امیرعلیحیدر امیری، کارشناس فرهنگی لرستان در گفتوگو با خبرنگار ایکنا از لرستان، با اشاره به پیشینه کهن شب یلدا اظهار کرد: شب یلدا یا شب چله بهعنوان بلندترین شب سال، قدمتی طولانی در تاریخ و فرهنگ ایرانیان دارد و از دیرباز واجد جنبههای اساطیری، دینی و آیینی بوده است.
وی افزود: در ایران باستان دو چله وجود داشت؛ چله تابستان که اول تیرماه آغاز میشد و چله زمستان که از اول دیماه شروع میشد. از نگاه ایرانیان، شب یلدا شبی مقدس بود که در آن از خداوند روشنایی، برکت و زمستانی خوش طلب میکردند و با روشنکردن آتش نمادین به مقابله با اهریمن و تاریکی میپرداختند.
این مدرس دانشگاه درباره خوراکیهای ویژه شب یلدا، گفت: مصرف میوههای تازه و خشک، بهویژه انار، ریشهای تاریخی دارد. انار به دلیل دانههای فراوان و رنگ سرخش نماد خورشید، شادی، انرژی، باروری و برکت بوده است. علاوه بر انار، خوراکیهایی مانند تخمه، هندوانه، گندم برشته، شاهدانه و دانههای کوهستانی نیز استفاده میشد که اغلب انرژیبخش و پرتعداد بودند.
امیری ادامه داد: در برخی مناطق غذاهای شیرین و مقوی و حتی غذاهای گوشتی، بیشتر بهصورت کبابی، در این شب طبخ میشد که هم گرمابخش بود و هم با روحیه جشن و شادی سازگاری داشت.
وی در بخش دیگری از سخنانش به آیینهای فرهنگی یلدا اشاره کرد و گفت: شاهنامهخوانی، فال حافظ، قصهگویی، نقل ضربالمثلها و روایتهای اساطیری از رسوم رایج این شب بوده است. پس از ورود اسلام نیز در برخی مناطق قرائت آیات قرآن و نهجالبلاغه به این آیینها افزوده شد. همچنین ریشسفیدان و بزرگان خانواده با بیان جملات پندآموز و امیدبخش مانند «دلتان قوی دنیا»، «عمرتان صد شب یلدا» یا «یاد تو همیشه با ماست» تلاش میکردند روحیه امید، صبر و همدلی را در جمع خانواده زنده نگه دارند.
وی با تأکید بر ظرفیت هویتی و فرهنگی این شب افزود: بخشی از ماندگاری یلدا در فرهنگ ایرانی به دلیل پیوند عمیق آن با هویت جمعی و حافظه تاریخی مردم است. حضور در کنار بزرگترها، شنیدن حکمتها و تجربههای آنان و یادآوری ریشههای مشترک، نوعی انسجام و همدلی میان نسلها ایجاد میکند. به همین دلیل، این شب تنها یک مراسم سنتی نیست، بلکه فرصتی برای تقویت ارزشهایی مانند مهربانی، امید، نجابت و پاسداشت خانواده است.
این کارشناس فرهنگی با تأکید بر جنبههای اجتماعی یلدا گفت: شب یلدا نماد صلهرحم، رفتوآمد، ابراز محبت، حلوفصل مسائل خانوادگی و تقویت بنیان خانواده است. در دوره کنونی این شب میتواند یکی از روشهای مؤثر برای کاهش فاصله نسل جوان از فضای مجازی و بازگشت آنان به جمع خانواده باشد.
وی در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: احیای آیینهای اصیل چون یلدا میتواند در کاهش آسیبهای اجتماعی نیز نقشآفرین باشد. دورهمیهای سالم، نشاطآور و سنتی، زمینه گفتوگو و نزدیکی اعضای خانواده را فراهم میکند و به افزایش نشاط اجتماعی کمک میکند. بازگشت به این سنتها جوانان را به ریشههای فرهنگی نزدیکتر کرده و آنان را در برابر تهاجم فرهنگی بیگانه هویتمندتر میسازد.
امیری با اشاره به ضرورت حفظ میراث فرهنگی افزود: ترویج غذاهای سنتی، دورهمیهای خانوادگی و توجه به فرهنگ گفتوگو میتواند به تقویت معنویت در خانواده و جامعه کمک کند و پیوند نسل جدید با سنتهای پندآموز ایرانی را حفظ کند.
وی در پایان گفت: شب یلدا همچنان فرصتی برای با هم بودن، شنیدن، گفتن، خندیدن و شریک شدن در غم و شادی یکدیگر است؛ شبی که یادآور این حقیقت است که در تاریکترین لحظات نیز، نور همدلی و ایمان میتواند راهگشا باشد.