به گزارش خبرنگار ایکنا، آیت‌الله العظمی عبدالله جوادی آملی از مراجع معظم تقلید شیعه، در دیدار مدیر و اساتید حوزه علمیه امام حسن عسکری(ع) و مؤسسه تخصصی اِسراء تهران، ضمن تسلیت اربعین حسینی و دهه آخر صفر، اظهار کرد: چیزی برای انسان، بهتر از حشر با علم نیست. حوزه و دانشگاه بر محور علم کار می‌کنند. علم هم مثلثی است از عالم، معلوم و حقیقت علم و در واقع چیزی در جهان بهتر از علم نیست و سخنگوی این‌گونه موارد هم وجود مبارک حضرت امیرالمؤمنین امام علی(ع) است که فرمودند؛ «سَلُونِی قَبْلَ‏ أَنْ‏ تَفْقِدُونِی، از من بپرسید، پیش از آنکه مرا از دست بدهید».

استاد درس خارج و سطوح عالی حوزه‌های علمیه افزود: عناصر محوری حوزه و دانشگاه این است؛ العلم ما هو؟ المعلوم ما هو؟ العالم من هو؟ اگر این مسائل خوب شناخته شوند و هر کدام در جای خود قرار بگیرند ما مشکلی نخواهیم داشت.

ایشان ادامه داد: درباره علم، وجود مبارک حضرت امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند؛ «حقیقت علم امر ملکوتی است، امر مُلکی نیست»، یعنی موجود زمینی و آسمانی نیست. موجودات زمینی و آسمانی هر چیزی باشند؛ از سنگ تا ستاره، این خاصیت را دارند که در جایی که قرار می‌گیرند آنجا را تَنگ می‌کنند، دیگر جا برای دیگری نیست. بیان حضرت علی(ع) این است که علم از این سنخ نیست، حقیقت علم موجود ملکوتی است. موجود ملکوتی، خودش رشد می‌کند دیگران را هم رشد می‌دهد. جنس و فصل موجود ملکوتی این است که وقتی آمد نه تنها جا را تنگ نمی‌کند بلکه جا را توسعه می‌دهد؛ لذا موجود ملکوتی دارای سه خصلت است؛ «جا را وسیع می‌کند»، «خودش وسیع می‌شود» و «دیگران را هم دعوت می‌کند»، علم این است و اگر کسی داشت عالم می‌شود.

این مرجع تقلید جهان تشیع اضافه کرد: مولی الموحدین امام علی(ع) بنا بر این اصل می‌فرمایند؛ «کُلُّ وِعاءٍ یَضیقُ بِما جُعِلَ فیهِ إلاّ وِعاءَ العِلمِ؛ فإنَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ.» (نهج البلاغه، حکمت ۲۰۵)، هر ظرفى وقتى چیزى در آن گذارند، گنجایش خود را از دست مى دهد، مگر ظرف دانش، که با افزودن آن گنجایشش بیشتر مى شود. اما اگر یک مطلب علمی بیاید، جا برای خودش باز می‌کند، شرح صدر می‌دهد، جا برای دیگری را هم باز می‌کند. 

ایشان بیان کرد: اگر یک طلبه یا دانشجویی صلاحیت فهمیدن و استعداد درک ۵ مطلب را داشت، فردا می‌تواند ۵۰ مطلب یاد بگیرد. طلبه فردا، دیگر طلبه امروز نیست. روز اول که ۵ مطلب گفتی، فردا می‌توانی ۱۰ مطلب را بگویی. هر ظرفی با آمدن مظروف تنگ می‌شود؛ مگر ظرف علم. ظرف علم، یعنی شرح صدر، یعنی نفس، یعنی روح، یعنی عقل توسعه پیدا می‌کند؛ وقتی روز اول یک مطلب گفتی، فردا می‌توانی دو مطلب بگویی و.... خیال نکنید علم در عالم آسمان یا زمین است. امر مُلکی نیست. علم، امر ملکوتی، مجرد، توسعه‌آور و شرح صدرآور است، هم جای خودش را باز می‌کند و هم دیگران را توسعه می‌دهد. «أَلْعِلْمُ نُورٌ یقْذِفُهُ اللّه فِی قَلْبِ مَنْ یشآء»، علم، نوری است که خداوند به قلب هر کس که بخواهد می‌افکند.

