مهدی خلیلی، کارگردان مستند سینمایی «معمای قدم‌ها»، در گفت‌وگو با ایکنا درباره تولید این اثر گفت: من و دوستانم یک موسسه با عنوان «جنگ نرم شباب» داریم که فارغ از معنای رایج جنگ نرم، به تئوری‌های جوزف نای و مفهوم «سافت پاور» و «سفت وارفری» توجه دارد؛ یعنی به عنوان یک عنصر تولید قدرت برای جامعه و اذهان آن. اسم موسسه هم برگرفته از همین نگاه بود تا کلیشه نشود.
وی ادامه داد: این موسسه از حدود سال ۹۶ شکل گرفت، ولی سازماندهی آن از سال ۹۸ انجام شد. ما هیچ بودجه‌ای نداریم و به هیچ نهادی وصل نیستیم؛ صرفاً یک شعبه حقوقی ثبت شده داریم و تمام فعالیت‌ها خودجوش و مستقل است. مستند «معمای قدم‌ها» اولین اثر رسمی موسسه است که تمام مراحل تولید آن، از تحقیقات تا اجرا، توسط خودمان انجام شد.
خلیلی درباره انگیزه ساخت این مستند گفت: دغدغه اصلی ما یافتن ایده‌های بکر و پرسش‌برانگیز بود؛ موضوعی که به‌طور علمی و دینی پاسخ روشنی برای آن وجود ندارد. پدیده پیاده‌روی اربعین یکی از همین موارد بود. هیچ تحقیق جامع و علمی درباره چرایی و چگونگی این اتفاق وجود نداشت؛ بنابراین تصمیم گرفتیم این خلأ را پر کنیم و به موضوع با نگاه علمی و تاریخی بپردازیم.
وی ادامه داد: منابع ما کاملاً از متون تاریخی و کتب روایی بودند؛ از تورات، انجیل، قرآن و احادیث تا متون عربی و منابع اصلی. حتی منابع علمی و پژوهش‌های استادان حوزه اربعین را بررسی کردیم؛ از جمله؛ بیژن عبدالکریمی، غلامعلی افروز، جبار رحمانی، مسعود معینی‌پور، علی‌رضا پناهیان، سعید اصفهانیان و خاخام حمامی و تقی آزادارمکی. هر کلمه و هر سند را تحلیل کردیم تا به حقیقت موضوع برسیم.
خلیلی تأکید کرد: در تولید این مستند تمام تلاش ما پرهیز از کلیشه‌های مذهبی بود. برخلاف سایر آثار مذهبی، موسیقی مداحی یا روایت‌های معمول مذهبی در کار استفاده نشده است. تمام فیلمبرداری‌ها سینمایی انجام شده و در اربعین، طی هفت تا هشت روز، برداشت‌های تصویری با کیفیت سینمایی ثبت شد. هدف ما یک اثر علمی و هنری بود، نه یک تولید تبلیغی یا مذهبی.
وی درباره مخاطبان این مستند افزود: مخاطب اصلی ما قشر خاکستری و متوسط جامعه است؛ کسانی که ممکن است نسبت به مسائل مذهبی و فرهنگی بی‌اعتقاد یا بی‌تفاوت باشند. هدف این است که با نگاه علمی و روایت مستند، این قشر را نسبت به پدیده اربعین آگاه و اقناع کنیم.
خلیلی در پاسخ به سؤالی درباره منابع مالی و حمایت‌ها گفت: هیچ کمکی از سوی سازمان‌ها یا نهادها دریافت نکردیم. تمام تجهیزات، هزینه‌ها و تولیدات با خودمان بود و تنها چند نفر از دوستان ما به شکل نذر و داوطلبانه کمک کردند. هیچ کمک رسمی یا سازمانی وجود نداشت و تمام مراحل از تحقیق تا تولید به صورت مستقل انجام شد.
وی درباره تأثیرگذاری مستند بیان کرد: از آنجا که مستند کاملاً علمی است و به رابطه دین و علم می‌پردازد، تأثیرگذاری آن بالا است. هدف این بود که مخاطب پس از مشاهده اثر، به فکر پیاده‌روی اربعین بیفتد و حتی انگیزه‌ای برای تجربه آن پیدا کند، نه صرفاً به دلیل باور مذهبی، بلکه به دلیل درک علمی و تاریخی آن.
خلیلی ادامه داد: ویژگی خاص مستند ما پرداخت سینمایی و ضدکلیشه‌ای آن است. تمام مراحل از ایده اولیه تا تدوین، جلوه‌های ویژه و تولید با دقت و وسواس انجام شد تا از قالب‌های رایج مذهبی فاصله بگیریم و اثر علمی و هنری خلق کنیم. این مستند نمونه‌ای از تلاش مستقل و خلاقانه تیم ماست و امیدواریم بتواند الهام‌بخش نسل‌های بعدی باشد.
وی اضافه کرد: مستند «معمای قدم‌ها» که تولید موسسه جنگ نرم شباب است، با محوریت بررسی علمی و تحلیلی پدیده عظیم پیاده‌روی اربعین، در آستانه اکران در نوزدهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت قرار دارد. لوگوی این اثر با الهام از فضای رازآلود و چندلایه پدیده اربعین طراحی شده و تلاش دارد هم‌زمان مفاهیم علم، حرکت و رازآلودگی را در قالبی سینمایی بازنمایی کند. همچنین پوستر رسمی با نگاهی سینمایی و متفاوت، تصویری تازه از اربعین ارائه می‌دهد که در راستای هدف اصلی مستند یعنی ارائه روایتی غیرکلیشه‌ای و پژوهش‌محور شکل گرفته است.
این مستندساز ادامه داد: مستند «معمای قدم‌ها» با بهره‌گیری از گفت‌وگو با جامعه‌شناسان، روان‌شناسان، پژوهشگران حوزه اربعین و رهبران ادیان توحیدی، و نیز با استفاده از تصاویر تولیدی و سینمایی، تحلیلی نو از چرایی و چگونگی این پدیده جهانی ارائه می‌کند. هدف ما ارائه یک اثر علمی، هنری و سینمایی است که فراتر از کلیشه‌های رایج مذهبی، مخاطب را با حقیقت و ابعاد گسترده اربعین آشنا کند.
خلیلی همچنین درباره تیم تولید گفت: عوامل تولید این مستند شامل خود من در نقش کارگردان، تهیه‌کننده و نویسنده، همچنین تدوین، صداگذاری و جلوه‌های ویژه است. واحد دوربین و تصویر شامل امیرحسین عابدی و ملیکا خلیلی است. تحقیقات و پژوهش‌ها نیز توسط حامد ایزدپناه، امیرحسین عابدی و خودم انجام شده و دستیاران تحقیق حانیه یاوری و فاطمه برزویی هستند. راوی اثر نیز وحید عالم است.
وی در پایان افزود: امیدواریم مخاطبان با دیدن این اثر، علاوه بر آشنایی با پدیده اربعین، تجربه‌ای علمی، پژوهشی و هنری از یک مستند سینمایی متفاوت داشته باشند.