کد خبر: ۴۳۰۳۵۵۴
تاریخ: ۱۵ شهريور ۱۴۰۴ - ۱۰:۴۲
نشست «شب آتشکده‌ها» در بنیاد ایران‌شناسی برگزار شد
نشست تخصصی «شب آتشکده‌ها» با حضور جمعی از استادان برجسته ایران‌شناسی، پژوهشگران حوزه فرهنگ و تمدن ایران، موبدان زرتشتی و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی ایران برگزار شد.
به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی بنیاد ایران شناسی، شامگاه چهارشنبه، 12 شهریورماه، بنیاد ایران‌شناسی با همکاری مجله فرهنگی و هنری بخارا، میزبان نشست تخصصی «شب آتشکده‌ها» بود. در این مراسم که با حضور جمعی از استادان برجسته ایران‌شناسی، پژوهشگران حوزه فرهنگ و تمدن ایران، موبدان زرتشتی و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی ایران برگزار شد، کتاب «آتشکده‌ها و زیارتگاه‌های زرتشتیان استان یزد» رونمایی شد.در آغاز این نشست، علی دهباشی، مدیرمسئول مجله بخارا، ضمن خوش‌آمدگویی به حاضران، یادآور شد که این برنامه، هشتصدوهشتادویکمین شب از سلسله نشستهای شب‌های بخارا است و نخستین همکاری بنیاد ایران‌شناسی و مجله بخارا به مناسبت انتشار کتاب «آتشکده‌ها و زیارتگاه‌های زرتشتیان استان یزد» محسوب می‌شود.
دهباشی با مرور تجربه‌های گذشته شب‌های بخارا بر اهمیت برگزاری این نوع نشست‌ها در ارتقای فرهنگ ایران‌شناسی و پاسداشت هویت ملی تأکید کرد و گفت: ایران‌دوستی و پاسداری از فرهنگ ملی، یکی از اصول اساسی و راز ماندگاری این سرزمین است و برگزاری چنین نشست‌هایی نشان می‌دهد که مسیر درستی در پیش گرفته‌ایم.
وی همچنین با اشاره به تغییر فضای اجتماعی نسبت به ایران‌شناسی، بیان کرد که در گذشته پرداختن به چنین موضوعاتی با مقاومت مواجه می‌شد، اما اکنون این حوزه به عنوان بخشی از گفت‌وگوی فرهنگی و علمی جامعه پذیرفته شده است.
در ادامه علی‌اکبر صالحی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی، با تجلیل از زنده‌یاد دکتر حسن حبیبی، بنیانگذار بنیاد، این مکان را نمادی از دقت و عشق به میراث فرهنگی ایران توصیف کرد.
پیوند ناگسستنی و خدمات متقابل ایران و اسلام
صالحی ایرانی‌بودن، اهل معرفت‌بودن مردم ایران و توفیق خدمت به کشور را مایه شکرگزاری توصیف و تأکید کرد: نباید کاری کرد که پیوند ناگسستنی و خدمات متقابل ایران و اسلام به صدمات متقابل تبدیل شود.
رئیس بنیاد ایران‌شناسی، ایران را به‌مثابه ظرف و فرهنگ و تمدن را مظروف آن توصیف کرد و گفت: اگر ایران تَرَک بردارد، دیگر ظرفی وجود ندارد که مظروف در آن قرار گیرد. آتشکده‌ها تنها مکان‌های نیایش نبودند، بلکه گنجینه‌ای ارزشمند از تاریخ، فرهنگ و هویت ایرانی هستند. آتش در فرهنگ ما همواره نشانه نور، آگاهی و پاکی بوده و در آموزه‌های دینی و فلسفی ایرانیان جایگاهی ویژه داشته است.
وی با اشاره به پیوند آتش با مفاهیم الهی، توضیح داد که زرتشتیان آتش را نمی‌پرستیدند بلکه پاسدار آن بودند و این عنصر مقدس نماد راستی، روشنایی و پیوستگی فرهنگی بود.
صالحی با قرائت اشعاری از حافظ و مهستی گنجوی، جایگاه آتشکده‌ها را در میراث معنوی و فرهنگی ایران برجسته دانست و تأکید کرد که باید این میراث به نسل‌های آینده منتقل شود.
موبد پدرام سروش‌پور، پژوهشگر و مدیر اجرایی آتشکده تهران، در ادامه نشست به بررسی فلسفه و جایگاه آتش در فرهنگ ایران باستان پرداخت.
وی با اشاره به جشن‌های «گاهنبار» توضیح داد که شش جشن در طول سال برگزار می‌شود که هر یک نماد یکی از مراحل آفرینش (آسمان، آب، زمین، گیاه، حیوان و انسان) است و نوروز به عنوان هفتمین گاهِ آفرینش، تکمیل‌کننده این چرخه است.
سروش‌پور افزود: آتش در فرهنگ ایرانی نه‌تنها عنصر مقدس بلکه عامل تمدن‌ساز، مظهر شادی، همبستگی اجتماعی و نماد زندگی و پایداری بوده است.
