به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نشست «نگاهی به وضعیت فعالیت‌ها و پژوهش‌های قرآنی معاصر در مالزی»، شب گذشته، ۱۶ تیرماه،ساعت ۲۳، با سخنرانی استاد دانشگاه «UM» (یو ام) مالزی و قرآن پژوه مطرح این کشور، «مصطفی بن عبدالله» در سالن کنفرانس بخش بین‌الملل بیست ودومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم برگزار شد.
استاد «مصطفی بن عبدالله» شب گذشته، با حضور در بیست ودومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم به ارائه مقاله‌ای با عنوان «تلاش علمای اسلام در تفسیر و ترجمه معانی قرآن کریم؛ علمای مالزی به عنوان نمونه» پرداخت و انواع گرایش‌ها و جهت‌گیری‌های تفسیری در مالزی را بحث و بررسی کرد.
وی در ابتدا درباره پژوهش خود گفت: این پژوهش با هدف ارائه یک نگاه کلی از تلاش‌های علمای مالزی در زمینه تفسیر و ترجمه قرآن کریم از قرن 19 تا کنون تدوین شده است.
بن عبدالله افزود: نخستین تلاش‌ها در این زمینه از قرن 17 میلادی هم‌زمان با نوشتن کتاب شیخ «عبدالمالک بن عبدالله» شاگرد شیخ «عبدالرئوف علی الفنصوری» آغاز شد. کتاب عبدالمالک به مرجعی برای دانشجویان مالزیایی تبدیل شد.
استاد دانشگاه UM مالزی تصریح کرد: تلاش برای تفسیر و ترجمه قرآن به صورت جدی از قرن 19 میلادی آغاز شد، یعنی دقیقاً زمانی که شیخ «عمر سعید» تفسیری از قرآن کریم ارائه داد. شیخ عمر سعید به ارائه تفسیری در 4 جلد از قرآن کریم پرداخت و بعداً به عنوان مرجعی برای دانشجویان و متخصصان این حوزه در آمد.
به گفته وی تفسیری که شیخ عمر سعید ارائه داد از نظر روش‌شناسی متکی به روش حدیثی و عقلی بود.
فهم مردم مالزی از قرآن مبتنی بر گرایش مترجم و مفسر است
مصطفی بن عبدالله در ادامه اظهار کرد: در اینجا می‌خواهم به موضوع ترجمه قرآن در مالزی بپردازم. همان طور که می‌دانید ما به زبان عربی سخن نمی‌گوییم و زبان ما مالزیایی است و در نتیجه برای فهم قرآن کریم نیازمند ترجمه هستیم.
وی توضیح داد: به دلیل این‌که ما قرآن را از طریق ترجمه و تفسیر فهم می‌کنیم و به صورت مستقیم معنای عربی آن را متوجه نمی‌شویم در نتیجه فهم ما از قرآن کریم مبتنی بر گرایش مترجم و مفسر است و با فهم یک عرب‌زبان متفاوت است.
قرآن‌پژوه مالزیایی افزود: از سوی دیگر، ایجاد جنبش‌های اسلامی اطلاح‌طلبانه در تفسیر و ترجمه قرآن کریم در سراسر جهان اسلام تأثیر بسزایی در مالزی داشت.
وی تصریح کرد: قرن 18 میلادی، قرن رکود فکری در سراسر جهان اسلام بود تا این‌که فریاد ندای به اصطلاح فکری و اصلاح‌طلبی در حجاز توسط محمد بن عبدالوهاب و از مصر توسط شیخ محمد عبده بلند شد.
بن عبدالله افزود: در این زمان دو شهر مکه مکرمه و قاهره به قبله مهاجرت دانشجویان مالزیایی تبدیل شد و طلاب این کشور برای تحصیل به این دو شهر معروف جهان اسلام می‌رفتند.
وی ادامه داد: این ارتباطات بین مالزی و جهان اسلام از قرن 19 میلادی آغاز شد و به صورت مستحکمی ادامه یافت و از آن پس دانشجویان مالزیایی تحت تأثیر این دو جنبش به اصطلاح اصلاح‌طلبانه که از مکه مکرمه و قاهره ندا سر داده بودند، جهت‌گیری می‌کردند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: دانشجویان مالزیایی پس از بازگشت از مکه و قاهره تحت تأثیر این دو جنبش و آموزش‌هایی که در آنجا دیده بودند به تفسیر قرآن کریم می‌پرداختند.
وی تصریح کرد: در واقع بازگشت دانشجویان مالزیایی از این دو شهر موجب انحراف عقائد اسلامی مردم مالزی شد؛ زیرا این دانشجویان فهم نادرستی از اسلام را با خود به همراه می‌آوردند و همین انحراف کم کم علمای مالزی را به جستجوی راه‌کار و اتخاذ خط مشی اصلاح‌طلبانه وادار کرد.
