محمدرضا غفاری‌زاده، معاون سلامت اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌رضوی، در خصوص فعالیت‌های مراکز بهزیستی در خراسان‌رضوی، اظهار کرد: ما بیش‌ترین تعداد مراکز شبه‌خانواده را در کشور داریم و در حال حاضر ۱۹۶۱ نفر تحت سرپرستی این مراکز هستند. کودکان صفر تا سه سال در شیرخوارگاه حضرت علی‌اصغر(ع) نگهداری می‌شوند. علاوه بر این، ۸ مرکز برای کودکان سه تا شش سال، ۴۷ مرکز برای افراد شش تا دوازده سال و ۴۲ مرکز مختص گروه سنی دوازده تا هجده سال وجود دارد.
وی در پاسخ به اینکه اطفال بهزیستی از چه مجراهایی وارد این سازمان می‌شوند، افزود: طبق آیین‌نامه ماده ۶ قانون حمایت از اطفال، تمام کودکانی که بی‌سرپرست یا بدسرپرست هستند می‌توانند تحت حمایت قرار گیرند. برای اطفال بدسرپرست مصادیق مشخصی وجود دارد که به آن‌ها «مصادیق پرخطر» اطلاق می‌شود. ورودی‌های ما چه از طریق اورژانس اجتماعی ۱۲۳، دستگاه قضا، نیروی انتظامی، خودمعرف یا رهاشده باشند، با دستور مقام قضایی وارد چرخه مراکز بهزیستی می‌شوند.
معاون سلامت اجتماعی بهزیستی خراسان‌رضوی ادامه داد: اطفال بهزیستی اگر کودک کار و خیابان باشند، تحت همین عنوان غربالگری می‌شوند و اگر بدسرپرست باشند، وارد قرنطینه مراکز شبه‌خانواده می‌شوند. سپس با دستور قضایی و از طریق اورژانس اجتماعی یا سایر مسیرها به مراکز منتقل و مورد غربالگری و ارزیابی اولیه قرار می‌گیرند. کودکان با توجه به نوع و شدت آسیب، در مراکز حمایتی یا مراکز شبه‌خانواده نگهداری می‌شوند. نوزادان صفر تا سه سال در شیرخوارگاه حضرت علی‌اصغر(ع) پذیرش می‌شوند و سایر کودکان پس از ارزیابی در مرکز غربال کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، در ۹۸ مرکز استان توزیع می‌شوند.
نهگداری از 71 کودک در شیرخوارگاه حضرت علی‌اصغر(ع)
در غفاری‌زاده با بیان اینکه در شیرخوارگاه حضرت علی‌اصغر(ع) از ۷۱ کودک نگهداری می‌شود، تصریح کرد: در سطح استان ۲۰ خانه کودک و نوجوان وجود دارد، اما براساس استانداردهای سازمان بهزیستی، تلاش ما بر آن است که تعداد این خانه‌ها به ۱۲ مرکز کاهش یابد. در مجموع، در حال حاضر ۱۹۶۱ نفر تحت سرپرستی مراکز شبه‌خانواده قرار دارند که از این میان ۸۷۳ نفر دختر و ۱۰۸۸ نفر پسر هستند.
وی درباره فعالیت خانه‌های موقت بهزیستی بیان کرد: در این مراکز افراد از نظر روان‌شناسی مورد ارزیابی و غربالگری قرار می‌گیرند. هدف این است که کودکان پس از ۲۱ روز نگهداری، به شرایط روحی ثابت برسند و مستقیماً وارد مراکز نگهداری دائمی نشوند.
بیش‌ترین کودکان مراکز بهزیستی، بدسرپرست هستند
معاون سلامت اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه در حال حاضر بیش‌ترین کودکان مراکز بهزیستی را کودکان بدسرپرست تشکیل می‌دهند، تصریح کرد: تعداد کودکان بی‌سرپرست کمتر از کودکان بدسرپرست است. کودکان بدسرپرست عمدتاً به دلیل اعتیاد یا طلاق والدین وارد این مراکز می‌شوند.
غفاری‌زاده درباره شرایط واگذاری فرزندخوانده به خانواده‌های متقاضی تصریح کرد: در این فرآیند، اولویت‌هایی از جمله سلامت جسمی و روانی، وضعیت مالی، و بچه‌دار بودن یا نبودن خانواده‌ها بررسی می‌شود. البته اولویت ما با خانواده‌هایی است که پنج سال از زمان ازدواج آن‌ها گذشته و دارای نامه پزشک مبنی بر ناتوانی در فرزندآوری هستند.
در ادامه، ناصر ربانی، کارشناس مسئول شبه‌خانواده استان خراسان‌رضوی، در خصوص خانه‌های موقت بهزیستی و هدف از طراحی آن‌ها، اظهار کرد: این خانه‌ها که همان قرنطینه‌های سابق هستند، برای تمام رده‌های سنی وجود دارند. هدف از طراحی این خانه‌ها آن است که کودکانی که پایگاه امن خود یعنی والدین را از دست داده‌اند و در شرایط روحی نامناسب به سر می‌برند، خدمات تخصصی روانی دریافت کنند تا به سطح ثبات روحی برسند.
