بشر پیوسته در جریان زندگی خویش اهداف و انتظارات گوناگونی داشته و حیات فردی و اجتماعی او به تحقق و استمرار این انتظارات وابسته است؛ در این میان انتظار ظهور امام زمان(عج) را به‌دلیل جامعیت و فراگیر بودن آن همه انتظارات مقدس انسانی را هر اندازه که بزرگ و گسترده باشند در برداشته و پوشش می‌دهد.
انتظار ظهور حضرت مهدی(عج) در حقیقت انتظار تحقق همه خوبی‌ها و برآورده شدن آرمان‌های همه انسان‌هاست. در این انتظار بشر چشم به راه تحقق آرمان‌هایی است که براساس فطرت پاک خدایی در آرزوی آن بوده؛ اما هیچ‌گاه به‌صورت کامل به آن دست نیافته است. به‌منظور بررسی سبک زندگی منتظرانه، خبرنگار ایکنا از همدان با حجت‌الاسلام اصغر قاضی‌خانی، پژوهشگر حوزه مهدویت گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:
ایکنا _ در آغاز لطفا سبک زندگی یک فرد منتظر را تعریف کنید.
انتظار ظهور حضرت مهدی(عج) تحقق آرمان سترگی است که هیچ جایگزینی ندارد و در طول تاریخ پیامبران الهی نوید آن را داده‌اند و بشر قرن‌ها منتظر بوده است تا شاید وعده الهی فرا رسد و همه آرزوهای بلند و دیرین انسانی به بار نشیند. چنین انتظاری به همان میزان که بزرگ و عظیم است، اقتضائات و بایسته‌های بسیاری را می‌طلبد.
ایکنا _ انتظار فرج چه ارزش و جایگاهی در بین معصومین(ع) دارد؟
درباره ارزش انتظار روایات فراوانی وارد شده است؛ در تجلیل از مقام منتظران همین بس که انتظار آنان هم سنگ شهادت و به خون طپیدن در راه خدا یاد شده است «المنتظرُ لِأَمْرِنَا كَالْمتَشَحْطِ بِدَمِهِ فِي سَبِيل الله»؛ و نیز منتظران ظهور چنان ارجمند خوانده شده‌اند که مردن در حال انتظار را همانند حضور در رکاب مقدس قائم شمرده است «مَنْ مَاتَ مِنْكُمْ عَلَى هَذَا الْأَمْر مُنتظراً لَهُ كَانَ كَمَنْ كَانَ في فُسْطَاءِ القائم» و یا همانند مجاهدانی که در محضر رسول خدا(ص) شمشیر زدند و با دشمنان پیکار کردند یکسان شمرده شده است.
ایکنا _ ویژگی منتظران در سبک زندگی منتظرانه در بُعد اخلاق فردی و رفتاری چگونه است؟
انتظار ظهور امام عصر(عج) دارای ویژگی‌ها و نشانه‌هایی است که در اندیشه و چگونگی رفتار منتظران نمود پیدا می‌کند و در روایات به برخی از این شناسه‌ها اشاره شده است.
نخستین و مهمترین شناسه و نشانه یک انسان منتظر معرفت و شناخت حجت است؛ چنان‌که در روایات و ادعیه بر شناخت و معرفت حضرت تأکید خاص شده است.
امام صادق(ع) خواندن این دعا در زمان غیبت را سفارش کرد و به زراره فرمود: «اگر آن زمان را درک کردی مدام بخوان»، «اللَّهُمَّ عَرَّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حجتكَ اللَّهُمَّ عَرِّفني حجّتكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفني حجتكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِيني؛ بارالها! خود را به من بشناسان زیرا اگر تو خود را به من نشناسانی رسولت را نخواهم شناخت، بارالها! رسولت را به من بشناسان زیرا اگر رسولت را به من نشناسانی، حجت تو را نخواهم شناخت؛ بار خدایا! حجت خود را به من بشناسان زیرا اگر او را به من نشناسانی از دینم گمراه خواهم شد.»
الگوپذیری از امام دومین شناسه در اخلاق فردی یک انسان منتظر است. چگونگی منش و رفتار هر کسی برخاسته از نوع آگاهی و بینش اوست و چون پیشوایان دین، اسوه دینداری و پارسایی هستند الگوپذیری از ایشان نیز در گروی رفتار دین‌مدارانه و پیروی از آنان است.
از این‌رو، پیامبر اکرم(ص) الگوپذیری از امام را مهمترین ویژگی منتظران ظهور فرزندش حضرت مهدی(عج) معرفی کرده و گام نهادن در راه او و دیگر امامان را معیار تقرب به خدا و همنشینی با خود بیان فرموده است: «طُوبيَ لَنْ أَدْرَكَ قَائِمَ اهل بيتي و هُوَ مُقْتَدِ بِهِ قَبْلَ قِيَامِهِ يَأْتَمُ بِهِ وَبِأَئِمَّهِ الْهُدَى مِنْ قَبْلِهِ وَ يَبْرَأَ إِلَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ عَدُوِّهِمْ أُولَئِكَ رُفَقَائِي وَأَكْرَمُ أُمَّتِي عَلَيّ؛ خوشا به حال کسی که قائم اهل بیتم را درک کند و در غیبت او به امامتش معتقد باشد، با دوستانش دوست باشد و با دشمنانش دشمن او در روز قیامت، از دوستان من و گرامی‌ترین فرد امت نزد من خواهد بود.»
