سینما به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای فرهنگی و آموزشی، توانایی بیبدیلی در انتقال ارزشهای ملی و دینی دارد. این هنر نه تنها زمینه سرگرمی را فراهم میکند، بلکه میتواند سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی را تقویت کرده و نسل جوان را با اصول اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی آشنا کند. توجه به این نقش استراتژیک سینما، ضرورت سیاستگذاری دقیق و حمایت از تولیدات کیفی را بیش از پیش آشکار میسازد.
ایکنا با سعید ابوطالب، تهیهکننده و کارگردان سینما و تلویزیون، پیرامون اهمیت سینما در مسیر منافع ملی و نقش آن در ترویج فرهنگ ایرانی ـ اسلامی به گفتوگو پرداخته است. وی در این گفتوگو به مسائلی همچون آزادی هنری، ارتباط سینما با بدنه توده و اهمیت قهرمانسازی در آثار سینمایی پرداخته است.
ابوطالب در صحبتهای خود بر ضرورت تحقیق و پژوهش عمیق و نگارش دقیق فیلمنامه تأکید کرده و معتقد است که زمان کافی و حمایت مالی مناسب، زمینه تولید فیلمهای فاخر و ماندگار را فراهم میکند. به گفته او، سینماگران با فرصت کافی میتوانند آثاری خلق کنند که تاریخ مصرف نداشته باشد و ضمن سرگرمی، پیامهای اخلاقی و فرهنگی را به شکلی مؤثر منتقل کنند. وی همچنین به اهمیت تنوع ژانرها در سینما اشاره کرده و تأکید میکند که برای جذب مخاطبان متکثر جامعه، تولید فیلمهای کمدی، دفاع مقدس، کودک، پلیسی و دیگر گونهها همزمان ضروری است. این تنوع علاوه بر ایجاد جذابیت، امکان بازتاب ارزشها و فرهنگ ایرانی ـ اسلامی را در قالبهای مختلف فراهم میکند.
در ادامه با مصاحبه سعید ابوطالب همراه میشویم تا نظرات او درباره فرصتها و چالشهای سینمای ایران، نقش خانواده و فرهنگ در آثار نمایشی و اهمیت تربیت نسلی با هویت ملی و دینی در قالب فیلمها و سریالها را دنبال کنیم.
ایکنا – با توجه به اهمیت سینما به عنوان یک ابزار راهبردی در مسیر منافع ملی، به نظر شما چه عواملی باعث میشود سینما نتواند به شکل واقعی در راستای اهداف ملی کشور عمل کند و چه راهکارهایی وجود دارد که این نقش تقویت شود؟
سینما یک ابزار راهبردی و بنیادی در مسیر منافع ملی است، اما رسیدن به این اهداف پیچیدگیهای خاص خود را دارد. انتظار اینکه همه آثار سینمایی مستقیماً در راستای منافع ملی و اهداف توسعه کشور باشند، منطقی نیست. مهم این است که سینما آزاد بماند و به جریان روشنفکری جامعه نزدیک باشد تا بتواند ارتباط مؤثر با بدنه مردم برقرار کند. سینما هم در حوزه سرگرمی و هم در تقویت حس وطنپرستی و ترویج آرمانهای ملی نقش دارد و این دو وجه، مکمل یکدیگرند.
ایکنا – به نظر شما چه مقدار از سینمای ایران باید مستقل باشد و چه میزان از آن میتواند به حمایتهای دولتی و بخش خصوصی متکی باشد؟
باید هم سینمای مستقل و هم سینمای وابسته به بخش خصوصی داشته باشیم. آزادی در تولید اثر، ارتباط با مخاطب و ورود به عرصههای بینالمللی را تسهیل میکند. اعمال قوانین سختگیرانه و محدودیتهای بیمورد، ممکن است بخش خصوصی و هنرمندان را از تولید اثر بازدارد. بنابراین باید حمایتها به گونهای باشد که محدودیت ایجاد نکند، بلکه به توسعه و رشد سینما کمک کند. تجربه تاریخی نشان داده که سینمای ایران در بسیاری موارد نسبت به کشورهای دیگر آزادی بیشتری داشته و این نقطه قوتی برای رشد فرهنگی و هنری است.
ایکنا – بسیاری از آثار سینمایی بر پایه قهرمانسازی ساخته میشوند. به نظر شما آیا سینمای ایران در قهرمانسازی موفق عمل کرده است؟
عنصر اصلی قصهگویی در سینما، وجود قهرمان و ضدقهرمان است. بدون قهرمان، قصه پیش نمیرود. در سینمای ایران، به ویژه در ژانر دفاع مقدس یا اجتماعی، گاهی قهرمانسازی اغراقآمیز شده و قهرمان به سمبل غیرقابل دسترس تبدیل میشود. این موضوع باعث میشود مخاطب نتواند با شخصیت ارتباط برقرار کند. نیازمند قهرمانهای باورپذیر هستیم که در دل واقعیتهای اجتماعی ما شکل گرفته باشند و تغییر و تحول در جامعه را روایت کنند. این قهرمانان باید نماد ارزشهای اخلاقی، دینی و ملی باشند و مخاطب را به مسیر صحیح هدایت کنند.