وی با تأکید بر اینکه خراسان‌رضوی بیش‌ترین تعداد کودکان بهزیستی در کشور را دارد، افزود: برای این کودکان معاینه پزشکی انجام می‌شود، چراکه برخی با علائم کودک‌آزاری یا مشکلات درمانی وارد مراکز می‌شوند و لازم است تست بیماری‌های واگیر از آنان گرفته شود تا سپس به مراکز اصلی منتقل گردند.
کارشناس مسئول شبه‌خانواده استان در خصوص همکاری مراکز بهزیستی با بخش خصوصی مطرح کرد: از میان ۹۸ مرکز بهزیستی استان، تنها شیرخوارگاه حضرت علی‌اصغر(ع) دولتی است و ۹۷ مرکز دیگر توسط مؤسسات خیریه تأسیس و اداره می‌شوند.
برای واگذاری کودک، باید یک‌سوم اموال به‌نام او شود
ربانی درباره شرایط فرزندخواندگی بیان کرد: براساس یافته‌های علمی، باید پیش از هفت‌سالگی موضوع فرزندخواندگی به کودک گفته شود، زیرا اگر بعد از این سن متوجه شود، پذیرش آن برایش دشوار و ممکن است دچار بحران هویت شود. طبق قانون بهزیستی، برای واگذاری کودک، متقاضی باید یک‌سوم اموال خود را به‌نام کودک کند، زیرا فرزندخوانده از نظر شرعی و قانونی ارث نمی‌برد، مگر اینکه اموالی پیش‌تر به‌نام او شده باشد. البته طبق ماده ۱۴ قانون حمایت از اطفال، تعیین میزان اموال بر عهده دادگاه است.
وی افزود: در هر مرحله از فرآیند فرزندخواندگی، اگر خانواده اصلی کودک پیدا و صلاحیت آنان احراز شود، فرآیند فرزندخواندگی خاتمه می‌یابد و کودک تحویل خانواده می‌شود. در این صورت، اموالی که به‌نام او شده، به خانواده فرزندخوانده بازگردانده می‌شود.
کارشناس مسئول شبه‌خانواده استان با معرفی کمیته بازپیوند درباره فعالیت‌های آن توضیح داد: در خانه‌های بهزیستی تیمی متشکل از مسئول فنی، مددکار، روان‌شناس و مربی وجود دارد که شرایط خانواده متقاضی بازگشت کودک را بررسی می‌کنند. در صورت تأیید، پرونده به دادگاه ارجاع می‌شود و در صورت موافقت دادگاه، حکم بازپیوند صادر می‌شود. بهزیستی نیز در صورت لزوم به خانواده‌هایی که بازپیوند انجام می‌دهند، کمک‌هزینه پنج میلیون تومانی تحت عنوان امداد ماهیانه پرداخت می‌کند.
ربانی درباره استانداردهای نگهداری کودکان در بهزیستی، بیان کرد: این استانداردها شامل تناسب فضای فیزیکی با تعداد کودکان، تحصیل، وجود کلاس‌های فوق‌برنامه و آموزشی و همچنین رعایت استاندارد نیروی انسانی است؛ به این معنا که اعضای تیم مراقبت باید دارای حداقل مدرک کارشناسی مرتبط در رشته‌های مددکاری یا روان‌شناسی باشند.
حدود ۶۰درصد هزینه‌های خانه فرزندان را خیران می‌پردازند
وی ادامه داد: هر سال به همان تعداد کودکی که در مراکز پذیرفته می‌شود، به اشکال مختلف از جمله فرزندخواندگی، امین موقت یا بازپیوند نیز از مراکز خارج می‌شوند. حدود ۶۰ درصد هزینه‌های خانه فرزندان توسط خیران و بین ۳۰ تا ۴۰ درصد توسط دولت پرداخت می‌شود.
کارشناس مسئول شبه‌خانواده استان درباره نظارت بر مراکز بهزیستی تصریح کرد: برای هر کودک در این مراکز سه پرونده اجتماعی، سلامت و تربیتی تشکیل می‌شود که شامل فرم‌های مربوط به تمام اقدامات حمایتی و آموزشی است. کارشناسان بهزیستی ماهیانه از مراکز بازدید و با کودکان گفت‌وگو می‌کنند. در صورت مشاهده تخلف یا ضعف عملکرد، ابتدا تذکر داده می‌شود و در صورت تکرار، با مرکز مربوطه برخورد قانونی صورت می‌گیرد.
آمار پایین معلولان در مراکز بهزیستی
ربانی درباره وضعیت افراد دارای معلولیت در مراکز بهزیستی، یادآور شد: آمار معلولان در این مراکز بسیار اندک است. اغلب آنان بی‌سرپرست‌اند و به دلیل مشکلاتی مانند بینایی یا شنوایی نمی‌توانند در مراکز توانبخشی نگهداری شوند، زیرا در آن صورت از شرایط زندگی عادی دور می‌مانند.
وی در پایان تأکید کرد: تقاضای اصلی ما از خانواده‌ها این است که تا حد امکان فرزندان خود را به بهزیستی نسپارند، زیرا کودک در خانه خود احساس آرامش بیشتری دارد. همچنین از خانواده‌هایی که کودکانشان در بهزیستی هستند نیز می‌خواهیم حتی در صورت مشکلات مالی، فرزندان خود را تحویل بگیرند، چراکه هزینه‌هایی که برای نگهداری در مراکز صرف می‌شود، می‌تواند صرف توانبخشی و حمایت مستقیم از همین خانواده‌ها شود.