مصطفی بن عبدالله در ادامه اظهار داشت: دوران اصلاح‌طلبی دینی در مالزی با جنبش سید جمال‌الدین اسدآبادی آغاز شد؛ به گونه‌ای که نوشته‌های این اندیشمند که در پاریس منتشر می‌شد در مالزی نیز منتشر می‌شد و در جامعه مالزی تأثیر می‌گذاشت.
وی ادامه داد: این‌گونه بود که نهضتی که سید جمال الدین اسدآبادی در مصر آغاز کرد در مالزی نیز تأثیر گذاشت و مجله‌ای نیز تحت عنوان مجله «الإمام» تحت تأثیر افکار و اندیشه‌های سید جمال الدین اسدآبادی در مالزی منتشر شد که به دنبال تحقق بخشیدن به سه هدف بود.
به گفته وی، نخستین هدف مجله الإمام یافتن بیماری‌های فکری و معالجه آن توسط علمای مسلمان مالزی بود؛ دومین هدف آن نیز ایجاد وحدت اسلامی و سومی نیز از بین بردن انحراف در عقائد اسلامی بود.
قرآن‌پژوه اهل مالزی گفت: علمای مالزی و پیروان اندیشه سیدجمال‌الدین اسدآبادی در مالزی سرانجام به این نتیجه رسیدند که تنها راه تحقق این سه هدف دین مبین اسلام است و در این بین عقلانیت و اجتهاد مهمترین دو عنصر راه‌گشا برای تحقق بخشیدن به این اهداف است.
وی تاکید کرد: علمای مالزی متوجه این مسئله شدند که عقب‌ماندگی علمی و فکری را می‌توان با تمسک به اهداف اصلاح‌طبانه که به‌تازگی در جهان اسلام شکل یافته بودند تغییر داد.
سخنران نشست تفسیر و ترجمه قرآن در مالزی، افزود: آموزش علوم اسلامی یکی از راه‌های خروج از این عقب‌ماندگی بود. بنابراین آنها پرورشی نسلی روشنفکر و دارای فهمی نو از اسلام را شروع کردند و این مسئله را به صورت عمده از طریق تأسیس مدارس اسلامی دنبال می‌کردند.
وی تصریح کرد: اکنون می‌خواهم به موضوع ترجمه قرآن کریم در مالزی بپردازم. ترجمه قرآن در مالزی همان طور که اشاره شد از قرن 19 میلادی به صورت جدی آغاز شد و از ابتدای این قرن تاکنون 170 کتاب در تفسیر و ترجمه قرآن کریم پدید آمده‌اند.
مصطفی بن عبدالله ادامه داد: از مهمترین تفاسیری که توسط علمای مالزیایی نوشته شده‌اند می‌توان به تفسیر «نور الإحسان» تألیف شیخ عمر سعید اشاره کرد که قدیمی‌ترین تفسیر قرآن در مالزی است.
وی افزود: از دیگر تفاسیر نیز می‌توان به تفسیر «هدایة المتقین» تألیف «عبدالحی عبدالشکور» و تفسیر «هدایة‌الرحمن» تألیف یک عالم عرب که در مالزی زندگی می‌کرد و در همان جا هم از دنیا رفت و دفن شد به نام شیخ «عبدالله باسمیة» است.
پژوهشگر مالزیایی در ادامه گفت: از لحاظ روش‌شناسی هم باید گفت که مفسران مالزیایی تحت تأثیر مفسران عرب هستند که آنها نیز بیشتر در حوزه تفسیر روایی و عقلی اقدام به تفسیر قرآن کرده‌اند و این دو شیوه در واقع شیوه‌های پیامبر(ص)، صحابه و أئمه(ع) هستند.
استقبال از روش‌های روایی عقلی، اصلاحی و فقهی در مالزی
وی در ادامه درباره انواع روش‌هایی که اکنون در تفسیر قرآن در مالزی رایج هستند، تصریح کرد: روش‌های روایی عقلی، اصلاحی اجتماعی، فقهی و سیاسی از مهمترین روش‌های مورد استفاده مفسرین در حال حاضر هستند. در زمینه تفاسیر عقلی علمای مالزی از اندیشه و شیوه زمخشری صاحب تفسیر کشاف تأثیر پذیرفته‌اند و معمولاً تفاسیر آنان به گونه‌ای تحت تأثیر این عالم قرآنی قرار دارند.
مصطفی بن عبدالله، در پایان اظهار کرد: آنان در روش تفسیری اصلاحی اجتماعی از «رشیدرضا» و «محمد عبده» تأثیر پذیرفته و در روش تفسیر سیاسی قرآن کریم از علمایی که گرایشات سیاسی نیز داشته‌اند مانند «سید قطب» و «حسن البنا» تأثیر پذیرفته‌اند.