حضرت فاطمه زهرا (س) دختر گرامی خاتمالانبیاء حضرت محمد (ص) و حضرت خدیجه کبری (س)، همسر مکرمه حضرت امام علی (ع) و مادر ارجمند حضرت امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و حضرت زینب کبری (س) است.
پدر بزرگوار حضرت زهرا (س) خاتم پیامبران الهی و برترین مخلوق خداوند و مادرش خدیجه، از زنان بزرگ و شریف قریش و نخستین بانویی بود که به اسلام گروید و تمامی ثروت و دارایی خود را برای خدمت به اسلام و مسلمانان صرف کرد. خدیجه در دوران جاهلیت و دوران پیش از ظهور اسلام نیز به پاکدامنی مشهور بود، تا جایی که از او به طاهره (پاکیزه) یاد میشد.
در ادامه گفتوگوی خبرنگار ایکنای سمنان با مریم جبله، مسئول پژوهش مدرسه علمیه امام جعفرصادق(ع) شاهرود را میخوانیم؛
ایکنا- بزرگترین ویژگی اخلاقی حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) از دیدگاه شما چیست؟
همانطور که در روایت آمده است، حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) «افضل نساء الجنهْْ...» هستند و مسلما این درجه از معرفت الهی، برای کسی حاصل میشود که دارای تمام ویژگیهای اخلاقی پسندیده باشد و به دلیل همین گستردگی ویژگیهای مختلف اخلاقی آن حضرت بود که مردم ایشان را با القاب مختلفی همچون زهرا، صدیقه، طاهره، زکیه، مطهّره و غیره میشناختند؛ اما به نظر بنده حقیر ویژگی اخلاقی که میتواند دربردارنده دیگر ویژگیهای ایشان باشد، اخلاص در بندگی و حرکت الهی در همه شئون زندگی است. این اخلاص، نقطه مرکزی منظومه فضائل ایشان است که دیگر صفات چون صبر، حیا، صداقت، ایثار و غیره از آن برخاستهاند.
بر اساس تحلیل تفسیری از آیاتی نظیر آیه ۹ سوره انسان که خداوند متعال میفرمایند: «إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ…» میتوان گفت: رفتار حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) نه از انگیزههای اجتماعی یا عاطفی صرف، بلکه از اراده ی الهی نشأت میگیرد و اين برنامه منحصر به مساله اطعام نيست كه تمام اعمالشان مخلصانه و براى ذات پاك خداوند است.
ایکنا- چگونه عبادت و راز و نیاز ایشان با خدا الهامبخش دیگران است؟
عبادت آن حضرت با خداوند متعال از دو بُعد قابل بررسی است: یکی بُعد درونی و بینشی، (یعنی تبدیل عبادت به رابطه عاشقانه عقلانی با خدا و نه به معنای صرف انجام یک رفتار دینی) که بیانگر تجلی انسانِ کامل در مقام خضوع است و دیگری بُعد اجتماعی و تربیتی است: وقتی که آن در هنگام دعا، طلب مغفرت برای دیگران را نسبت به طلب خیر برای خود در اولویت قرار میدهد، الگویی از عبادتِ اجتماعی را ارائه میدهد که در اندیشه تربیتی اسلامی، بنیانگذار نوعی زیست معنویِ جمعگراست. به همین دلیل، عبادت ایشان تبدیل به معیار رفتار دینیِ مسئولانه میشود، نه صرف ریاضت فردی. از این رو عبادت و راز و نیاز ایشان با خدا تبدیل به الگویی نه تنها برای زنان مومنه بلکه الگوی مردان مومن نیز میشود.
ایکنا- سادهزیستی و ایثار ایشان چه درسهایی برای انسان امروز دارد؟
سادهزیستی حضرت زهرا (سلاماللهعلیها) نه از فقر مادی، بلکه از درک فلسفه هستی و مالکیت در اسلام، ناشی میشود. ایشان با اینکه فرزند رهبر جامعه اسلامی بود، اما به دلیل عمق بالای معرفت دینی و معنوی، هیچ گونه تعلق و وابستگی به مظاهر مادی دنیوی نداشت. از این رو بر ما لازم است در جامعه مصرفگرای امروز، با تاسی به این منش و تکیه بر کرامت انسانی ایشان به سبک زندگی هدفمند اسلامی روی آورده و از تجمل و خودنمایی و نمایش میزان داراییها دوری کنیم.
همچنین در مورد ایثار حضرت فاطمه سلام الله علیها باید بگویم که ایثار حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) در تمام طول زندگی ارزشمندشان بهخصوص در ماجرای غصب فدک، دفاعی مبتنی بر حفظ آرمانهای الهی بود، دفاع از ساحت و جایگاه امامت، نه دفاع از یک ملک شخصی و این امر به ما میفهماند که ایثار واقعی همان تعادل میان دفاع از آرمانهای بزرگ دینی و اجتماعی و گذشتن از تعلقات شخصی در راه خداست.
زندگی ایشان، الگویی است که نشان میدهد چگونه میتوان در عین حفظ مقام والای خانوادگی و مادری، حضوری فعال و تأثیرگذار در دفاع از حقیقت در تمام عرصههای عمومی داشت و با گذشتن از همه چیز به عبارت دیگر همان ایثار، به کمال نهایی دست یافت.
ایکنا- زنان امروز چگونه میتوانند از حضرت زهرا (س) الگوبرداری کنند؟
برای الگوبرداری از حضرت زهرا (سلاماللهعلیها) نباید تنها به تقلید از ظاهر رفتار ایشان اکتفا کرد، بلکه باید به درونمایهی معرفتی و نظام ارزشی ایشان تمسک جست. در جامعه امروز، زن میتواند با تکيه بر سه محور اصلی اندیشه فاطمی(یعنی عقلانیت در ایمان، کرامت اجتماعی و تعادل بین مسئولیت خانوادگی و مسئولیت اجتماعی) به بازسازی هویت زن مسلمان یاری رساند. به معنای دیگر الگوبرداری از حضرت زهرا (سلاماللهعلیها) یعنی حضور فعال همراه با حیا، و کنشگری آگاهانه همراه با بندگی، نه کنارهگیری از جامعه.
ایکنا- اگر حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) امروز در جامعه ما حضور داشتند، احتمالاً چه پیامی برای مردم داشتند؟
اگر حضرت زهرا (سلاماللهعلیها) امروز در میان ما حضور داشتند، بیتردید تمام مسلمانان را به سوی معنویت عقلانی و عدالت اجتماعی سوق میدادند و با همان بیانی که قرآن را محور شناخت و عمل میدانستند، در فضای تردیدهای ارزشی و بحرانهای هویتی عصر جدید، مردم را به خودآگاهی الهی فرا میخواندند.
پیام ایشان میتوانست این باشد که کرامت، آزادی، و رشد واقعی از مسیر بندگی خدا و خدمت صادقانه به انسانها میگذرد، نه از رقابتهای مادی و ظاهربینانه.