سرویس اندیشه و معارف ایکنا؛ در هفته‌ای که گذشت به مناسبت‌هایی چون؛ هفته دفاع مقدس، اولین سالگرد شهادت رهبران جبهه مقاومت (سیدحسن نصرالله و سیدهاشم صفی‌الدین)، بزرگداشت مولوی و شمس تبریزی، ولادت امام حسن عسکری(ع) و روز نخبگان توجه داشته است. گفتگو با مولوی‌پژوهان و صاحب نظران این حوزه بخشی از تولیدات این سرویس طی هفته گذشته را شامل می‌شود. همچنین انتشار پیام تسلیت علما و اساتید حوزه در پی درگذشت همسر آیت‌الله العظمی سیستانی و پوشش مراسم ترحیم قم و تهران، دیدار محمدباقر قالیباف با مراجع تقلید در قم، مراسم نکوداشت حسن طارمی‌راد، آیین رونمایی از موسوعه فاخر «بحارالانوار فی علوم‌القرآن علی مذهب اهل‌البیت (علیهم‌السلام) و رونمایی از «دانشنامه مؤلفان مهدوی» از دیگر رویدادهای مهم سرویس معارف و اندیشه ایکنا بوده است.
در ادامه گزیده‌ای از اخبار، رویدادها، مصاحبه‌ها و ... را مرور می‌کنیم.
مفسر قرآن کریم و نهج‌البلاغه، با تأکید بر اینکه همه سخن حضرت علی(ع) آن است که خودتان را برده طمع نکنید، گفت: اگر انسان اسیر نفس شد نفس به او دستور می‌دهد که رشوه بگیرد، اختلاس کند و فلان گناه را انجام دهد؛ در حالی که اهل بیت (ع) از ما خواسته‌اند با شرافت و عزت زندگی کنیم.
آیت‌الله العظمی جوادی آملی با بیان اینکه بدن انسان به غذا نیاز دارد، شکم فرمان‌روایی دارد، گوش به آهنگ خوب نیاز دارد و چشم، منظره خوب می‌خواهد، ادامه داد: از طرف دیگر عقل است که عقال می‌کند و از اینجا، جنگ بین حق و باطل در درون انسان شروع می‌شود که جهاد نفس است. حضرت بار‌ها فرمودند: که من نفس را اسیر عقل کردم و در عوض در مورد برخی فرمودند: «کم من عقل اسیر تحت هوی امیر». این در مورد کسانی است که همه استعداد‌های خود را به کار می‌برند تا ببینند کجا را منفجر، چگونه اختلاس و چطور به دیگران خیانت کنند.
پیام تسلیت مراجع تقلید و اساتید حوزه برای ارتحال همسر آیت‌الله العظمی سیستانی
آیت‌الله العظمی مظاهری، آیت‌الله حسینی بوشهری، آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، آیت‌الله العظمی جوادی آملی، آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی، آیت‌الله العظمی کریمی جهرمی، آیت‌الله العظمی فقیهی و آیت‌الله العظمی نوری همدانی همچنین آیت‌الله محمود رجبی، آیت‌الله هادوی تهرانی و آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی از اساتید حوزه و سیده‌زهره برقعی مدیر جامعه الزهرا(س)، با ارسال پیام‌های جداگانه، ارتحال همسر آیت‌الله العظمی سیستانی را تسلیت گفتند.
عرفان مقاومتی در زندگی شهید سیدحسن نصرالله
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد رودگر؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در نشست علمی «عرفان مقاومتی و مقاومت عرفانی» که از سوی مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد با گرامیداشت یاد سیدحسن نصرالله با بیان اینکه ایشان زبان گویای ملل منطقه و ثروت عظیمی برای جهان اسلام بود، گفت: گاهی این سؤال مطرح می‌شود که آیا شهید نصرالله در زمره عرفا بود که تعبیر عرفان مقاومتی و یا مقاومت عرفانی را برای او به کار می‌برید؟ کتابی با عنوان «عارفی مجاهد از لبنان» را در مورد ایشان نوشتم و از او به عنوان عارف یاد کرده و به تفصیل در مورد این پرسش و شبهه بحث کرده‌ام.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه سیدحسن نصرالله شخصیتی عرفانی و معنوی در کنار شخصیت انقلابی و نظامی داشت، گفت: کسی می‌تواند اهل مقاومت و استقامت باشد که تکلیفش را با سیر و سلوک و عرفان عملی روشن کرده باشد و در غیر این صورت نمی‌تواند وارد این عرصه شود.
