رشد و پایداری هر جامعه‌ای به شغل و کار دائمی وابسته است و چنان‌چه اقتصاد یک جامعه از هم بپاشد، خانواده‌ها نیز از هم فرو می‌پاشند؛ ازاین‌رو تلاش برای داشتن شغل و کمک به اشتغال در جامعه امری ضروری و انکارناپذیر است که همواره باید در مسیر تحقق آن کوشید.
دین اسلام به عنوان کامل‌ترین دین و یکی از ادیان آسمانی ابراهیمی، سعادت و خوش‌بختی انسان‌ها را هدف اصلی خود قرار داده است؛ بر این اساس، برای رسیدن به سعادت اخروی باید ابتدا دنیای خود را آباد کنیم و این آبادانی جز از مسیر تلاش و کوشش که با کار محقق می‌شود، امکان‌پذیر نیست.
اهمیت کار در اسلام تا آنجاست که تلاش برای کسب روزی حلال بسیار ستوده شده و هم‌سنگ با عبادت دانسته شده است؛ به این معنا که یکی از مسیرهای نزدیک شدن به خداوند، کار و تلاش است. احادیث متعددی درباره کار، حقوق کارفرما و کارگر، سن شروع کار و دیگر موضوعات مرتبط بیان شده که می‌تواند برای مسلمانان فصل‌الخطاب باشد تا مسیر هدایت خود را کامل کنند و با آباد کردن دنیا، زمینه آبادانی آخرت را نیز فراهم سازند.
در همین خصوص، خبرنگار ایکنای خراسان رضوی گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی فیض‌آبادی، کارشناس دینی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم؛
ایکنا- کدام آموزه‌های قرآنی بر حمایت از محرومان و ایجاد کسب‌وکارهای اجتماعی تأکید دارد؟
خداوند کریم در قرآن می‌فرماید «کل یوم هو فی شأن»، یعنی خداوند هر روز در کاری است و به نوعی کارگر به شمار می‌آید. همه موجودات زمین از خداوند درخواست دارند و او همواره مشغول پاسخگویی به نیازهای انسان‌ها، گیاهان، جانوران و فرشتگان است. این آیه کلیدی نشان می‌دهد که کار باید در راستای تأمین نیازهای مردم باشد. اگر ما بخواهیم کارگر خوبی باشیم باید نیازها را بشناسیم و بر اساس آن‌ها پاسخ‌گو باشیم. گاهی برخی کارها هیچ ارتباطی با زندگی مردم ندارند، مانند خرید و فروش ارز دیجیتال؛ اما کشاورزی، تولید و دیگر فعالیت‌هایی که به‌طور مستقیم نیازهای مردم را برطرف می‌کنند، از اصولی هستند که قرآن کریم بر آن‌ها تأکید دارد.
ایکنا_ از نظر اسلام، کار چه اهمیتی دارد و چرا تا این اندازه بر کسب روزی حلال تأکید شده است؟
کار عبادت است. متأسفانه در جامعه امروز مردم بیشتر برای پول کار می‌کنند و طبیعتاً کارهایی که پول بیشتری به همراه دارند، محبوب‌ترند. این در حالی است که قرآن کریم تأکید می‌کند کار باید با هدف عبادت، خدمت به مردم، تأمین نیازها و رشد استعدادها انجام گیرد.
در داستان ذوالقرنین، او از همه امکانات برای خدمت به مردم بهره برد؛ ابتدا اصلاحات فرهنگی را در منطقه‌ای آغاز کرد، سپس نیازهای زیستی مردم مانند مسکن را برطرف نمود و در نهایت برای تأمین امنیت، سد قفقاز را ساخت. در اصل، واژه «انفاق» در قرآن به معنای شناخت نیازهای مردم و تأمین آن‌هاست.
قرآن می‌فرماید تنوع استعدادها برای باز کردن گره‌های زندگی مردم است. نمونه‌اش حضرت موسی(ع) است که گوسفندان دختران شعیب(ع) را آب داد بدون آنکه مزد بخواهد؛ اما حضرت شعیب(ع) او را دعوت کرد و مزد کارش را داد. درباره تأکید بر کسب روزی حلال نیز باید گفت، چون اقتصاد اساس زندگی است، خداوند در قرآن و سوره نساء می‌فرماید ثروت موجب قوام جامعه می‌شود. اگر اقتصاد از خانواده، جامعه و بازار گرفته شود، زندگی نابود می‌شود. اگر همه به رزق حلال معتقد باشند، جامعه اصلاح می‌شود؛ به‌طور مثال، اگر هر فردی در شغل خود از حرام دوری کند، کل جامعه اصلاح خواهد شد.
در دین آن‌قدر بر این موضوع تأکید شده که کسب روزی حلال، ۹ جزء از ۱۰ جزء عبادت شمرده شده است. این مسئله‌ای بسیار مهم است. همچنین در روز قیامت یکی از پرسش‌های اساسی از انسان‌ها، چگونگی کسب درآمد و هزینه‌کرد آن‌هاست؛ یعنی انسان در قبال دخل‌وخرج عمرش پاسخ‌گو خواهد بود.
ایکنا- از منظر دین، اخلاق کارفرما و کارگر در محیط کار باید چگونه باشد؟
در این زمینه نیز توصیه‌های فراوانی در دین وجود دارد؛ از جمله بهره‌گیری صحیح از استعدادها. البته نوع کار هم در این زمینه اثرگذار است. در قرآن آمده که حضرت سلیمان(ع) در دعایی خطاب به خداوند گفت: «پروردگارا! توفیقم ده تا از نعمت‌هایی که به من و والدینم دادی، به بهترین نحو بهره گیرم و عمل صالح انجام دهم تا تو راضی باشی.» این نکته کلیدی است؛ یعنی اگر بخواهیم کارمان در جامعه به درستی انجام شود باید از تمامی داشته‌هایی که خدا به ما داده به بهترین شکل استفاده کنیم.
حضرت سلیمان(ع) از مورچه‌ها، پرندگان، هدهد، اجنه و انسان‌ها استفاده می‌کرد و ذوالقرنین نیز از همه امکانات خود بهره برد. نکته دوم این است که علاوه بر استفاده از امکانات شخصی، باید از ظرفیت‌های دیگران به‌ویژه نخبگان و متخصصان نیز بهره گرفت. سومین مورد، ضرورت عمل صالح و رفتار درست است. و در نهایت، باید رضای خدا را مبنای کار قرار داد.
کار خود عبادت است؛ بنابراین برقرار کردن تعادل میان کار و عبادت بی‌معناست، زیرا نفس کار، عبادت محسوب می‌شود. درباره سن شروع کار نیز باید گفت در قرآن، در ماجرای حضرت یوسف(ع) آمده که او همراه برادرانش برای بازی به صحرا رفت. این نشان می‌دهد کودکان باید تا مدتی مشغول بازی و سرگرمی باشند و آغاز سن کار پس از دوره نوجوانی و شکوفایی استعدادها آغاز می‌شود.