به گزارش ایکنا از قم، جلسه کارگروه علمی پژوهشی قرآنی در عرصه بین‌الملل، پنجشنبه ۲۹ آبان‌ماه در سالن جلسات سازمان مرکزی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم برگزار شد.
در نشست تخصصی کارگروه بررسی برنامه‌های قرآنی سال ۱۴۰۵، جمعی از مسئولان، پژوهشگران و نمایندگان نهاد‌های علمی و قرآنی کشور به بیان دیدگاه‌ها و پیشنهاد‌های خود پرداختند. آنچه در ادامه می‌خوانید، گزارشی از مهم‌ترین محور‌های مطرح‌شده در این نشست، به نقل از سخنرانان این نشست است.
در ابتدای این جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد نقیب، رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم به بیان گزارشی از فعالیت‌های دانشگاه پرداخت و با اشاره به برگزاری ششمین دوره کتاب سال قرآنی گفت: در بین کتب سال، حلقه مفقوده‌ای وجود داشت که آن هم کتاب سال قرآنی بود. این پیشنهاد را خدمت آیت‌الله اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور مطرح کردیم و با موافقت گسترده‌ای از جانب ایشان رو‌به‌رو شد.
وی افزود: آثار برجسته و خوبی را در طی دوره‌های قبل دریافت کرده‌ایم. همچنین در این جلسه بناست تا از پوستر ششمین دوره کتاب سال قرآنی رونمایی کنیم.
کتاب سال قرآنی باید به زبان مشترک جهان اسلام تبدیل شود
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی‌مقدم، رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی با تأکید بر اهمیت کتاب سال قرآنی در ارتقای گفت‌و‌گو‌های بین‌المللی گفت: تنها زمانی می‌توان زبان مشترک جهان اسلام را تقویت کرد که زبان قرآن کریم به‌عنوان زبان وحدت امت اسلامی در سطح جهانی نقش‌آفرین شود. این مهم زمانی محقق می‌شود که کتاب سال قرآنی جایگاه خود را توسعه دهد و در عرصه بین‌الملل به موقعیت شایسته خود دست یابد.
وی با بیان اینکه حمایت‌های جدی‌تری از سوی حوزه‌های علمیه و وزارت علوم برای تقویت این جریان لازم است، افزود: فعالیت‌های بین‌المللی در حوزه معارف قرآنی از اهمیت بسزایی برخوردار است و پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، که شاید تنها پژوهشکده گسترده و تخصصی در حوزه مطالعات قرآنی است، نیاز به تقویت روش‌شناسی مطالعات قرآنی را به‌طور جدی احساس می‌کند.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی درباره برنامه‌های این پژوهشکده اظهار کرد: در شورای رهبری دفتر تبلیغات اسلامی تصویب کرده‌ایم که موضوع روش‌شناسی مرجعیت علمی قرآن به‌صورت ساختاری و تخصصی دنبال شود. در همایش مرجعیت قرآن کریم نیز حدود ۱۶۰ مقاله ارزشمند دریافت شد که آماده انتشار است.
یوسفی‌مقدم از ارائه پیشنهاد‌هایی به‌مناسبت ۱۵۰۰ سالگی بعثت پیامبر اکرم(ص) خبر داد و گفت: پیشنهاد کرده‌ایم ده نشست تخصصی بین‌المللی در دو محور مرجعیت علمی قرآن کریم و شخصیت و رسالت پیامبر اکرم(ص) برگزار شود.
وی درباره فعالیت‌های علمی پژوهشکده نیز گفت: بانکی از ۴۵۰۰ شبهه قرآنی گردآوری کرده‌ایم که پاسخ‌های اجمالی آنها آماده است. همچنین ۵۰ شبهه اساسی‌تر را شناسایی و پاسخ‌های تفصیلی برای آنها تدوین کرده‌ایم. پیشنهاد می‌کنیم این مجموعه برای بهره‌برداری در سطح بین‌الملل ترجمه شود.
