به گزارش ایکنا از فارس، همزمان با یادروز حافظ، نشست علمی حافظ با موضوع «سیمای جهانی حافظ‌محور» امروز، 20 مهرماه در سالن فرهنگ کتابخانه ملی و مرکز اسناد فارس در شیراز برگزار شد.
سعید حسام‌پور، مدیر مرکز حافظ‌شناسی در این مراسم با تأکید بر جایگاه جهانی حافظ و تداوم فعالیت‌های این مرکز در ۳۰ سال گذشته، گفت: موضوع یادروز امسال سیمای جهانی حافظ است، چراکه حافظ شاعری است که آوازه او حتی در زمان حیاتش از ایران فراتر رفته و اندیشه و شعرش مخاطبان شرق و غرب را تحت‌تأثیر قرار داده است.
وی با اشاره به نقدهایی که برخی در زمان شاه شجاع بر شعر حافظ داشته‌اند، توضیح داد: افرادی می‌گفتند شعر حافظ ارتباط عمودی و ساختاری مناسبی ندارد، اما حافظ کاملاً خودآگاه بود و می‌دانست که شعرش جایگاه جهانی دارد و برای مخاطبان خارجی نیز جذاب است. همین موضوع باعث شد اندیشمندانی از شرق، مانند تابور و اقبال لاهوری، و از غرب، مانند گوته و امرسون، پیرو اندیشه او باشند.
حسام‌پور سپس گزارشی از فعالیت‌های مرکز حافظ‌شناسی ارائه داد و گفت: مرکز حافظ‌شناسی در طول ۲۹ سال گذشته، ۲۹ یادروز حافظ را برگزار کرده است و کلاس‌های آزاد حافظ‌خوانی از شنبه تا پنجشنبه با حضور حدود ۶۰۰ نفر در هر فصل ادامه داشته است. این کلاس‌ها حتی در صورت مشکلات ساختمانی یا تغییر مکان، قطع نشده‌اند و همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز دیگر برقرار بوده است.
وی درباره فعالیت‌های پژوهشی و فرهنگی مرکز افزود: مرکز توانسته فرصت‌های مطالعاتی برای پژوهشگران فراهم کند، کتاب‌های سال حافظ را معرفی و حافظ‌پژوهان برجسته را تقدیر کند. سال گذشته نشست «حافظ‌شناسی در غرب» با حضور استاد حسن جوادی به‌صورت آنلاین از آمریکا برگزار شد و کتاب‌های پژوهشی متعددی در حوزه حافظ رونمایی شده است؛ از جمله فیلم‌نامه‌های پویانمایی اقتباس‌شده از غزلیات حافظ توسط کیوان وتین پدر و پسر و کتاب «رفتارشناسی هنری حافظ» اثر دکتر خسرو قاسمیان.
تداوم نشست‌های علمی حافظ
وی همچنین از برگزاری نشست‌های ویژه در آبان‌ماه سال جاری خبر داد و گفت: علاوه بر یادروز امسال، در ۲۶ و ۲۷ آبان‌ماه میزبان ۵۰ ایران‌شناس برجسته از سراسر جهان خواهیم بود. محورهای این نشست شامل نقش حافظ در گسترش فرهنگ و تمدن ایران، جایگاه حافظ و شیراز در توسعه گردشگری و تأثیر حافظ از شرق تا غرب است. همچنین نشست ویژه‌ای در تخت جمشید با محور کوروش برگزار خواهد شد.
مدیر مرکز حافظ‌شناسی در پایان اظهار امیدواری کرد: نشست امروز و نشست‌های آینده بتواند درک عمیق‌تری از حافظ و اندیشه‌های او به علاقه‌مندان ارائه دهد و یادروز حافظ را به رویدادی تأثیرگذار در معرفی سیمای جهانی او تبدیل کند.
حسین کیانی، استاد ادبیات عربی دانشگاه شیراز نیز در این مراسم در ارائه مقاله خود با عنوان «سیمای حافظ در رمان معاصر عربی» گفت: ادیبان و روشنفکران عرب، نخست از طریق ترجمه دیوان او و سپس با مطالعه آثاری مستقل درباره زندگی و اندیشه‌اش، با عالم فکری حافظ آشنا شدند و این آشنایی به خلق آثاری بدیع در قلمرو داستان‌نویسی معاصر عربی انجامید.
