حضرت معصومه(س) از زنان تأثیرگذار در جهان تشیع هستند که به کریمه اهل بیت معروف شده‌اند؛ ایشان شخصی با‌عصمت و پاکدامن بودند و از این‌رو لقب معصومه برایشان به‌کار گرفته شده است که امام رضا(ع) نیز این مطلب را در جایی نقل می‌کنند.
زندگی حضرت معصومه(س) و نقش بی‌بدیل‌شان به‌عنوان یک زن مسلمان از خانواده اهل بیت که الگوی تمام‌عیار تمامی زنان مسلمان نیز می‌توانند باشند، از نقاط برجسته و تأثیرگذار تشیع در حوزه زنان است که بسیار قابل توجه است.
سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که با وجود این حضرت معصومه(س) جزو اهل بیت نیستند و این عنوان به افراد خاصی تعلق می‌گیرد چرا به کریمه اهل بیت شهرت یافته‌اند و نقش گسترده علمی و فرهنگی ایشان در تشویق مردم به تشیع تا چه اندازه مطرح بوده است.
در همین خصوص و به‌مناسبت سالروز وفات حضرت معصومه(س)، خبرنگار ایکنا از خراسان رضوی با حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل حاتمی، پژوهشگر دینی گفت‌و‌گویی کرده است که در ادامه می‌خوانیم.
ایکنا- چرا حضرت معصومه(س) با وجود اینکه جزو اهل بیت(ع) نیستند به کریمه اهل بیت معروف شده‌اند؟
نام حضرت معصومه(س) در اصل فاطمه بوده است و امام رضا(ع) درباره ایشان فرمودهاند که خواهرم فاطمه، معصومه است که به معنای شخصی است که در عمر خود خطا و گناه نکرده است و از این‌رو این لقب به حضرت معصومه(س) داده شده است؛ البته حضرت معصومه(س) معصوم به معنای چهارده معصوم نیستند و مقام آنان را ندارند ولی یک عصمتی دارند که علناً از آن به عصمت ثبوتی یاد می‌کنند که این مقام پایین‌تر از مقام چهارده معصوم است ولی می‌توان گفت که در عمرشان گناهی انجام نداده‌اند؛ ما حتی درباره برخی علما از جمله سیدرضی و سیدحمد خوانساری نیز چنین صحبت‌هایی گفته می‌شود که امام خمینی(ره) درباره سیداحمد خوانساری فرمودهاند که وی در عمرش گناهی نکرده است.
حضرت معصومه(س) در اصل در میان اهل علم به کریمه اهل بیت معروف شده‌اند و روایتی در این خصوص وجود ندارد. علت این معروفیت به این برمی‌گردد که پدر آیت‌الله مرعشی نجفی به نام سیدمحمود حکیم در شبی در حرم امیرالمؤمنین(ع) بیتوته می‌کند و تا صبح مشغول عبادت و چله‌نشینی می‌شود و بعد از 40 شبانه‌روز حضرت امیرالمؤمنین(ع) را در خواب می‌بیند و در خواب به ایشان می‌گوید که آدرس قبر حضرت زهرا(س) را می‌خواهد و ایشان می‌فرمایند هر زمانی که دلتان برای قبر حضرت زهرا(س) که مخفی است تنگ شد به در خانه کریمه اهل بیت در قم بروید و منظور از این لفظ همان حضرت معصومه(س) است که شعری هم در این باره سروده شده است «آن قبر که مدينه شد گم/ پیدا شده در مدينه قم»، بنابراین از همان زمان حضرت معصومه(س) به کریمه اهل بیت معروف شدند و به سبب برآورده شدن حاجات مردم در بارگاه ایشان این عنوان ماندگار شده است.
ایکنا- حضرت معصومه(س) چه نقش فرهنگی و علمی در تاریخ تشیع داشته‌اند؟ در این باره توضیحاتی بفرمایید.
زمانی که امام رضا(ع) به سمت خراسان به تنهایی تبعید شدند، اجازه آوردن هیچ همراهی حتی همسر و فرزند و برادران به ایشان داده نشد. با اینکه امام رضا(ع) تنها به خراسان آمدند، اما نقش حضرت معصومه(س) آن است که برادران، بنی‌هاشم، علویون، سادات، شیعیان، محبان و موالی را ترغیب کردند که به خراسان بیایند و این در شرایطی اتفاق افتاد که مردم خراسان سنی بودند ولی هجرت حضرت معصومه(س) به خراسان سبب شد که ایران تبدیل به شیعه‌خانه اهل بیت(ع) شود و ما این را مديون امام رضا(ع) و خواهر بزرگوارشان هستیم و این جریان در اصل با رهبری حضرت معصومه(س) شتاب نامحسوسی پیدا کرد و سبب تمایل شدید و تغییر عقیده مردم ایران به تشیع شد.
ایکنا- نمونه‌هایی از کرامات و فضیلت‌های حضرت معصومه(س) را بیان کنید.
کرامات ایشان فراوان است، به‌ور نمونه شخصی به اسم مهدی‌پور کتابی دارد که در آن نقل می‌کند زائری به زیارت حضرت امام رضا(ع) با حال گریان آمد و ناگهان پرده کنار رفت و امام رضا(ع) را دید و تقاضای شفا کرد و ایشان به وی فرمودند شفای شما دست خواهرم حضرت معصومه(س) است و به قم بروید و آن فرد شفا می‌یابد.
ایکنا- درباره دلایل تجرد حضرت معصومه(س) و شرایط سیاسی حاکم بر دوران ایشان توضیحاتی بفرمایید.
امام موسی کاظم(ع) ۱۱ دختر داشتند که همگی مجرد بودند و در شرایط خفقان سیاسی زمان هارون‌الرشید امام موسی کاظم(ع) زندانی سیاسی بودند؛ به‌گونه‌ای که کسی به در خانه اهل بیت نگاه می‌کرد زندانی می‌شد و کسی جرئت نزدیک شدن را نداشت؛ بنابراین دختران حضرت امام موسی کاظم(ع) به این دلیل که پدرشان ۱۴ سال زندانی بود و در آن شرایط سخت سیاسی تمام‌شان مجرد بودند؛ البته برخی معتقدند این دختران هم‌کفو پيدا نمی‌کردند، اما این‌گونه نبوده است و این به خاطر سخت و دشوار بودن فضای سیاسی جامعه و حکومت وقت بود و نهایتا تمام دختران امام موسی کاظم(ع) نیز مجرد از دنیا رفتند و حضرت معصومه(س) نیز در سن ۲۸ سالگی مجرد وفات کردند.