ایکنا – تحقیق و پژوهش چه نقشی در ارتقای کیفیت آثار سینمایی ایفا میکند و وضعیت سینمای ایران در این زمینه چگونه است؟
سینما برای تولید آثار فاخر نیازمند زمان کافی برای تحقیق و نگارش است. متأسفانه در ایران اغلب زمان کوتاه و بودجه ناچیز به این بخش اختصاص مییابد. یک فیلم با کیفیت، نیازمند تحقیق عمیق و مطالعه گسترده است تا فیلمنامهای با ارزش خلق شود که نه تنها برای امروز، بلکه برای نسلهای آینده قابل استفاده باشد. اگر این زمان و بودجه فراهم نشود، فیلمها مقطعی و گذرا خواهند بود. بخش دولتی باید صبور باشد و اجازه دهد پروژهها حتی تا پنج سال ادامه پیدا کنند تا آثار فاخر و اثرگذار تولید شوند.
ایکنا ـ با توجه به تکثر سلایق، نیازها و دغدغههای فرهنگی در جامعه امروز، تنوع ژانرها در سینمای ایران چه اهمیتی دارد و این تنوع چگونه میتواند در جذب مخاطبان مختلف، ارتقای فرهنگ سینمایی و تقویت ارزشهای فرهنگی و اجتماعی نقشآفرین باشد؟
تنوع ژانرها برای جذب همه اقشار جامعه ضروری است. جامعه ما متکثر است و نمیتوان تنها به یک ژانر توجه کرد. سینمای کمدی، دفاع مقدس، کودک و پلیسی هر کدام مخاطب خاص خود را دارند و نیازمند توجه هستند. هر چه تنوع ژانر بیشتر باشد، تعداد مخاطبان افزایش مییابد و فرهنگ سینمایی جامعه غنیتر میشود. تنوع به توسعه فرهنگی، حفظ ارزشهای ملی و شکلدهی به سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی کمک میکند.
ایکنا ـ با توجه به اینکه برخی منتقدان و مخاطبان، سینمای ایران را همواره با سینمای هالیوود مقایسه میکنند، نگاه شما به این نوع مقایسه چیست و تا چه اندازه این قیاس را از منظر خاستگاه فرهنگی، اهداف هنری و کارکرد اجتماعی سینمای ایران درست یا نادرست میدانید؟
مقایسه سینمای ایران با هالیوود اصلاً صحیح نیست. خاستگاه، اهداف و مسیر سینمای ایران متفاوت است. سینمای ما از دل ادبیات، شعر، قصهها و واقعیتهای اجتماعی کشور شکل گرفته و هدفش ارتقای فرهنگ، ارزشهای دینی و سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی است. اگر بخواهیم مسیر هالیوود را دنبال کنیم، به یک سینمای اقتصادی و تجاری محدود تبدیل میشویم که ارزشهای فرهنگی و معنوی در آن رنگ میبازد. سینمای ایران باید هویت خود را حفظ کند و از تجربیات فنی دیگر کشورها بهعنوان ابزار یادگیری بهره ببرد.
ایکنا ـ با توجه به نقش گسترده و اثرگذار سینما در شکلدهی به ذهنیت مخاطبان، بهویژه نسلهای جوان و آیندهساز، این هنر چگونه میتواند در انتقال و نهادینهسازی ارزشهای ملی و دینی مؤثر باشد و تا چه اندازه روایتهای سینمایی، قهرمانپردازی و بازنمایی سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی میتواند به تقویت هویت فرهنگی در نسلهای آینده کمک کند؟
سینما یک ابزار آموزشی و فرهنگی قوی است. از طریق روایت داستانها و قهرمانسازیهای باورپذیر، میتوان ارزشهای اخلاقی، دینی و ملی را به نسلهای آینده منتقل کرد. فیلمهایی که تاریخ، فرهنگ و سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی را نشان میدهند، میتوانند هویت ملی و اخلاقی جامعه را تقویت کنند. اهمیت این امر بهویژه در آثار خانوادگی و کودک نمود پیدا میکند، جایی که مخاطب در سنین حساس با این ارزشها آشنا میشود و درونی میکند.