وی در ادامه سخنانش به چند شاعر و نویسنده عرب زبان اشاره کرد از جمله: نجیب محفوظ،برنده مصری جایزه نوبل ادبیات، در شاهکار خود ملحمة الحرافیش« 1977» (حماسه عیّاران)، با جسارتی ستودنی، سیزده بیت از غزل‌های حافظ را با زبان و آهنگ اصیل فارسی در بافت رمان خود جای داده است. غادة العَبسی، نویسنده مصری، در رمان لیلة یلدا «2018» رویکردی متفاوت و زیست‌محور را در پیش می‌گیرد. او زندگی حافظ را از زبان خود شاعر روایت می‌کند و در این مسیر، در پی کشف راز جاودانگی او برمی‌آید. سومین ادیبی که کیانی از او نام برد عباس لطیف، داستان‌نویس عراقی است که در رمان العروج إلی شیراز « 2025» با نگاهی متأثر از فضای تلخ جنگ ایران و عراق، به سراغ حافظ می‌رود. او در این اثر، حافظ را به‌عنوان «شاعری جهانی» معرفی می‌کند که پیام‌آور صلح، دوستی و تفاهم میان ملت‌هاست.
کیانی در پایان تصریح کرد: بازتاب سيمای حافظ در رمان معاصر عربی، نشان‌دهنده نفوذ عمیق و پایدار اندیشه حافظ در جهان عرب، قدرت کلام حافظ در سخن گفتن با دل‌های بشری در هر زمان و مکان، و همچنین ظرفیت ادبیات داستانی در ایجاد دیالوگ بین فرهنگ‌هاست. از نجیب محفوظ تا غادة العبسی و عباس لطیف، هر یک به سهم خود، قطعه‌ای از این پازل فرهنگی را کامل کرده‌اند و نشان داده‌اند که حافظ تنها از آنِ شیراز نیست، بلکه سرمایه‌ای مشترک برای همه انسان‌های آزاده و اهل اندیشه در سراسر جهان است.
فریده پورگیو، استاد بازنشسته زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه شیراز نیز در سخنان خود با عنوان «حافظ در گستره ادبیات جهان» سخنان خود را با اشاره به نقش تعاملی زبان در تعامل انسانی آغاز کرد.
وی تاریخ، فرهنگ، آداب و رسوم، دین و مذهب و تجارت را از مؤلفه‌های مهم زندگی انسان دانست که با زبان گسترش پیدا می‌کنند و به این ترتیب ترجمه از زبانی به زبان دیگر، عوامل جامعه انسانی را به‌کار می‌گیرد تا زندگی ادامه یابد.
این استاد دانشگاه پس از بحث از زبان، به نقش پراهمیت ادبیات و به‌خصوص اشعار کلاسیک پرداخت و گفت: ادبیات سهمی بزرگ در فرهنگ ملت‌ها دارد و اشعار کلاسیک مایه افتخار هر قومی است.
پورگیو با این مقدمه به جایگاه حافظ به‌عنوان یکی از بزرگترین و نام‌آورترین شاعران ایران اشاره کرد و ترجمه اشعار او به زبان‌های مختلف را نشانه همین جایگاه رفیع حافظ دانست و سپس به تاریخ ترجمه اشعار حافظ به زبان انگلیسی و تأثیر آن ترجمه‌ها در ادبیات انگلیسی در دوره‌های مختلف پرداخت.
حضور حافظ در سرزمین هندوستان
بلرام شکلا، استاد دانشگاه دهلی و رایزن فرهنگی هند نیز در این مراسم گفت: هیچ عرصه‌ای گسترده‌تر از شبه‌قاره هند برای شکوفایی زبان و ادب فارسی وجود نداشته است.