آیات‌الأحکام؛ از ابزار استنباط تا بستر تقریب مذاهب
آیت الله العظمی جعفر سبحانی گفت: عمل فقهی باید پیش از هر چیز بر کتاب خدا متکی باشد. در هر مسئله لازم است ابتدا بررسی کنیم که آیا می‌توان از قرآن استفاده کرد؛ سپس در صورت نیاز به سراغ روایات و منابع دیگر برویم.
این مرجع تقلید، با اشاره به روش ممتاز شیعه در تنظیم «آیات‌الأحکام» اظهار کرد: فقیهان ما آیات را براساس ابواب فقهی مانند طهارت، دیات و دیگر ابواب تنظیم کرده‌اند، در حالی که اهل سنت آیات را براساس ترتیب قرآن آورده‌اند. همین روش، موجب شگفتی و تحسین برخی از علمای اهل سنت نیز شده است.
ایشان با بیان اینکه بسیاری از آیات قابلیت استنباط احکام فقهی دارند، اما در منابع پیشین کمتر به آنها پرداخته شده، افزود: گمان می‌شد برخی آیات تنها جنبه اخلاقی دارند و به همین دلیل در آیات‌الاحکام‌ها ذکر نشده‌اند، حال آنکه می‌توان از آنها نیز احکام فقهی استخراج کرد.
مولانا؛ صدای جاودان انسان در جست‌وجوی معنا
سرویس اندیشه ایکنا، به مناسبت ۸ مهرماه روز بزرگداشت این شخصیت بزرگ و تأثیرگذار ادبی و عرفانی با یکی از برجسته‌ترین مثنوی‌پژوهان و مولوی‌شناسان معاصر «کریم زمانی» صاحب کتاب ارزنده «شرح جامع مثنوی» به پرسش و پاسخ پرداخته است. ایشان دوره کارشناسی زبان و ادبیات عربی را در دانشگاه تهران گذرانده و پس از آن به وادی تحقیق و پژوهش قدم نهاده‌اند. کریم زمانی، علاوه بر «شرح جامع مثنوی» که می‌توان آن را برجسته‌ترین اثر ایشان (با ۳۰ تجدید چاپ) دانست، آثار مهمی چون «شرح فیه ما فیه مولانا»، «میناگر عشق»(شرح موضوعی مثنوی)، «شرح کامل غزلیات شمس» (که جلد اول و دوم منتشر شده توسط نشر قطره، ادامه شرح در حال تهیه است) و «ترجمه روشنگر قرآن کریم» را در کارنامه دارند.
مولوی‌شناس و قرآن‌پژوه نامی کشورمان گفت: امروز سخن درباره مولانا از دو منظر حائز اهمیت است، یک، از منظر انسانی که بعدی جهانی و فرا مرزی دارد و آموزه‌های مولانا برای رسیدن به مقام آدمیت است و دیگر از منظر فَرّ و فرهنگ ملی و آیینی ما. آثار مولانا به جهانیان نشان می‌دهد ما نیز در بنای فرهنگ جهانی سهمی چشمگیر داریم.
نخبگی؛ تداوم معنا در افق دانایی و توانایی
دهم مهرماه در تقویم رسمی کشور، روز ملی نخبگان نام گرفته است؛ روزی که بهانه‌ای می‌شود برای اندیشیدن به معنای «نخبگی» و جایگاه آن در زیست فردی و اجتماعی. در این روز همچنین ولادت شهید دکتر مصطفی چمران، دانشمند، مبارز و معلم انسانیت را نیز پاس می‌داریم؛ شخصیتی که در تلفیق «دانایی و توانایی» نمونه‌ای زنده از نخبگی راستین بود. سخن گفتن از نخبگان تنها تجلیل از گروهی برگزیده نیست، بلکه بازاندیشی در نسبت ما با دانایی و معنای زندگی است.
محمد کرمی‌نیا، عضو بنیاد ملی نخبگان در یادداشتی که به انگیزه این روز در اختیار ایکنا قرار داده است نوشت: قرآن کریم هنگامی که از برگزیدگان یاد می‌کند، آنان را کسانی می‌خواند که به «علم و ایمان» آراسته‌اند. در آیه ۹ سوره زمر آمده است: «هَل یَستَوِی الَّذینَ یَعلَمونَ وَ الَّذینَ لا یَعلَمونَ؟»؛ آیا دانایان و نادانان برابرند؟ این پرسش بنیادین، پرده از حقیقتی برمی‌دارد که دانایی شرط آغاز نخبگی است. اما این دانایی اگر به توانایی، عمل و مسئولیت اجتماعی پیوند نخورد، به ثمر نمی‌نشیند.