ایکنا ـ با توجه به جایگاه ویژه فیلمهای تاریخی و دفاع مقدس در بازنمایی هویت ملی، فرهنگی و اعتقادی جامعه، به نظر شما مهمترین مؤلفهها و ملاحظاتی که باید در تولید آثار فاخر این حوزه مورد توجه فیلمسازان قرار گیرد چیست و چگونه میتوان با تکیه بر پژوهش دقیق، روایت واقعگرایانه و قهرمانپردازی باورپذیر، این آثار را به شکلی اثرگذار برای نسلهای امروز و آینده خلق کرد؟
آثار دفاع مقدس و تاریخی باید بر پایه پژوهش دقیق، روایت واقعگرایانه و قهرمانسازی صحیح شکل گیرند. اغراق در شخصیتها باعث کاهش باورپذیری میشود. همچنین، تصویرسازی از شهدا و ایثارگران باید واقعی، الهامبخش و مطابق ارزشهای دینی باشد. این آثار نه تنها فرهنگ مقاومت و ایثار را زنده میکنند، بلکه نسل جوان را با سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی و آرمانهای ملی آشنا میسازند.
ایکنا ـ با توجه به تأثیرگذاری عمیق سینمای کودک و نوجوان بر ذهن و شکلگیری شخصیت مخاطبان در سنین حساس رشد، تا چه اندازه این گونه سینمایی میتواند در تقویت و شکلدهی هویت ملی و دینی مؤثر باشد؟
سینمای کودک و نوجوان ابزار مهمی برای انتقال ارزشهاست. قصهها، شخصیتها و موقعیتهای دراماتیک میتوانند مفاهیم اخلاقی و دینی را به شکل جذاب و قابل فهم ارائه دهند. توجه به تربیت دینی، رفتار اجتماعی صحیح و احترام به خانواده در این آثار میتواند نسل آینده را با سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی آشنا کند و زمینهساز رشد فرهنگی جامعه شود.
ایکنا – به نظر شما چه موانعی باعث میشود سینما نتواند به اهداف فرهنگی و ملی خود برسد؟
یکی از اصلیترین موانع، محدودیتهای زمانی و بودجهای در مراحل تحقیق و نگارش است. همچنین فشار برای تولید سریع و رسیدن به جشنوارهها، باعث میشود فیلمنامهها ناقص و گذرا شوند. کمبود حمایت مالی و فنی از آثار فاخر نیز مانع تولید فیلمهایی میشود که بتوانند ارزشهای ملی و دینی را به صورت عمیق منتقل کنند. بنابراین صبر، حمایت و برنامهریزی دقیق از سوی دولت و نهادهای فرهنگی ضروری است.
ایکنا ـ با توجه به چالشهای اقتصادی، محدودیتهای تولید و ضرورت حفظ هویت فرهنگی در سینمای ایران، نقش و جایگاه بخش خصوصی را در ارتقای کیفیت آثار سینمایی چگونه ارزیابی میکنید؟
بخش خصوصی باید آزاد باشد تا آثار متنوع و خلاقانه تولید کند. حمایت دولت نباید محدودکننده باشد، بلکه باید انگیزه ایجاد کند. سینمای مستقل و بخش خصوصی مکمل یکدیگرند و با همکاری میتوانند هم آثار تجاری موفق تولید کنند و هم آثار فاخر فرهنگی و ملی. این همکاری زمینه توسعه سینما و ترویج سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی را فراهم میکند.
به نظر شما چه رویکردی در حمایتهای مالی و فرهنگی میتواند سینمای ایران را تقویت کند؟
حمایتهای مالی باید در قالب سرمایهگذاری بلندمدت باشد، نه صرفاً کمک مقطعی برای جشنوارهها. ایجاد فرصت پنج ساله برای تولید یک اثر فاخر، پژوهش عمیق و نگارش دقیق، تضمین میکند که فیلمی با ارزش تاریخی، فرهنگی و دینی ساخته شود. همچنین باید زمینه برای تنوع ژانرها و دسترسی همه اقشار جامعه فراهم شود تا سینما بهعنوان یک ابزار فرهنگی و تربیتی اثرگذار باشد.
سینماگران باید با صبر، دقت و توجه به پژوهش و نگارش، آثار فاخر بسازند و نهادهای فرهنگی نیز باید حمایت بلندمدت، غیرمحدودکننده و هوشمندانه ارائه دهند. قهرمانسازی باورپذیر، تصویرسازی واقعی از ارزشها و تأکید بر سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی، کلید موفقیت است. فقط از طریق همکاری سازنده و برنامهریزی دقیق میتوان سینمای ایران را به نقطهای رساند که هم سرگرمکننده باشد، هم فرهنگی و هم آموزشی، و نسلهای آینده را با ارزشهای ملی و دینی آشنا کند.