به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اردبیل، محتوای اطلاعات ژنتیکی تمام موجودات زنده در ساختارهایی بنام «کروموزوم» ذخیره شده است. تعداد کروموزوم‌ها در گونه‌های مختلف بسیار متغیر است. به‌طور مثال در مگس میوه 8، در زنبور عسل 32، در میمونِ رزوس 42 و در الاغ 62 است. سلول اسپرماتوزوئید انسان نیز دارای 23 کروموزوم و سلول تخمک زن ‏نیز دارای 23 کروموزوم می‌باشند که پس از عمل لقاح و ترکیب این دو سلول با هم، سلول ‏تخم(زیگوت) را با تعداد 46 عدد کروموزوم تشکیل می‌دهند و بنابراین تمام سلول‌های سوماتیک(پیکری) یک انسان دارای 46 عدد کروموزوم می‌باشد که به عقیده برخی محققان قرآنی تعداد این کروموزم‌ها در سوره «نجم» کُدگذاری شده است. برخی محققان این موضوع را در مورد کدگذاری تعداد کروموزوم‌های زنبورعسل و الاغ نیز در قرآن نشان داده‌اند و ظرافت موجود در این رمزنگاری قرآنی، تصادفی بودن آن‌ها را تقریبا غیرممکن می‌سازد.

تعریف کروموزوم
هر یاخته (یا سلول) برای ادامه‌ حیات باید تقسیم گردد در غیر این صورت در مدتی کم و بیش کوتاه محکوم به مرگ خواهد بود. تقسیم یاخته‌ای در یاخته‌های جانوری ابتدا به‌وسیله‌ فلمینگ در سال 1882 مطالعه شد. در تقسیمِ یاخته‌ای، یاخته پس از آنکه رشد کرد و به حد معینی از رشد رسید، طی فرآیند مخصوصی به دو یاخته تقسیم می‌شود. به‌طوری که یاخته‌های جدید دارای همه‌ خصوصیات یاخته‌ اوّلی هستند. پیدایش هر یاخته‌ جدید دارای دو مرحله‌ی اصلی است: اول، مضاعف شدنِ همه‌ی موادِ یاخته‌ای، و دوم، تقسیم، یعنی قسمت شدنِ این مواد بین دو یاخته‌ جدید که مشابه با هم و مشابه با یاخته‌ مادرند(1).
از شروع تحقیقات مِندِل در سال 1900 میلادی، کروموزوم‌ها به‌عنوان جایگاه ماده‌ وراثتی شناخته شدند و نام «میتوز» که به پدیده‌ تقسیم یاخته‌ای داده شد، برای نشان دادن اهمیت کروموزوم‌ها در انتقال پیام‌های وراثتی در یاخته است. کروموزوم‌ها در مرحله‌ی اول فوق‌الذکر(مضاعف شدن) به‌طور مشخص و قابلِ رؤیت وجود ندارند و تنها با استفاده از میکروسکوپ الکترونی به‌صورت رشته‌های باریک(به‌قطر حدود 30 تا 300 آنگستروم) و دراز(به‌طول بیش از 2 سانتی‌متر در هسته‌ یاخته‌های انسانی) قابل مشاهده‌اند. کروموزوم‌ها در ابتدای مرحله‌ی دوم(تقسیم یاخته‌ای) توسط میکروسکوپ‌های نوری قابل رؤیت می‌گردند. اندازه‌ کروموزوم‌ها بسیار متفاوت است ولی طول هر یک از آن‌ها در مراحل مختلف تقسیم سلولی در هر گونه ثابت است.
تعداد کروموزوم‌ها در گونه‌های مختلف بسیار متغیر است. به‌طور مثال در مگس میوه 8، در زنبور عسل 32، در میمونِ رزوس 42 و در انسان 46 عدد است. کروموزوم‌ها از نظر طول و محل قرار گرفتن، دوبه‌دو باهم مشابه‌اند که به آن‌ها کروموزوم‌های همتا(مشابه یا همولوگ) گفته می‌شود. بنابراین مثلاً در انسان 23 جفت کروموزوم وجود دارد و عدد کروموزومی انسان 46=23×2 است.
به‌طور خلاصه هر یاخته از یاخته‌ قبلی به‌وجود می‌آید. به‌گونه‌ای که هر یاخته تقسیم می‌شود و دو یاخته‌ جدید به‌وجود می‌آورد که هر یک دارای 2n کروموزوم است. وقتی از یاخته‌ تخم، که ترکیبی از دو یاخته‌ جنسی نر و ماده است، صحبت و تأکید می‌شود که عدد کروموزومی(2n) در آن پیوسته از نسلی به نسل دیگر ثابت می‌ماند، این فکر به‌وجود می‌آید که هر یک از یاخته‌های جنسی باید به‌جای 2n کروموزوم دارای n کروموزوم باشند، تا از ترکیب آن‌ها یاخته‌ای 2n کروموزومی به‌وجود آید. مثلاً در انسان یاخته‌ تخم، که ترکیبی از دو یاخته‌ی نر و ماده است، 2n=46 کروموزوم دارد، بنابراین هریک از یاخته‌های جنسی او باید دارای 23=n کروموزوم باشند(1و2).
یاخته‌های جنسی که در بدن فرد نر(در غده‌های نر یا بیضه‌ها) ساخته می‌شوند، یاخته‌های جنسی نر یا اسپرماتوزوئید و یاخته‌های جنسی که در بدن فرد ماده(در غده‌ی جنسی ماده یا تخمدان) درست می‌شوند، یاخته‌های جنسی ماده یا اوول نامیده می‌شوند. بدین‌ترتیب، از هر جفت کروموزوم که در یاخته‌های عادی وجود دارد، فقط یک کروموزوم در اسپرماتوزوئید موجود است. با توجه به اینکه جنس نر دارای دو کروموزومِ جنسی X و Y است، درحالی‌که جنس ماده دارای دو کروموزوم جنسی X و X است.
بخشی از اسپرماتوزوئیدهای تشکیل شده دارای کروموزوم Y و نیمی دیگر دارای کروموزوم X هستند و برحسبِ این‌که کدام‌یک از این دو نوع اسپرماتوزوئید با تخمک ترکیب شود فرد جدید نر یا ماده خواهد بود. در هسته یاخته‌های اکثر جانوران دو نوع کروموزوم وجود دارد: یکی کروموزوم‌های معمولی که جفت‌جفت هستند، و دیگری کروموزوم‌های جنسی که در موجودات نر و ماده متفاوت‌اند. کروموزوم‌های جنسی در زنان همتا(XX) و در مردان ناهمتا(XY) هستند(1 و2).