از بلخ تا قونیه؛ مسیری به بلندای هویت ایرانی - اسلامی
استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایکنا گفت: باید بررسی کرد که اگر مولانا شکوهمند و از عناصر وحدت بخش جامعه ایرانی است، چه چیزی او را به این نقطه رساند، با شناخت این مسئله ما می‌توانیم باز هم مولاناهایی پرورش دهیم. فرهنگ ایرانی همانطور که یکبار مولانا و حافظ پرورش داده است اگر ما شرایط را فراهم آوریم دوباره ظرفیت پرورش چنین بزرگانی را دارد.
وی گفت: ما ناگزیریم میراث فرهنگی و علمی خود را بشناسیم، در غیر اینصورت، از جهات گوناگون دچار آسیب خواهیم شد؛ در حقیقت یکی از عناصر وحدت بخش خود را در بزنگاه‌های تاریخی که پیوستگی فرهنگی است از دست می‌دهیم. اهمیت این مسئله زمانی برای ما مشخص می‌شود که می‌بینیم کشورهای کوچک، بی‌سابقه و فاقد پیشینه تمدنی، امروزه با ساخت سریال‌ها، فیلم‌ها و صرف هزینه‌های گزاف مادی و معنوی، برای خود پیشینه ساختگی می‌سازند، از این رو قطعا این مسئله هویت، امتیازی دارد، در غیر اینصورت این هزینه‌ها دلیل و توجیه منطقی نداشتند.
برگزاری کنگره ملی حیات طیبه علمای جهان اسلام در قم
این همایش با هدف برجسته‌سازی و تبیین سبک زندگی عالمان برجسته دین در حوزه فردی و اجتماعی و خدمات اجتماعی و زیست خانوادگی و مقاومت برگزار می‌شود و تلاش می‌کند در گام اول شاخص‌ها را تبیین و ارائه دهد.
احمدحسین شریفی، رئیس دانشگاه قم از بین‌المللی شدن این همایش در آینده خبر داد و افزود: این همایش می‌خواهد دِین خود را به علمای بزرگ جهان اسلام ادا کند.
عضو هیئت علمی گروه فلسفه مؤسسه آموزشی - پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: این همایش از سال گذشته به صورت رسمی شروع بکار کرد و ده‌ها مقاله علمی دریافت کرده است و تاکنون بیش از ۱۰ پیش همایش در مراکز مختلف علمی داشته است و این پیش همایش‌ها تا دهم آبان ماه که تاریخ برگزاری همایش است، ادامه خواهد یافت.
وی فرهنگ‌سازی، شناسایی دغدغه‌مندان نسبت به حیات طیبه علمای دین را هدف این پیش همایش‌ها عنوان کرد و افزود: این پیش همایش‌ها می‌تواند اندیشمندان و صاحبنظران حوزه و دانشگاه را گرد خود جمع کند.
سی و پنجمین جلسه کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور برگزار می‌شود
سی و پنجمین جلسه کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور سه‌شنبه 22 مهر در وزارت علوم برگزار می‌شود. پیش دستور این نشست، ارائه گزارش مختصر از فعالیت‌های کمیسـیون (ابتدای ابلاغ سند راهبردی توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور) از سال ۱۴۰۰ است.
تصویب برنامه‌های اولویت دار سال 1404، تصویب طرح‌های پژوهشی(برنامه‌های مطالعاتی) مورد نیاز شورای توسعه فرهنگ قرآنی، اجرایی سازی آیین نامه‌های تخصصی ذیل کمیسیون و سیاستگذاری نشریات علمی در راستای اجرای آیین نامه تخصصی کمیسیون، دستور کار سـی و پنجمین جلسه کمیسـیون توسـعه پژوهش و آمـوزش عـالی قرآنی کشـور است.
نقش استاد فرشچیان در تداوم هنر حکمت‌محور
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه، فرشچیان تنها یک نگارگر نبود، بلکه هنرمندی حکیم بود که آثارش تلفیقی از عقلانیت، فضیلت، معنویت و خدمت به جامعه به شمار می‌رود گفت: تمدن ایرانی ـ اسلامی در پرتو خلاقیت و حکمت هنرمندانی، چون فرشچیان بالیده و تداوم این مسیر نیازمند توجه به سنت استاد ـ شاگردی و ترویج اندیشه‌های حکمی او در نظام آموزش عالی است.
