به گزارش ایکنا از خراسان‌رضوی، محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة، در نشستی که محتوای آن از کانال‌های مجازی منتسب به این مفسر قرآن کریم منتشر می‌شود، اظهار کرد: در خطبه ۸۳ نهج‌البلاغه، امیرالمؤمنین(ع) پس از حمد و ثنای زیبا و جامع، می‌فرمایند: «اُوصیکم عبادَ الله بتقوی الله؛ ای بندگان خدا، شما را به تقوای الهی توصیه می‌کنم». سؤال مهمی که در این خطبه مطرح می‌شود آن است که امام(ع) در اینجا به کدام بُعد از تقوا اشاره می‌فرمایند؟ گاهی در نهج‌البلاغه، حضرت به «چگونگی تقوا» پرداخته‌اند؛ یعنی روش و شیوه تقواورزی و تقواپیشگی، همانند خطبه ۱۹۳ که به‌مثابه شرح‌نامه‌ای بر مفهوم تقواست. اساساً در مجموع نهج‌البلاغه، بیش از صد راهکار برای تقواپیشگی ذکر شده است.
وی ادامه داد: گاهی حضرت به «ماهیت تقوا» اشاره می‌کنند، تقوا «کلید راهگشا، ذخیره ارزشمند، نجات‌بخش از هر مهلکه و رهایی‌بخش از هر خطر» معرفی می‌شود. گاهی نیز مانند خطبه ۸۳ امام(ع) به «چرایی تقوا» می‌پردازند که چرا باید تقوا داشت و چرا اساساً باید این صفت را از خداوند گرفت؟
صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: تقوا راهکاری است برای حفظ انسان، سلامت و عافیت جان و وجود او در این عالم. ازاین‌رو باید از خداوند که خالق و مدبر هستی است. حضرت امیرالمومنین(ع) قریب به 10 عنوان در این‌باره برمی‌شمارند: خداوند همان کسی است که برای شما مثال‌ها و امثال روشنگر را بیان کرده، لباس حفظ و زینت بر شما پوشانده، معیشت شما را گسترانیده، احاطه کامل بر وجود شما دارد، جزا و پاداش و کیفر را مقرر داشته و نعمت‌های عظیم را بر شما فرو فرستاده است، به‌گونه‌ای که انسان در وجود و آفرینش بی‌بدیل و بی‌نظیر گشته است.
انصاری گفت: اکنون به جمله پایانی این بخش می‌رسیم که پس از آن امام وارد فصل تازه‌ای می‌شوند. حضرت می‌فرمایند:«و وظّف لکم مدداً»؛ یعنی خداوند برای شما «وظیفه» مقرر فرمود. واژه «وظیفه» در لغت به معنای «مقرری و روزی معین» آمده است، و «مدد» از ریشه «مدّ» به معنای امتداد، کشیده‌شدن و استمرار است. بدین معنا که خداوند روزی و امکاناتی برای شما قرار داده است که زندگی‌تان را مدد می‌رساند، استمرار می‌دهد و جریان حیات را ممکن می‌سازد.
وی افزود: سپس حضرت می‌فرمایند: «فی قرارٍ خُبرَةٍ». واژه «خبرة» از ریشه «اختبار» است؛ یعنی درون و ماهیت چیزی را آشکار ساختن و شناختن. به‌عنوان مثال، در گذشته برای سنجش میزان اصالت مُشک ختن، با نخ و سوزن درون آن را بررسی می‌کردند و از میزان عطری که به نخ می‌رسید، کیفیت و ارزش آن را می‌سنجیدند. این عمل را «اختبار» می‌گفتند؛ یعنی آزمودن حقیقت درونی.
صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: امام علی(ع) در این خطبه می‌فرمایند: خداوند شما را در «قرارگاه اختبار» نهاده است؛ یعنی زندگی دنیا سراسر آزمون است. آنچه خداوند به انسان عطا کرده اعم از نعمت‌ها و شرایط گوناگون، موجب می‌شود درون و حقیقت انسان آشکار گردد. داشته‌ها و محتوای باطنی، جایگاه و شخصیت فرد را تعیین می‌کند.
انصاری اظهار کرد: قرآن کریم برای همین معنا از واژه «افتتان» نیز استفاده کرده است:«أَحَسِبَ النّاسُ أن یُترکوا أن یقولوا آمَنّا وهُم لا یُفتنون؛ آیا مردم پنداشتند که به صرف ادعای ایمان، رها می‌شوند و در معرض آزمون قرار نمی‌گیرند؟» پس اساساً جریان زندگی، سراسر اختبار و افتتان است. فراز و نشیب‌ها، خوشی و ناخوشی‌ها، نعمت‌ها و محرومیت‌ها، سلامت و بیماری، عزت و ذلت، عروج و سقوط، همگی عرصه‌های سنجش‌اند. در این میدان، ماهیت حقیقی انسان نمایان می‌شود و ارزش وجودی او همچون عیار طلا سنجیده می‌گردد.
وی در ادامه گفت: امیرالمؤمنین(ع) تعبیر بسیار ژرفی به کار می‌برند: «فی قرار خبرةٍ و دار عبرةٍ»؛ خداوند شما را در سرای «اختبار» و «عبرت» قرار داده است. دنیا به‌تمامه مایه عبرت است؛ در هر صحنه آن درسی نهفته است. فرزند برای والدین، والدین برای فرزندان، غنی برای فقیر، فقیر برای غنی، بیمار برای سالم و سالم برای بیمار، هر یک آیینه عبرتی برای دیگری هستند. سراسر این دنیا ایوانی است که باید آن را آینه عبرت دانست.
صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: «عبرت» از ریشه «عبر» است؛ همچنان‌که به ابر می‌گویند چون گذر می‌کند. عبرت آن است که انسان صحنه‌ای را ببیند و ادراک حاصل از آن را به جای دیگری منتقل کند و به کار بندد. در زیارت اربعین نیز می‌خوانیم:«السلام علی قتیل العَبرات»؛ یعنی سلام بر کشته‌ای که اشک‌ها سزاوار اوست. این اشک، خود نشانه‌ای از عبرت است.
وی افزود: پس دنیا دار عبرت است؛ هر لحظه انسان در حال سنجش است: «إنما أموالُکم وأولادُکم فتنة». مال، فرزند، سرمایه، وابستگی‌ها و تعلقات، همگی ابزار سنجش‌اند. این آزمون‌ها یا انسان را بالا می‌برند یا به زیر می‌کشند. آدمی هر دم یا در مسیر کمال است یا در مسیر زوال. امام(ع) می‌افزایند:«مُبتَلون فیها، و مُحاسَبون علیها». یعنی شما در این دنیا پیوسته در معرض ابتلا و آزمایش هستید و بر اساس آنچه آزموده می‌شوید، حسابرسی خواهید شد. پرونده هر کس بر پایه‌ی کیفیت اختبار او مشخص می‌گردد.