اشاره به تعداد کروموزوم‌های انسانی
سلول اسپرماتوزوئید که درمایع اسپرم مرد قرار دارد، دارای 23 کروموزوم و سلول تخمک زن ‏نیز دارای 23 کروموزوم می‌باشند که پس از عمل لقاح و ترکیب این دو سلول باهم، سلول ‏تخم(زیگوت) را با تعداد 46 عدد کروموزوم(23 جفت کروموزوم) تشکیل می‌دهند که در نهایت از تقسیم ‏و تکثیر این سلول تخم، جنین انسان با تعداد 46 کروموزوم در هر یک از سلول‌هایش شکل ‏می‌گیرد. به‌عبارتی دیگر، عدد 46، تعدادکروموزوم‌ها در تک تک سلول‌های بدن انسان ‏از جمله جنین انسانی است.
در قرآن کریم در آیات 45 و 46 سوره نجم آمده است:
«وَ أَنَّهُ خَلَقَ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَ الْأُنثَى* مِن نُّطْفَةٍ إِذَا تُمْنَی*»«و اوست که دو زوج مذکر و مؤنث را می‏آفریند* ازنطفه‏ای که خارج می‏شود*»
برخی محققان قرآنی اذعان نموده‌اند شماره آیه‌ای که درمورد آفرینش جنین انسان سخن می‌گوید(مِن نُّطْفَةٍ إِذَا تُمْنَى)، یعنی آیه 46 این سوره، با ‏تعداد کروموزوم‌های سلول‌های بدن انسان برابر است و احتمالا آیه 46اُم در این سوره نوعی کدگذاری بوده است که به تعداد کروموزوم‌های انسانی اشاره نموده است.