آمادگی برگزاری همایش‌های بین‌المللی قرآنی در سال ۱۴۰۵ وجود دارد
محمد باقری، نماینده کمیسیون پژوهش و آموزش عالی قرآن کشور از ارائه پیشنهاد‌های جدید این کمیسیون خبر داد و گفت: با توجه به ظرفیت‌های وزارت علوم، دانشگاه‌ها و ارتباطات گسترده بین‌المللی، امکان برگزاری همایش‌های مشترک با مراکز و پژوهشگران خارجی فراهم است. یک مطالعه و پیشنهاد اولیه برای برنامه‌های سال ۱۴۰۵ ارائه شده و کمیسیون نیز در این قالب مشارکت خواهد داشت.
وی افزود: برنامه‌ریزی شده است تا با همکاری دستگاه‌های عضو کمیسیون بین‌الملل و کمیسیون پژوهش و آموزش عالی، این همایش در یکی از دانشگاه‌های کشور برگزار شود. مطالعات اولیه در حال انجام است و پس از نهایی‌سازی سیاست‌ها، نتایج اعلام می‌شود.
باقری با اشاره به «سند توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآن کریم» اظهار کرد: برگزاری نشست‌های تخصصی در دو سطح داخلی و بین‌المللی وظیفه کمیسیون است و می‌تواند نقطه اشتراک دو کمیسیون باشد.
وی خطاب به پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی گفت: دعوت می‌کنیم برای برگزاری نشست‌های تخصصی، داخلی و ملی با محور‌های خاص از جمله مطالعات میان‌رشته‌ای و مطالعات نظامی همکاری کنند. بخشی از برنامه‌ها نیز به نشست‌های بین‌المللی اختصاص دارد.
نماینده کمیسیون پژوهش و آموزش عالی قرآن کشور به پیشنهاد برگزاری «دوره‌های توانمندسازی پژوهشگاه قرآنی» اشاره کرد و افزود: وزارت علوم و دانشگاه‌های کشور میزبان شمار قابل‌توجهی از دانشجویان غیرایرانی هستند که تاکنون برنامه منسجم فرهنگی و علمی برای آنان تدوین نشده است. پیشنهاد دادیم در حوزه‌های آموزش و پژوهش، برنامه‌های منظم قرآنی ارائه شود.
وی تأکید کرد: در برخی موضوعات، مانند نشست‌های علمی تخصصی، اشتراک قابل‌توجهی بین پیشنهاد‌های دستگاه‌ها وجود دارد و بهتر است برنامه‌ها در قالب جلسات هماهنگ برگزار شود.
باقری درباره «کتاب سال قرآنی» ادامه داد: در سند شورای عالی توسعه، جایزه‌ای با عنوان توسعه فرهنگ قرآن کریم پیش‌بینی شده است. برای تقویت این جایزه، آن را در قالب جایزه بین‌المللی فارابی تعریف کرده‌ایم و این ظرفیت وجود دارد که عنوان کتاب سال قرآنی نیز در همین چارچوب شکل بگیرد.
ضرورت بهره‌گیری از فناوری و بازنگری در شیوه برگزاری همایش‌ها
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی حسینی‌زاده، معاون پژوهشی پژوهشگاه قرآن و حدیث با اشاره به اینکه این پژوهشگاه دارای چهار پژوهشکده فعال است، گفت: در بررسی طرح‌های پیشنهادی باید به دو نکته اساسی توجه کنیم: نخست، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در علوم قرآنی و حدیثی و دوم، توجه جدی به حمایت از پژوهش‌های قرآنی.
وی افزود: افرادی که درگیر پژوهش‌های قرآنی هستند، نیازمند حمایت مالی پایدارند. اگر همایش‌ها با بودجه‌های محدود اثرگذاری لازم را نداشته باشند، باید در برگزاری آنها بازنگری کرد. گاهی برگزار نکردن یک همایش، آبرومندانه‌تر از برگزاری یک همایش کم‌اثر است.
معاون پژوهشی پژوهشگاه قرآن و حدیث با اشاره به کمبود متخصصان مسلط به زبان‌های خارجی در عرصه فعالیت‌های بین‌المللی گفت: بسیاری از متخصصان ما زبان نمی‌دانند و بسیاری از زبان‌دانان ما متخصص علمی نیستند. فناوری‌های نوین می‌تواند بخشی از این خلأ را جبران کند.
حسینی‌زاده افزود: اگر از فناوری‌هایی مانند نور حمایت شود، می‌توانیم هم‌زمان از ظرفیت متخصصان خود استفاده و بخشی از کمبود‌های زبانی را جبران کنیم.