وی با اشاره به جایگاه منحصر‌به‌فرد فرشچیان در نگارگری ایران و جهان اظهار داشت: آثاری، چون نیایش عاشورا یا ضامن آهو بیننده را به تفکر فرا می‌خواند و نشان می‌دهد که تخیل هنری او بر پایه تعقل شکل گرفته است.
خسروپناه با بیان اینکه استاد فقید همواره بر معنویت و بندگی خدا تأکید داشت، گفت: از طراحی ضریح‌های امام رضا (ع) و امام حسین (ع) گرفته تا اقامه نماز در زندگی روزمره همه، حکایت از پیوند عمیق او با معنویت داشت.
توجه سازمان‌ها به بازشناسی شخصیت پیامبر(ص)
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به فرارسیدن هزار و پانصدمین سال میلاد پیامبر اعظم (ص) اظهار کرد: انتظار می‌رود در این سال، همه نهاد‌ها و مجموعه‌ها برای بازشناسی پیامبر اکرم (ص) فصل ویژه‌ای باز کنند. باید برنامه‌هایی طراحی شود که علاوه بر معرفی پیامبر (ص) به جامعه، محبت و معرفت ما نسبت به ایشان افزایش یابد.
آیت‌الله علیرضا اعرافی با اشاره به فرارسیدن هزار و پانصدمین سال میلاد پیامبر اعظم (ص) اظهار کرد: انتظار می‌رود در این سال، همه نهاد‌ها و مجموعه‌ها برای بازشناسی پیامبر اکرم (ص) فصل ویژه‌ای باز کنند. باید برنامه‌هایی طراحی شود که علاوه بر معرفی پیامبر (ص) به جامعه، محبت و معرفت ما نسبت به ایشان افزایش یابد.
آغاز ثبت‌نام بیست و هشتمین دوره ازدواج دانشجویی
به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت‌الاسلام مصطفی رستمی، در نشستی که به مناسبت آغاز بیست و هشتمین دوره ازدواج دانشجویی در ساختمان مرکزی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها برگزار شد، گفت: ثبت‌نام برای ازدواج‌های دانشجویی از ۱۰ مهرماه جاری آغاز می‌شود و دانشجویان به مدت ۲۰ روز فرصت دارند نسبت به ثبت‌نام خود اقدام کنند.
همایش بین‌المللی حقوق ملت و آزادی‌های مشروع در منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای
عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: انقلاب اسلامی تنها داعیه‌دار ارائه یک الگو و اندیشه جدید و بدیل در برابر تمدن غربی است و می‌توان به صراحت گفت این یک مواجهه گفتمانی میان ما و تمدن غربی است و از مسائل مهم بشریت به شمار می‌آید.
حجت‌الاسلام علی عباسی، رئیس جامعه المصطفی العالمیه در پنجاه و پنجمین پیش نشست همایش بین‌المللی حقوق ملت و آزادی‌های مشروع در منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، در ابتدای سخنان خود با تقدیر از همه دست اندرکاران برگزاری این همایش بین‌المللی، اظهار کرد: موضوع بسیار مهمی برای این همایش تعیین شده است که جزء مسائل اصلی امروز جهان ما به شمار می‌آید.
وی افزود: دنیای غرب دارای ادعا‌هایی در زمینه حقوق بشر است و در برابر آن، انقلاب اسلامی تنها داعیه‌دار ارائه یک الگو و اندیشه جدید و بدیل در برابر تمدن غربی است و می‌توان به صراحت گفت این یک مواجهه گفتمانی میان ما و تمدن غربی است و از مسائل مهم بشریت به شمار می‌آید.
روایت کامل دفاع مقدس در دانشنامه حوزه‌نت
به مناسبت هفته دفاع مقدس، دانشنامه‌ای مجازی با محوریت وقایع و موضوعات مرتبط با دوران جنگ تحمیلی، شامل ۱۳۵۰ مطلب خواندنی از مقالات تا چکیده پایان‌نامه‌ها، در فضای مجازی منتشر شد.
حجت الاسلام احمد اکبری، مدیر پایگاه حوزه نت گفت: این درختواره دانشی حاوی ۱۳۵۰ مطلب گوناگون شامل مقاله، گزیده کتاب، پرسش و پاسخ، چکیده پایان نامه‌های دانشجویی و حوزوی، بریده جراید و... است.
