علی ثابت‌نیا، مشاور هنری سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌رضوی اظهار کرد: سابقه بازنشر نفایس رضوی از سالیان دور آغاز شده و تا امروز ادامه داشته است. با رشد تکنولوژی در دهه‌های اخیر و وجود امکاناتی مدرن و به‌روز در آستان قدس رضوی نظیر چاپخانه مجهز قرآن کریم که متعلق به مؤسسه چاپ و انتشارات این سازمان است، این آثار به‌صورت فاخر و با کیفیت بسیار بالا منتشر شده است که از این میان می‌توان به مجموعه قرآن‌های نفیسی چون «ابراهیم سلطان و بایسنقر»، کتب ادعیه و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.

وی افزود: مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی با مشارکت سازمان کتابخانه‌ها، اقدام به تولید مجموعه‌ای از آثار متنوع گنجینه نفایس رضوی با عنوان «شاهکارهای هنری آستان قدس رضوی» کرده که تاکنون 10 جلد آن به چاپ رسیده است. هر جلد از این مجموعه به یکی از هنرهای موجود در حرم مطهر رضوی می‌پردازد که از میان آن‌ها می‌توان به کاشی‌کاری‌، معماری، نسخه‌های خطی و بسیاری دیگر اشاره کرد. از مجموعه نسخه‌های خطی می‌توان به خطوط نستعلیق، دو جلد قرآن از قرون اولیه تا دوران معاصر، صندوق‌پوش‌ها، ضریح‌پوش‌ها، درب مرصع و موارد دیگر اشاره کرد.

ثابت‌نیا با اشاره به اینکه هزینه‌های چاپ و نشر در سال‌های اخیر به‌ویژه در حوزه چاپ نفیس افزایش یافته است، بیان کرد: با تأیید ریاست سازمان، تصمیم بر آن شد که برای کاهش برخی از موانع، مجموعه‌های کوچک‌تری در قالب کتاب کاتالوگ‌ (چاپ دیجیتال) منتشر شود و برای معرفی هرچه بهتر این آثار، در اختیار متخصصان قرار گیرد. این روند با معرفی نسخه‌های برتر در ژانرهای مختلف آغاز شده و با دقت در جریان است.

وی اظهار کرد: اولین کاتالوگ این مجموعه به تورات‌ها و انجیل‌هایی که از قرن پنجم تا به امروز باقی مانده و به حرم رضوی اهدا و یا وقف شده است، تعلق دارد. جلد دوم به متون پیشااسلامی یعنی کتاب‌هایی که مربوط به ادیان ایران پیش از اسلام و به زبان پهلوی بوده، پرداخته است. جلد سوم نیز به چاپ‌های سنگی مصور در حوزه شاهنامه اختصاص یافته است. لازم به ذکر است که مجموعه حدود 54 هزار کتاب چاپ سنگی دارد که در ایران و جهان بی‌نظیر است. از این میان تقریباً 100 شاهنامه مصور در این مجموعه وجود دارد که منتخبی از آن در کاتالوگ شماره سه منتشر شده است.

مشاور هنری سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی ادامه داد: جلد چهارم این مجموعه نیز منتخب قرآن‌های منتسب به خط ائمه است، البته پیش از این تعدادی از این قرآن‌ها در شاهکارهای جلد اول چاپ شده، اما این ‌بار همراه با وقف‌نامه‌ها، امضاها و نقوش تزیینی این نسخ قدیمی منتشر شده و پنجمین کاتالوگ به منتخبی از تصاویر دست خط علما از قرون ابتدایی اسلام اختصاص یافته است. ششمین شماره به منتخبی از نسخه‌های چاپ سنگی مصور و هفتمین جلد به منتخب صحیفه‌های سجادیه پرداخته است. این کاتالوگ‌ها در گام‌های بعدی نفیس‌ترین نهج‌البلاغه‌ها، قرآن‌های عصر غزنوی، تیموری، صفوی، قاجار، کتب طب، نجوم و غیره را معرفی خواهند کرد. کاتالوگ‌ها در قطع خشتی و با ابعاد 30*30 سانتی‌متر چاپ شده‌اند و بنا به حجم مطالب و محتوا، دارای تعداد برگ‌های متفاوتی هستند و روند آماده‌سازی و تولید آنها همچنان با جدیت و اشتیاق ادامه دارد.

مأموریت سازمان در حوزه میراثی، حفظ و نگهداری، مرمت و معرفی آثار مجموعه است

ثابت‌نیا با اعلام خرسندی از اینکه آثار مکتوب موجود در مجموعه آستان قدس رضوی، حداقل در 400 سال گذشته از هرگونه گزند جدی مصون مانده و برای حفاظت آن‌ها اصول و ضوابط مشخصی تعریف شده است، بیان کرد: این آثار به لحاظ تعداد و کیفیت، خصوصاً در آثار قرآنی در جهان بی‌نظیر است، بنابراین کتابخانه آستان قدس مأموریت خود را در درجه اول، حفظ، نگهداری و مرمت این تراث فرهنگی قرار داده و طبیعتاً مأموریت دوم این سازمان، معرفی این آثار است. این حرکت تقریباً از 15 سال پیش به‌طور جدی‌ آغاز شده و خروجی‌های آن از اقبال بسیار خوبی چه در ایران و چه در خارج از کشور مخصوصاً در ترکیه و کشورهای عربی برخوردار بوده است.

وی ادامه داد: فراز و فرودهای این مسیر نیز بیش‌تر وابسته به وضعیت اقتصادی موجود و گران بودن تجهیزات، کاغذ، چاپ، صحافی و جلدسازی بوده است که باعث شده قیمت آثار نفیس آنقدر گران باشد که تولید و عرضه را محدود کرده، البته تجربه نشان داده است که بازنشر نفایس هنری، علمی، دینی و مذهبی، در طول زمان جایگاه خود را پیدا می‌کند. مجموعه اداره مخطوطات آستان قدس رضوی متشکل از افرادی باتجربه و متخصص در حوزه نسخه‌شناسی است، همچنین با همراهی کارشناسانی که در بیرون مجموعه با آن‌ها در ارتباط است، مسیر انتخاب نسخه و ارائه توضیحات نسخه‌شناسی را به‌دقت طی می‌کند. 

ثابت‌نیا در ادامه گفت: کتاب‌کاتالوگ‌ها خیلی متن‌محور نیستند و بیش‌تر تصویری به‌شمار می آیند و سعی ما بر این است که تصاویر نسخه مورد نظر را با کیفیت مطلوب نشان دهیم. کارشناسان هنری انتخاب نسخه‌های برتر تصویری را برعهده دارند، آن‌ها تحلیل‌هایی از مجموعه ارائه می‌دهند که مشخص می‌کند شیوه‌های انتخاب به چه صورت بوده است، شماره نسخه کدام است، متون مندرج در آن چیست، تعداد برگ‌ها، مشخصات جلد و موارد بسیار دیگر که به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که این کاتالوگ‌ها برحسب نیاز به زبان انگلیسی و گاه عربی نیز ترجمه شده است و در حال حاضر علاقه‌مندان برای بهره‌مندی از این کتاب کاتالوگ‌ها می‌توانند به کتابخانه مراجعه کنند، همچنین در صورت نیاز، درخواست خرید خود را ثبت کنند تا در زمان مشخص کاتالوگ‌ها اختصاصاً برای ایشان چاپ و در اختیارشان قرار گیرد.