این مرجع تقلید شیعیان، در بخش دوم سخنان خود پیرامون «معلوم» سخن گفت و افزود:، اما معلوم چیست؟ اگر حقیقت علم، یک امر ملکوتی است؛ معلوم هم به وصف معلومیت یک امر ملکوتی است. ممکن است کسی زمین‌شناس باشد، زمین امر مُلکی است، اما وقتی معروف و معلوم او شد، معلوم ملکوتی است.

کسی که شرح صدر ندارد عالم نیست

آیت الله جوادی آملی ادامه داد: حقیقت زمین، زمین است نه معلوم. اگر معلوم است، مثلث است. خود این حقیقت یک وجودی دارد، از سمت آحاد متصل است به مبدأ «هو الاول» که او، این زمین را آفرید و او چون حکیم است زمین را بازیچه خلق نکرده است، «برای چیزی» خلق کرده است. از آسمان تا زمین و از زمین تا آسمان هرچه را خلق کرده «برای چیزی» خلق کرده است. پس ما موجود غیر مثلث نداریم، زمین و انسان را آفرید برای چیزی. در این خلقت هم، هو الاول است و هم هو الاخر. بیماری طبیعی آمده، هو الاول و هو الاخر را گذاشته کنار و زمین‌شناسی [طبیعی] باقیمانده که نمی‌تواند مشکلی را حل کند.

ایشان بیان کرد: پس، از عمق زمین تا اوج آسمان هرچه را بنگریم اگر معلوم است هم با هو الفاعل متصل است و هم با هو الغایه متصل است؛ بنابراین ما چیزی را نمی‌شناسیم که آیت حق نباشد.

استاد برجسته حوزه علمیه قم، در بخش سوم سخنان خود به موضوع «العالم من هو؟» پرداخت و گفت: عالم کسی است که جوهر ملکوت علم داشته باشد، کسی که شرح صدر ندارد عالم نیست، کسی که داعیه من و ما دارد عالم نیست، فقط محفوظاتی دارد. 

آیت‌الله جوادی آملی تصریح کرد: مشکل اساسی که متأسفانه در برخی جا‌ها راه پیدا کرده، این است که «علم شناخته نشده است»، «این معلوم ملکوتی مُثله شده؛ یعنی «هو الاول» و «هو الاخر» از زمین و آسمان گرفته شده است، فقط خود زمین و آسمان مانده است، «این معلوم مثلث، مثله شده سردخانه‌ای است. اینکه چه کسی آفرید و برای چه آفرید از معلوم گرفته شده است»، دنیا امروز این‌گونه گرفتار است.

ایشان اظهار کرد: شما در برخی فیلم‌ها می‌بینید وقتی گرگی می‌خواهد گوسفندی را بدرد متوجه می‌شود این گوسفند مادر است رهایش می‌کند، چطور می‌شود که در جریان غزه کسی تکان نمی‌خورد؟! علم مُثله‌ شده، غزه تحویل می‌دهد. هو الاول را گرفتند، هو الاخر را گرفتند، ماند زمین بدون مربی، این مثله شده است و مثلث مثله‌ شده مشکلی را حل نمی‌کند.

استاد درس خارج فقه و اصول تصریح کرد: اگر معنای حقیقت علم ملکوتی روشن نباشد و انسان احساس شرح صدر نکند که همه با هم و همه برخوردار باشند، مشکل ایجاد می‌شود. کل‌نگری و شرح صدر حقیقت علم است. فقط برای مسلمان و شیعه نیست، بلکه برای همه انسان‌هاست. یعنی اگر همه آدم خوبی باشند، همه راحتیم. این معنای شرح صدر است البته درجاتی دارد. ما شناسنامه داریم، شما ابراهیم‌ زاده هستید، پیغمبر زاده‌اید. «وَمَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْرَاهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمِینَ مِنْ قَبْلُ...» (حج، ۷۸)

این مرجع تقلید جهان تشیع، توجه به قرآن کریم را بیش از پیش توصیه کرد و افزود: این قرآن را باید بالای سر بگذاریم. تنها شب احیا نیست که ما قرآن بر سر می‌گذاریم، خیلی به ما آبرو داد. از این بهتر؟ این کتاب بوسیدنی نیست؟

در ابتدای این دیدار حجت‌الاسلام محمدباقر نائیجی، رئیس مؤسسه آموزشی اسراء در تهران، گزارشی از فعالیت‌های تخصصی مؤسسه ارائه کرد.