وی با اشاره به ضرورت سازماندهی پاسخگویی به شبهات گفت: در حوزه شبهات، باید متخصصان پاسخگو تربیت شوند. برخی شبهات بنیادی باید در قالب کتاب و پژوهش علمی تدوین و منتشر شود و هرگاه احساس شود این شبهات باید پاسخ داده شوند، پژوهشگاه‌ها باید وارد عمل شوند.
ظرفیت‌های قرآنی کشور نباید بدون متولی بماند
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین رفیعی، دبیر کارگروه آموزش و تربیت نیروی انسانی در حوزه بین‌الملل جامعه المصطفی العالمیه، با اشاره به ظرفیت‌های گسترده قرآنی کشور گفت: بخشی از فعالیت‌های علمی و آموزشی در حوزه حفظ قرآن نباید بدون متولی بماند و جامعه المصطفی العالمیه می‌تواند نقش مؤثری در سامان‌دهی آن ایفا کند.
وی افزود: امروز شمار زیادی از حافظان قرآن دارای مدارک درجه‌دار هستند. می‌توان این ظرفیت را در قالب رشته‌ها و برنامه‌های آموزشی دانشگاهی سامان داد. برای حافظانی که بدون دوره رسمی به مهارت بالا رسیده‌اند، باید سازوکار معادل‌سازی پیش‌بینی شود.
رفیعی با اشاره به وضعیت آموزشی جامعه المصطفی العالمیه اظهار کرد: اکنون حدود پنج هزار طلبه و دانشجو در کشور‌های مختلف در رشته‌های قرآنی و حدیثی تحصیل می‌کنند و چهار هزار نفر نیز در سال‌های گذشته فارغ‌التحصیل شده‌اند و در کشور‌های خود خدمات قرآنی ارائه می‌دهند.
وی انتشار ۱۲ نشریه علمی و تولید هزاران رساله و پایان‌نامه قرآنی را از دیگر فعالیت‌های این مجموعه عنوان کرد و گفت: جامعه المصطفی العالمیه آمادگی مشارکت در بند‌های مرتبط با برگزاری همایش‌های قرآنی و حمایت از پایان‌نامه‌های قرآنی با رویکرد بین‌الملل را دارد.
فعالیت‌های هوش مصنوعی باید در برنامه‌های قرآنی سال آینده پررنگ‌تر شود
حجت‌الاسلام والمسلمین خوانساری، نماینده مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی گفت: بحث‌های دیجیتال و مخصوصاً هوش مصنوعی در برنامه‌های قرآنی بسیار کم‌رنگ است و آن‌گونه که باید دیده نشده است. بخشی از فعالیت‌های ما در سال ۱۴۰۵ می‌تواند معطوف به حوزه هوش مصنوعی و مباحث دیجیتالی بین‌المللی باشد.
وی با اشاره به رونمایی از سامانه «گفت‌و‌گو» اظهار کرد: هفته گذشته در محضر آیت‌الله مکارم شیرازی سامانه گفت‌و‌گو رونمایی شد؛ سامانه‌ای که بیش از ۴۰۰ دوره تفسیر در آن بارگذاری شده و کاربر می‌تواند با آن سؤال و جواب و گفت‌و‌گو کند. تمام پاسخ‌ها صرفاً در محدوده تفاسیر ارائه می‌شود، برخلاف چت‌های بیرونی که پاسخ‌های متفرقه و بعضاً نادرست می‌دهند.
خوانساری افزود: این سامانه اکنون به دو زبان فارسی و عربی فعال است و توسعه بین‌المللی آن یکی از برنامه‌های مهم سال آینده است. هدف ما ترجمه ماشینی منابع قرآنی به حداقل پنج زبان و افزایش دسترسی جهانی به مقالات و پایان‌نامه‌هاست.
وی گفت: در حوزه نسخ خطی نیز کار را شروع کرده‌ایم و با کمک فناوری‌های هوش مصنوعی، می‌توان قابلیت‌های بسیاری را به این مجموعه‌ها افزود.
خوانساری تأکید کرد: به‌نظر می‌رسد یکی از ارکان اصلی فعالیت‌های قرآنی سال ۱۴۰۵، مرکز تحقیقات خواهد بود و تلاش داریم در قالب‌های مختلف خدمتگزار قرآن باشیم.