وی افزود: دانشنامه دفاع مقدس در بخش‌های متنوع دوران پیش از جنگ تحمیلی و پس از جنگ تحمیلی، در ۱۰ موضوع گوناگون با محوریت دفاع مقدس در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
آیت‌الله اعرافی: رویکرد کلامی در علوم انسانی ـ اسلامی اجرا شود
مدیر حوزه‌های علمیه کشور درباره نسبت کلام با دیگر علوم، گفت: مباحثی که در علوم پایه مطرح می‌شود گاه «شبهه‌زا» است لذا نیاز است رویکرد کلامی در علوم انسانی ـ اسلامی اجرا شود.
به گفته عضو فقهای شورای نگهبان، در سوره مبارکه «اعلی» خطاب‌هایی آمده که سه جمله اصلی و سه ضلع بنیادین را برای تحقق رسالت الهی ترسیم می‌کند؛ خطاب‌هایی که مخصوص پیامبر (ص) و هادی خلق است، نه صرفاً تکالیف عام.
آیت الله علیرضا اعرافی افزود: در این سوره آمده است سبح اسم ربک الاعلی که پیامبر باید تسبیح‌گوی پروردگار باشد؛ یعنی مقام اول، مقام تذهیبی و عبودیت است و این تذهیب نفس و مقام عبودیت نخستین شرط هدایت است؛ شرط دوم دریافت و آگاه‌سازی نسبت به آیات الهی است، زیرا «آیات خدا به پیامبر می‌رسد تا هادی بشر باشد، و شرط سوم، فراگیری شیوه‌های صحیح اعلام پیام، یعنی حکمت و روش ادبی مناسب در ابلاغ دین، است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور تأکید کرد: این سه ضلع (عبودیت/ تسبیح، علم/ آگاهی، روش/ حکمت) باید سرلوحه کار حوزه‌ها قرار گیرد: «مقام اول، مقام تسبیح؛ مقام دوم، مقام علم و دانش که در حوزه وجود دارد و جلوه‌گر است و مقام سوم روش و حکمت است که حوزه علمیه باید به ویژگی زمانه آگاه باشد و در این راستا حرکت کند».
وی افزود: حوزه امروز در برابر امواج فکری و فرهنگی قرار دارد، بنابراین باید در همین سه ضلع گام‌های اساسی بردارد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی: سیدحسن نصرالله عمر خود را صرف دفاع از کرامت انسانی کرد
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: شهید نصرالله به معنای واقعی کلمه، نمونه‌ای کامل از مجاهدی ولایی و مؤمن بود که تمام زندگی‌اش را وقف دفاع از اسلام، کرامت انسان و عزت امت اسلامی کرد.
آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) در این مراسم با اشاره به آیه ۲۳ سوره مبارکه احزاب «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلاً» به بیان ویژگی‌های شخصیتی و معنوی این شهید بزرگوار پرداخت.
استاد خارج فقه و اصول حوزه، با اشاره به جایگاه ممتاز شهید نصرالله، گفت: سید مقاومت، در تمام ابعاد زندگی خود به دنبال اطاعت محض از خداوند متعال، رسول اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) بود و در عصر غیبت تبعیت از ولایت فقیه را محور حرکت خویش قرار داد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی، با تأکید بر اینکه شهید نصرالله از بارزترین مصادیق «صدیقین» در زمان ما بود، اظهار کرد: او هیچ‌گاه از شهادت هراسی نداشت و بیش از سه دهه با آمادگی کامل در انتظار چنین سرانجامی به سر می‌برد. این روحیه نشان‌دهنده اوج ایمان و یقین او به وعده‌های الهی است.
وقتی مسئولان الگوی مصرف می‌شوند؛ انتشار کتاب «کارگزار و مصرف»
تحلیل نقش سبک زندگی کارگزاران بر الگوی مصرف جامعه در کتاب «کارگزار و مصرف» نوشته «احمد اولیایی» روانه بازار شد.
کتاب «کارگزار و مصرف» با تحلیل نقش پنهان و آشکار مسئولان در شکل‌دهی به فرهنگ مصرف به همت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد. در توضیح و معرفی کتاب آمده است که: در دنیای امروز سبک زندگی و الگوهای مصرف پیوندی ناگسستنی با یکدیگر دارند، شناسایی عوامل مؤثر بر فرهنگ مصرف یک جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتاب «کارگزار و مصرف» با تمرکز بر یکی از مهم‌ترین و در عین حال مغفول‌ترین این عوامل، یعنی «کارگزاران حکومتی»، تلاش می‌کند تا ابعاد مختلف تأثیرگذاری این قشر بر جامعه را تبیین کند.
چهره‌ای که بنیاد دایرةالمعارف اسلامی را متحول کرد
دیدار رئیس مجلس شورای اسلامی با مراجع تقلید در قم