امام موسى بن جعفر(ع) نیز به یونس بن عبدالرحمن فرمود: «طُوبَي لِشِيعَتِنَا المُتَمَسِّكِينَ بِحَبْلِنَا فِي غَيْبَه قَائِمِنَا الثَّابِتِينَ عَلَى مُوَالاتِنَا وَ الْبَرَاءَه مِنْ أَعْدَائِنَا أُولَئِكَ مِنَاوَ نَحْنُ مِنْهُمْ قَدْ رَضُوا بِنَا أَئِمَّهِ وَ رَضِيَنَا بِهِمْ شِيعَه فَطُويَ هُمْ ثُمَّ طُوبَ هُمْ وَ هُمْ وَاله مَعَنَا فِي دَرَجَاتِنَا يَوْمَ الْقِيَامَه؛ خوشا بر شیعیان ما که در غیبت قائم ما به رشته ولایت ما چسبیده‌اند و بر دوستی ما پابرجا هستند و از دشمنان ما بیزارند آنان از ما هستند و ما از آن‌هاییم؛ آن‌ها ما را برای امامت پسندیده‌اند و ما هم پیروی آن‌ها را پسندیده‌ایم، خوشا بر آن‌ها، ایشان به خدا در روز قیامت هم درجه ما هستند.»
پارسایی در عمل نیز یکی دیگر از ویژگی‌های فرد منتظر است. در روایات بر ضرورت همگونی و پیوند فکری و عملی با امام در عصر انتظار تأکید شده است. امام صادق(ع) می‌فرماید: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنتَظِرُ وَلْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنتَظِرُ فَإِنْ مَاتَ وَقَامَ الْقَائِمُ بَعْدَةَ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَكَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِيئاً لَكُمْ أَيَّتُهَا الْعِصَابَةُ المرحُومَة؛ هرکس آرزو دارد که از اصحاب حضرت قائم باشد باید منتظر او باشد و در حال انتظار براساس تقوی و اخلاق نیک رفتار کند. پس بر آراستگی اخلاقی و رفتاری جدی باشید و انتظار آن حضرت را بکشید که بر شما گوارا باد این انتظار و چشم به راهی، ای گروه اهل رحمت و نجات.»
طبق این حدیث، تنها راه قرار گرفتن در صف یاران حضرت مهدی(عج) الگوپذیری عملی و اخلاقی از او در عصر انتظار است. امام باقر(ع) در تفسیر آیه 200 سوره مبارکه آل عمران «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ َصابِرُوا وَ رابطوا؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، شكيبا باشيد و ديگران را به شكيبايى فراخوانيد و در جنگ‌ها پايدارى كنيد و از خدا بترسيد، باشد كه رستگار شويد» فرمود: «اصْبِرُوا عَلَى أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ صَابِرُوا عَدُوَّكُمْ وَرَابِطُوا إِمَامَكُم» معنای آیه این است که در انجام واجبات دینی مقاوم و استوار باشید و در مقابل دشمنانتان ایستادگی کنید و با امامی که در انتظار او نشسته‌اید پیوند معنوی ایجاد کنید.
همچنین سفارش اصلی خود امام عصر(عج) به پیروان و منتظران ظهورش، جز ولایت‌پذیری و عمل به احکام و دستورات الهی چیز دیگری نیست.
ایشان در توقیعی که برای شیخ مفید صادر فرموده به شیعیان توصیه کرده است: «فَلْيَعْمَلْ كُلُّ امْرِئٍ مِنْكُمْ بِمَا يَقْرُبُ بِهِ مِنْ عَبَّيْنَا وَيَتَجَنَّبُ مَا يُدْنِيهِ مِنْ كَرَاهَتِنَا وَ سَخَطِنَا فَإِنَّ أَمْرَنَا بَعْتَةٌ فُجَاءَةٌ حِينَ لَا تَنْفَعُهُ تَوْبَةٌ وَ لَا يُنْجِيهِ مِنْ عِقَابِنَا نَدَمٌ عَلَى حَوْبَة؛ هر یک از شما باید به آنچه موجب نزدیکی و جلب محبت ما اهل بیت می‌شود، عمل کند و از کارهایی که موجبات ناراحتی و خشم و رنجش ما می‌گردد دوری گزیند؛ زیرا فرمان ظهور دفعی و ناگهانی است و در آن زمان توبه برای کسی سودی نخواهد داشت و پشیمانی کسی از کار زشت وی را از مجازات ما نجات نخواهد داد.
آن حضرت در دعای «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ وَ بُعْدَ المُعْصِيَة...» توفیق بندگی و عمل به دستورات دینی و دوری از معصیت و گناه را به‌عنوان نخستین خواسته انسان از خداوند، به شیعیان و منتظران ظهورش تعلیم فرموده است.
بدون شک پارسایی و آراستگی به فضیلت تقوی و اخلاق نیکو، موجب برازندگی و زیبایی هر انسان عاشق کمال و فضیلت است. آنچه خواسته اصلی پیشوایان دین و شخص امام مهدی(عج) است و در احادیث و روایات به آن تأکید شده عمل به بایدهای دینی و اهتمام ورزیدن نسبت به انجام وظایف فردی و اجتماعی است؛ زیرا لازمه معرفت و عشق به امام الگوپذیری و تأسی به او در افکار، آداب، منش و رفتار است.
از این نظر معرفتی که انگیزه الگوپذیری و اقتدای عملی انسان به امام و مقتدا را در پی نداشته باشد معرفت نیست؛ چراکه معرفت و شناخت حضرت باید به ایجاد سنخیت میان ماموم و امام منجر شود.