ضرورت آمادگی در حوزه عملیات نرم و استفاده از ظرفیت‌های قرآنی در جنگ ترکیبی امروز
همچنین در پایان سیدمهدی مصطفوی، دبیر کمیسیون قرآن و معاون بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری، به جمع‌بندی پرداخت و با قدردانی از اعضای کارگروه، بر اهمیت نقش مجموعه‌های قرآنی در شرایط حساس کنونی تأکید کرد.
وی با اشاره به ادامه تهدیدات امنیتی پس از حملات اخیر، گفت: در حالی که هنوز هیچ توافق صلحی حاصل نشده، توصیه مقام معظم رهبری بر عادی نگه‌داشتن زندگی مردم است؛ اما نیرو‌های مسلح کشور در آمادگی کامل به سر می‌برند و در برخی روز‌ها حتی دست بر ماشه، تحرکات دشمن را رصد می‌کنند.
مصطفوی با بیان اینکه قدرت سخت جمهوری اسلامی ایران به لطف الهی به درجه‌ای از رشد رسیده که توان ایستادگی در برابر ناتو و صهیونیسم را دارد، افزود: اقتدار سخت کشور به حدی است که برخی کشور‌ها درخواست کرده‌اند ایران برای توقف حملات، تمهیداتی را فراهم کند؛ و این موفقیت مرهون تلاش نیرو‌های نظامی است.
معاون بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری با تأکید بر اینکه جنگ امروز، جنگی ترکیبی است، تصریح کرد: ضربات عملیات نرم دشمن کمتر از حملات سخت نیست. مخدوش‌سازی چهره جمهوری اسلامی ایران در افکار عمومی جهان نتیجه همین عملیات نرم پیچیده و عمیق است که سال‌هاست ادامه دارد؛ بنابراین ما نیز باید در کنار نیرو‌های مسلح، در عرصه نرم با آمادگی کامل حضور داشته باشیم.
وی قرآن کریم را یکی از «بنیادی‌ترین عناصر قدرت نرم جمهوری اسلامی» دانست و گفت: یکی از وظایف اصلی کارگروه، بهره‌گیری از ظرفیت‌های قرآنی کشور و امتداد آن به خارج از مرزهاست تا بتوانیم چهره حقیقی جمهوری اسلامی و معارف اهل‌بیت (ع) را در جهان منعکس کنیم.
مصطفوی با اشاره به ضرورت اولویت‌بندی در برنامه‌ریزی‌ها، اظهار کرد: نیاز‌های امروز با سال‌های گذشته متفاوت است. باید نیازسنجی دقیق علمی انجام شود تا فعالیت‌های پژوهشی قرآنی متناسب با شرایط جدید شکل گیرد.
وی همچنین استفاده از فناوری‌های نوین را یکی از محور‌های مهم تقویت فعالیت‌های بین‌المللی عنوان کرد: ظرفیت‌های دیجیتال و هوش مصنوعی می‌تواند اثربخشی ما را در معرفی معارف قرآنی به جهان افزایش دهد. بسیاری از نشست‌ها نیز می‌تواند به صورت دیجیتال با حضور پژوهشگران سراسر دنیا برگزار شود.
دبیر کمیسیون قرآن با اشاره به آمادگی برای برگزاری نشست‌های تخصصی مستمر، افزود: این امکان در کشور وجود دارد که هر روز یک نشست تخصصی قرآنی برای مخاطبان خارج از کشور برگزار شود. اگر تقویم موضوعی جلسات تنظیم شود، ما آمادگی معرفی شخصیت‌های علمی و همکاری در این بخش را داریم.
وی همچنین از دستگاه‌های فعال در حوزه قرآن خواست تا برای ترجمه آثار اولویت‌دار، هماهنگی و مشارکت بیشتری داشته باشند و خلأ‌های موجود در حوزه نشریات بین‌المللی قرآنی را شناسایی کنند.
مصطفوی در پایان با تأکید بر نقش «هم‌افزایی» در کارگروه گفت: هر دستگاه باید تولیدات قابل ارائه به خارج از کشور را معرفی کند و تولیدات آینده نیز باید با نگاه بین‌المللی انجام شود. تنها با هم‌افزایی می‌توان در این جنگ ترکیبی به شکل مؤثر حضور داشت.