وی به پیوند دیرینه‌ای که در دوران میانه هند با زبان فارسی برقرار بوده است اشاره کرد و آن را سبب تأثیر زبان و ادب فارسی در شبه قاره هند دانست؛ تأثیری که هرگز زدوده نخواهد شد و افزود: از جمله مهمترین رخدادهای مربوط به زبان و ادبیات فارسی در هند، چاپ متون کهن فارسی در هند است.
رایزن فرهنگی هند گفت: بسیاری از آثار کهن ایرانی، از جمله شاهنامه و دیوان حافظ، نخستین‌بار در هند به چاپ رسیدند و پس از آن در ایران منتشر شدند. شرح‌ها و تفسیرهای فراوانی نیز بر این آثار بزرگ فارسی نگاشته شده است.
شکلا در ادامه از جایگاه ویژه حافظ در ذهن هندیان سخن گفت و افزود: حافظ با فرستادن قند فارسی همه هندیان را شکرشکن کرد. پادشاهان هندوستان با او فال می‌گرفتند. شاعران فارسی و اردو نیز متأثر از او بودند. گاه نیز حافظ راهی برای بروز احساسات محلی هند تأمین می‌کرد. به‌طور نمونه، با این شعر که در هند به نام حافظ بسیار رواج یافته است و روحیه همزیستی مسالمت‌آمیز در هند را وصف می‌کند: حافظا گر وصل خواهی صلح کن با خاص و عام/ با مسلمان الله الله با برهمن رام رام.
وی با بیان اینکه طبع رندانه حافظ به روحیه مسالمت‌آمیز و آزاد هندوستان بسیار سازگار است، به تأثیر حافظ بر مفاخر هندی اشاره کرد و گفت: با این همه مقبولیت و شهرت، تعجب‌آور نیست که قدیمی‌ترین نسخه دیوان حافظ در شهر گورکهپورِ هند یافت شده است. دیبیندرنات تاگور، پدر رابیندرانات تاگور، حافظِ اشعار حافظ بود و تأثیر حافظ هم در شعر تاگور بسیار روشن است. تاگور از هند به سرزمین حافظ و سعدی سفر کرد و ارادت خویش را به ایشان ابراز داشت.
مهدی زمانیان، استاد دیگر دانشگاه شیراز هم در این نشست در سخنرانی خود با عنوان «حافظ در دیوان شرقی‌غربی گوته و تأثیر آن بر شاعران آلمانی» با تکیه بر مطالعات تطبیقی در حوزه ادبیات فارسی و آلمانی، به تحلیل جایگاه شعر حافظ در دیوان شرقی ـ غربی گوته پرداخت و تأکید کرد که ترجمه آثار کلاسیک فارسی در قرن نوزدهم، نقطه عطفی در تاریخ مواجهه ادبی میان شرق و غرب به‌شمار می‌آید.
وی ضمن اشاره به نخستین ترجمه گلستان سعدی به زبان آلمانی و تأثیر آن بر ذهن و زبان شاعران اروپایی افزود: یوزف فون‌هامر با ترجمه غزلیات حافظ، زمینه درک تازه‌ای از جهان شعر فارسی را در آلمان فراهم کرد و گوته با تأمل در این آثار، به آفرینش دیوانی دست زد که در آن، روح شرق و غرب به گفت‌وگو می‌نشینند.
زمانیان در ادامه گفت: گوته در آینه جمال حافظ، تصویر خویش را بازمی‌یابد و او را نه تنها الهام‌بخش، بلکه همزاد و مراد خود می‌انگارد. از رهگذر این هم‌سخنی شاعرانه، افق‌های نوینی در شعر آلمانی گشوده شد و شاعران پس از گوته، همچون هاینه، پلاتن و روکرت، هر یک به نحوی از میراث ادبی حافظ الهام گرفتند.
این استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز در پایان سخنان خود اظهار کرد: ادبیات فارسی و به‌ویژه شعر حافظ، پیوسته در شکل‌گیری گفت‌وگوی فرهنگی میان ملت‌ها نقشی بنیادین ایفا کرده است؛ بازخوانی این پیوندها، ضرورتی فرهنگی و پژوهشی است که باید با نگاهی تازه دنبال شود.