اشاره به تعداد کروموزوم‌های زنبورعسل
آیات 68 و 69 سوره مبارکه نحل
«وَ أَوْحَى رَبُّکَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِی مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا یَعْرِشُونَ* ثُمَّ کُلِی مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُکِی سُبُلَ رَبِّکِ ذُلُلاً یَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِیهِ شِفَاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ*»«و پروردگار تو به زنبور عسل وحی کرد که: از کوه‌ها و درختان و در بناهایی که (مردم) می‌سازند خانه‌هایی برگزین(68) آنگاه از هر ثمره‌ای بخور و از روی خشوع به راه پروردگارت برو از شکم او شرابی رنگارنگ بیرون می‌آید که شفای مردم در آن است و صاحبان اندیشه را در این عبرتی است(69)».
در سلول‌های بدنی زنبوران عسل ماده 16 جفت کروموزوم(مجموعا 32 کروموزوم) وجود دارد که به آن‌ها دیپلوئید گفته می‌شود. زنبوران نر دارای یک مجموعه کروموزومی یا 16 عدد می‌باشند که آن‌ها را از ملکه مادر دریافت نموده‌اند و هاپلوئید نامیده می‌شوند.
همان‌گونه در آیه اشاره شده است که ما به زنبورعسل وحی نمودیم در کوه‌ها و درختان منزل گرفته و از ثمرات(شهد گل‌ها) مختلف تغذیه کند و... امروزه دانشمندان کشف نموده‌اند که کروموزوم‌های شماره 2، 5 و 10 دارای محتوای اطلاعات ژنتیکی(DNA) دخیل در صحراگردی زنبوران عسل و کروموزوم‌های شماره 3، 4 و 6 رفتار دفاعی(نیش زدن) را کنترل می‌نمایند. بعلاوه کروموزوم‌های شماره 3و 10 علاوه بر وظایف اشاره شده، به‌ترتیب تعیین جنسیت و یادگیری را نیز کنترل می‌کنند. کروموزوم شماره 11 نیزاندازه بدن و تولید فرومون‌های خطر را کنترل می‌کند(4).
پس همان‌گونه که اشاره نمودیم، یاخته‌ تناسلی زنبور عسل نر حاوی 16 کروموزوم و یاخته‌ تناسلی زنبور عسل ماده نیز حاوی 16 جفت کروموزوم است. یعنی از ترکیب و تکثیر دو سلول جنسی نر و ماده، زنبور عسل ماده که سلول‌هایش حاوی 16 جفت کروموزوم است، به‌وجود می‌آید و در صورت عدم ترکیب، یاخته‌ تناسلی زنبور عسل ماده که حاوی 16 کروموزوم است به‌تنهایی زنبور عسل نر را که سلول‌هایش حاوی 16 تک‌ کروموزوم است، به‌وجود می‌آورد. جالب اینجاست که سوره‌ «نَحل» به‌معنای سوره «زنبورعسل» سوره 16 قرآن کریم است و برخی معتقدند که این موضوع احتمالا نوعی رمزنگاری قرآنی در مورد کروموزوم‌های این جانور باشد.

اشاره به تعداد کروموزوم‌های اُلاغ
همچنین مطالعات نشان داده است که هر سلول الاغ دارای 31 جفت کروموزوم، یعنی 62 عدد کروموزوم است(1). جالب آن‌که در آیه 19 سوره لقمان که سوره 31 اُم قرآن است و در آیه 5 سوره جمعه که سوره 62 قرآن است از الاغ نام برده شده است.
همچنین کلمه‌ الاغ به صورت مفرد یا جمع در قرآن تنها در آیات 2:259(حمارک)، 6:8(الحمیر)، 31:19(الحمیر)، 62:5(الحمار) و 74:50(حُمُر) آمده است که جمعِ شماره آیه‌های آن‌ها مضربی از 31 است:11×31=341=50+5+19+8+259(1).
در موجوع باید گفت در قرآن بسیاری از حقایق به زبان عددی و ریاضی رمزنگاری شده و این حقیقی است غیرقابل انکار که در آینده و نسل‌های بعد از ما حتما زوایای بسیاری از این حقایق برای بشر کشف خواهد شد که می‌تواند در نشان دادن بسیاری از حقایق به آن‌ها یاری نماید. چرا که قرآن کریم کتابی است سراسر اعجاز و پُر از حقایق علمی و مطمئنا هنوز جنبه‌های بسیار زیادی از حقایق قرآنی برای ما کشف نشده است. زیرا خداوند خود بی‌منتهاست و علم الهی نیز بی‌منتها بوده و مخلوق خداوند که در قالب کلام الهی(یعنی قرآن کریم) بروز نموده نیز بی‌منتها می‌باشد. در مورد رمزنگاری تعداد کروموزوم‌های برخی جانداران در قرآن نیز ظاهرا ظرافت عددی قابل توجهی وجود دارد و مطالبی از این قبیل شاید سرنخ‌هایی در اختیار ما قرار می‌دهند اما اظهار نظر قطعی در این زمینه به مطالعات بیشتر و کامل‌تر نیاز دارد.

یادداشت از: تقی قاسمی خادمی، کارشناس ارشد بیولوژی جانوری و فعال قرآنی.
منابع:
1) برگرفته از پایگاه: http://rasekhoon.net/
2) غفاری، سعید رضا، ژنتیک برای کارشناسان نظام سلامت، تهران، انتشارات اندیشه سرا، ۱۳۸۵.
3) برگرفته از پایگاه: www.kaheel7.com/fa
4) بصیری، محمدرضا. 1386. اصول اصلاح نژاد زنبورعسل. انتشارات موسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی، چاپ اول.