وی تأکید کرد که این میراث معنوی باید به نسل‌های آینده منتقل شود و هیچ سوءبرداشتی از باورهای زرتشتیان پذیرفتنی نیست.
روزبه زرین‌کوب، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران، به بررسی تاریخی اتهام آتش‌پرستی پرداخت و با استناد به منابع تاریخی، متون کهن و زبان‌شناسی ایرانی، نشان داد که این اتهام ناشی از سوءتفاهم و تحریف تاریخی است.
وی تأکید کرد: فعل «پرستیدن» در زبان کهن ایران به معنای پاسداری و مراقبت است و زرتشتیان آتش را به عنوان نماد روشنایی و پاکی حفظ می‌کردند، نه اینکه آن را معبود خود بدانند.
زرین‌کوب همچنین با اشاره به گزارش‌های هرودوت و متون سریانی و اسلامی، به ریشه‌یابی تحریف‌ها و اتهامات نادرست علیه زرتشتیان پرداخت.
تدوین «اطلس آتشکده‌های ایران»
وی در پایان سخنان خود پیشنهاد داد که تدوین «اطلس آتشکده‌های ایران» و ثبت علمی این میراث ارزشمند در دستور کار قرار گیرد تا پژوهشگران داخلی و جامعه بین‌المللی با تاریخ فرهنگی ایران آشنا شوند.
در ادامه این نشست، مهرداد قدردان، پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی، با بررسی فلسفی آتش در متون اوستایی و متون کهن ایران، گفت: آتش نماد «اشا» یا نظم حقیقی و تجلی اراده اهورایی در جهان است و انسان از طریق آن می‌تواند به «بهمن» یا اندیشه نیک دست یابد.
وی همچنین به بررسی ارتباط آتش با چهار عنصر طبیعی و نمود آن در معماری آتشکده‌ها پرداخت و نشان داد که این مکان‌ها بازتاب نظم کیهانی و تفکر فلسفی ایرانیان باستان هستند.
علی مولودی آرانی، مدرس گروه باستان‌شناسی دانشگاه کاشان، با ارائه یافته‌های کاوش‌های میدانی در آتشکده هراسکان، به بررسی شواهد باستان‌شناسی پرداخت.
وی با نمایش تصاویر، کتیبه‌های پهلوی و نقوش گچی آیینی نشان داد که این آتشکده تا سده‌های دوم و سوم هجری به طور پیوسته مورد استفاده بوده و هیچ‌گاه کاربری آیینی خود را از دست نداده است.
مولودی تأکید کرد که کشف این شواهد، نظریه «مسلمان شدن سریع و قهری ایرانیان» را به طور کامل رد می‌کند و نشان می‌دهد که تحولات فرهنگی و دینی جامعه زرتشتی پس از دوره ساسانی و ورود اسلام فرایندی تدریجی و چندلایه بوده است.
مسعود حاجی‌زاده میمندی، مدیر طرح نگارش کتاب و رئیس شعبه یزد بنیاد ایران‌شناسی، در معرفی اثر تازه بنیاد توضیح داد که کتاب «آتشکده‌ها و زیارتگاه‌های زرتشتیان استان یزد» حاصل چندین سال پژوهش میدانی و تک‌نگاری است و به صورت جامع تمامی آتشکده‌ها و زیارتگاه‌های استان یزد را با جزئیات معماری، تاریخ، روایت‌های محلی و مستندات علمی ثبت کرده است.
وی تأکید کرد: این کتاب می‌تواند مرجع ارزشمندی برای پژوهشگران ایران‌شناسی و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی باشد و هدف آن ارائه تصویری کامل از میراث زرتشتیان یزد برای نسل‌های آینده و جامعه جهانی است.
در حاشیه این نشست، کتاب «آتشکده‌ها و زیارتگاه‌های زرتشتیان استان یزد» با حضور استادان، پژوهشگران و موبدان زرتشتی، رونمایی شد. این اثر نخستین مستندنگاری جامع از آتشکده‌ها و زیارتگاه‌های زرتشتیان یزد است و به باور پژوهشگران می‌تواند بخشی از خلأ پژوهشی در این حوزه را پر کند.
نشست با تأکید بر اهمیت پاسداری از میراث زرتشتیان، ضرورت معرفی علمی آن به جامعه بین‌المللی و لزوم برگزاری سلسله نشستهای مشابه و اجرای پروژه‌های پژوهشی گسترده‌تر به پایان رسید. بنیاد ایران‌شناسی در دوره مدیریت کنونی خود در نظر دارد با برنامه‌ریزی و پیگیری معاونت پژوهشی و همکوشی و همیاری سایر بخش‌های بنیاد، سلسله نشستهای تخصصی با موضوعات گوناگون و متنوع در حوزه‌های فرهنگ، هنر، ادبیات، تاریخ و تمدن ایران برگزار کند.