هشت سال دفاع مقدس نه‌تنها عرصه‌ای برای مقاومت و فداکاری نیروهای رزمنده بود، بلکه یک مطالعه عملی از مدیریت بحران و فرماندهی اثربخش نیز به شمار می‌رود. در این دوران، رهیافت‌های مدیریتی مبتنی بر اعتماد به نفس، انسجام سازمانی، توکل به خدا و تعیین تکلیف دقیق، توانست حتی در شرایطی که نظام نوپای جمهوری اسلامی تحت فشار شدید دشمن قرار داشت، تصمیمات سریع و موثری را ممکن سازد. تجربه هشت سال دفاع مقدس نشان می‌دهد که موفقیت در میدان جنگ تنها به توان نظامی محدود نمی‌شود، بلکه ترکیبی از رهبری مقتدر، همدلی نیروها، بهره‌گیری از معنویت و اخلاق، و مدیریت هوشمندانه منابع انسانی و عملیاتی، نقشی تعیین‌کننده در پیروزی‌ها دارد. این الگوی مدیریتی، علاوه بر دستاوردهای نظامی، درس‌هایی ارزشمند برای مدیریت بحران‌های ملی و راهبردهای کلان دفاعی در شرایط پیچیده و تهدیدآمیز ارائه می‌کند.
سردار حسن رستگارپناه، رئیس مرکز مطالعات اطلاعات و امنیت دانشگاه امام حسین(ع)، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، به تشریح ویژگی‌های مدیریتی هشت سال دفاع مقدس پرداخت و نقش رهبری مقتدر، اعتماد به نفس و توکل نیروها در موفقیت‌های دوران جنگ را برجسته دانست.
ویژگی‌های مدیریتی هشت سال دفاع مقدس
وی درباره ویژگی‌های مدیریتی هشت سال دفاع مقدس گفت: آنچه مسلم است، در طول هشت سال دفاع مقدس، فرماندهی و مدیریت مؤلفه‌های بسیار شاخص و پر اهمیتی داشت که توانستیم آن دوران حساس را مدیریت کنیم. رأس مدیریت، حضرت امام خمینی(ره) بود که با وجود اینکه دانشگاه نظامی خاصی را طی نکرده بودند یا اطلاعات گسترده‌ای از حوزه‌های نظامی نداشتند، توانستند ارتباطی اخلاقی، عاطفی و معنوی با صحنه‌های میدان برقرار کنند و این ارتباط روزبه‌روز به بالندگی خود رسید.
رئیس مرکز مطالعات اطلاعات و امنیت دانشگاه امام حسین(ع) افزود: تمام فرماندهان و رزمندگان دفاع مقدس تلاش کردند از معنویت امام و سکینه خاطری که ایشان در طول دفاع مقدس داشتند بهره‌مند شوند. این بهره‌مندی سبب شد مدیریت صحیحی بر نیروها، تدابیر و اجرای ماموریت‌های ویژه صحنه‌های میدان صورت گیرد.
سردار رستگارپناه به نقش توکل و تکلیف‌گرایی در مدیریت جنگ اشاره کرد و گفت: موضوع دیگر، توکل امام و القای روحیه تکلیف‌گرایی در نیروها بود. این امر باعث شد همه مدیران دوران جنگ با اعتماد به نفس و توکل به خدا فعالیت کنند و پیروزی از آن ملت ایران و رزمندگان باشد. اعتماد به نفس حضرت امام و پیروزی‌های ملموس میان نیروها، در تمامی بدنه مدیریتی دفاع مقدس رسوخ پیدا کرد و توانستیم جبهه‌های حق علیه باطل را به بهترین شکل مدیریت کنیم.
وی در ادامه تصریح کرد: خوشبختانه این شرایط مدیریتی و روحیه در بدنه نیروها تا پایین‌ترین سطح سازمانی گسترش یافت و باعث شد شرایط به نفع کشور و جبهه حق رقم بخورد. در کل، مدیریت پویا، زنده و رو به رشد، با تبعیت از ولی امر، توانست جنگ را به موفقیت برساند.
شباهت‌های جنگ هشت ساله با جنگ ۱۲ روزه
رئیس مرکز مطالعات اطلاعات و امنیت دانشگاه امام حسین(ع) درباره شباهت‌های جنگ هشت ساله با جنگ ۱۲ روزه اظهار کرد: اولین نکته مشترک، اعتماد به نفس فرماندهی کل قوا بود. در هر دو جنگ، رهبری با تدبیر، دقت، ابتکار و توکل به خدا، ضربات دشمن را ظرف ساعات کوتاه خنثی کردند. استقامت و اعتماد به نفس کامل باعث شد هیچ اختلال و تزلزلی در سیستم مدیریتی ایجاد نشود و نیروها با تمام ظرفیت خود شرایط را به نفع کشور رقم بزنند.
وی افزود: در جنگ ۱۲ روزه، حتی نیروهای هوافضای سپاه با اطمینان در نقاطی که احتمال اصابت موشک یا بمباران دشمن وجود داشت، شلیک‌های دقیق انجام دادند و ضربات تعیین‌کننده‌ای به دشمن وارد کردند. این همان انسجام، مدیریت صحیح و اعتماد به نفس بود که در هشت سال دفاع مقدس نیز مشاهده شد.
سردار رستگارپناه درباره نقش شخصیت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری در مدیریت جنگ‌های هشت ساله و دوازده روزه گفت: هر دو شخصیت از ترس نسبت به دشمن دور بودند و هیچ ضعفی در بدنه نیروها ایجاد نکردند. همواره به دنبال انجام تکلیف الهی بودند و با اجرای آن و توکل به خدا توانستند مدیریت جنگ را به بهترین شکل انجام دهند. این رویکرد باعث شد پیروزی‌های استراتژیک به نفع جبهه حق رقم بخورد و هیچ سستی در نیروها دیده نشود.
وی در پایان تاکید کرد: کلید موفقیت در هشت سال دفاع مقدس و جنگ‌های دیگر، اعتماد به نفس، توکل، رهبری مقتدر و مدیریت پویا بود که توانست جبهه‌های حق را به نفع کشور مدیریت کند و الگویی ارزشمند برای آینده نظام ارائه دهد.
گفت‌وگو از سعید امینی