سعدی در تمدنی به نام تمدن اسلامی رشد کرده و بالیده؛ همچنین این تمدن اسلامی ماهیت ایرانی نیز داشته است، بنابراین سعدی یک ایرانی مسلمان بوده است، او در فضایی رشد کرد که فضای تعلیم، تربیت و آموزش بود. در دوره او خواجه نظام‌الملک طوسی از وزرای وقت بود که دانشگاه نظامیه را راه‌اندازی کرد؛ این دانشگاه مانند دانشگاه‌های بین‌المللی زمان حاضر عمل می‌کرد که اساتید برجسته و استعدادهای ناب را در خود جای می‌داد، بنابراین فضا و شرایط جامعه برای رشد استعداد افرادی همچون سعدی فراهم بود. علاوه بر این همه اجداد و قبیله سعدی اهل علم و معرفت بودند و در خانواده‌ای علم‌پرور رشد کرد، از این‌رو خانواده نیز نقش محوری در رشد و پرورش سعدی داشته است.
ایکنا _ علوم دینی و قرآنی چه تأثیری در رشد و بالندگی سعدی داشت؟
بزرگ‌ترین افتخار ما ایرانی‌ها این است که وقتی مسلمانی را انتخاب کردیم در این دین تحقیق کردیم و این تنها سعدی نیست، دانشمندانی همچون ابن سینا، ملاصدرا، مولانا، حافظ و... از شعرا و دانشمندان بزرگ ما هستند که افتخارات علمی خود را مرهون آشنایی با قرآن می‌دانند.
سعدی درک انسانی از دین دارد و دینی که ایشان ترویج می‌کند با فطرت انسانی همسو است که البته هنر سعدی فقط این نیست که از آیات و روایات استفاده می‌کند بلکه این آیات را در جان خود هضم کرده و پرورش داده است؛ دلیل مهم اثرگذاری سعدی در خوانندگان نیز همین مطلب است.
سعدی فقیه و مفسر و محدث قرآنی است که آن را به‌خوبی می‌شناسد؛ آیات و روایات قرآن را در خدمت رفاه جامعه و توسعه کشور و رشد مردم قرار داده است. این در حالی است که سعدی در روزگاری زندگی می‌کرد که درگیری‌های فرقه‌ای در اوج خود قرار داشتند و او فضایی را با استفاده از قرآن کریم فراهم می‌کند که همه انسان‌های آزاده نه تنها مخالف دین اسلام قرار نمی‌گیرند بلکه عاشق چنین برداشتی نیز می‌شوند.