زمانی که جهان زیر هجوم بی‌پایان خبرها قرار دارد و معنا در هیاهوی سرعت گم می‌شود، خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) با تکیه بر نور وحی، رسالت خود را در بازگرداندن عمق و حقیقت به زبان رسانه تعریف کرده است؛ رسانه‌ای که قرآن را از مصحف به متن زندگی مردم آورده و در میانه شتاب رسانه‌ای، بر مدار تأمل، اخلاق و آگاهی ایستاده است. اکنون در ۲۰ آبان‌ماه به‌مناسبت بیست‌ودومین سالروز تأسیسش، بازخوانی مسیر ایکنا، از جایگاه و رسالت نخستین تا نوآوری‌های حرفه‌ای و افق‌های آینده، فرصتی برای اندیشیدن به این پرسش بنیادین است: در جهانی که هر لحظه خبر تولید می‌کند، چگونه می‌توان از «کلام خدا» خبر گفت؟
جایگاه و رسالت ایکنا در منظومه رسانه‌ای ایران و جهان اسلام
سالروز تأسیس خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) فرصتی است برای بازخوانی رسالتی که این رسانه از نخستین روز تولدش بر دوش کشیده؛ رسالتی که نه صرفاً در چارچوب اطلاع‌رسانی، بلکه در تراز تبیین، ترویج و بازتاب حکمت الهی در قالب زبان رسانه‌ای معنا می‌یابد. ایکنا از همان آغاز، بر مدار قرآن شکل گرفت تا نشان دهد در روزگاری که رسانه‌ها اغلب به میدان رقابت‌های سیاسی، اقتصادی و هیجانات زودگذر تبدیل شده‌اند، هنوز می‌توان رسانه‌ای داشت که «کلام وحی» را مبنا و معیار قرار دهد.
در منظومه رسانه‌ای ایران، ایکنا جایگاهی ویژه دارد؛ زیرا تنها رسانه‌ای است که مأموریت اصلی خود را نه روایت صرف رخدادها، بلکه روایت قرآنی رخدادها تعریف کرده است. درواقع، این خبرگزاری کوشیده تا خبر را از سطح گزارش واقعیت‌ها به سطح تبیین حقیقت‌ها ارتقا دهد. چنین نگاهی، رویکردی تازه به خبر در فضای رسانه‌ای کشور ایجاد کرد؛ رویکردی که ارزش‌های الهی، اخلاق حرفه‌ای و دقت معنایی را به جای شتاب و هیاهو نشاند.
از سوی دیگر، ایکنا توانسته است به پلی میان نهاد دین و عرصه رسانه تبدیل شود. بسیاری از مفاهیم قرآنی که زمانی در محدوده محافل علمی و دینی باقی می‌ماند، امروز به زبان رسانه و در قالب خبر، گفت‌وگو و تحلیل در دسترس عموم قرار گرفته است. این کارکرد ترویجی و ترجمانی، همان نقطه تمایز ایکنا در فضای رسانه‌ای جهان اسلام است؛ رسانه‌ای که توانسته مفاهیم عمیق دینی را از متن به بطن جامعه ببرد و گفت‌وگویی پویا میان ایمان و آگاهی عمومی شکل دهد.
در سطح بین‌المللی نیز ایکنا یکی از معدود رسانه‌هایی است که به شکل حرفه‌ای تلاش کرده تا گفتمان قرآنی را به زبان جهانی معرفی کند. پوشش اخبار قرآنی از کشورهای گوناگون، ارتباط با فعالان قرآنی جهان اسلام و تکیه بر اصول خبرنویسی حرفه‌ای در کنار تعهد ایمانی، از ایکنا رسانه‌ای ساخته که می‌تواند الگویی برای شکل‌گیری شبکه‌ای از رسانه‌های قرآنی فراملی باشد.
رسالت ایکنا در حقیقت، ترکیبی از دو بعد است: حفظ قدسیت محتوا و پویایی رسانه‌ای. این دو، اگرچه در ظاهر متضاد می‌نمایند، اما در عمل، فقط در کنار هم معنا می‌یابند. ایکنا در این سال‌ها کوشیده است تا نشان دهد که می‌توان در عین وفاداری به متن وحی، از ابزار و زبان نوین رسانه بهره گرفت و پیام قرآن را با منطق روزگار معاصر پیوند زد.
تحول و نوآوری در مسیر حرفه‌ای ایکنا
تحول، رمز ماندگاری هر رسانه‌ای است که می‌خواهد فراتر از عمر خبر زندگی کند. خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) نیز در دو دهه فعالیت خود نشان داده است که فقط به حفظ میراث گذشته بسنده نکرده، بلکه همواره در جست‌وجوی شیوه‌های تازه برای روایت پیام قرآن در جهان رسانه بوده است. این تحرک درونی و نوآوری مستمر، از ایکنا رسانه‌ای پویا ساخته که نه در چارچوب سنتی خبرگزاری‌ها، بلکه در قالب یک نهاد فرهنگی، رسانه‌ای اندیشه‌ورز تعریف می‌شود.
نقطه آغاز تحول ایکنا را می‌توان در تغییر نگرش نسبت به «خبر دینی» دانست. روزگاری، خبر دینی به انتشار گزارش فعالیت‌های مذهبی یا نقل قول از عالمان محدود می‌شد؛ اما ایکنا این قالب را دگرگون کرد. این خبرگزاری کوشید تا مفاهیم قرآنی را از سطح مناسک و رخدادها به عمق زندگی اجتماعی، فرهنگی و علمی مردم پیوند دهد. به این ترتیب، «نگاه قرآنی به جهان» به جای «خبر از قرآن»، در متن فعالیت خبری ایکنا قرار گرفت.
تحول دوم، در زبان و قالب رسانه‌ای رخ داد. ایکنا به‌تدریج از الگوی سنتی خبر و گزارش فاصله گرفت و با بهره‌گیری از قالب‌های متنوع رسانه‌ای، از گفت‌وگوهای تحلیلی و پرونده‌های موضوعی گرفته تا تولید محتوای چندرسانه‌ای، به رسانه‌ای متناسب با اقتضائات عصر دیجیتال تبدیل شد. ورود ایکنا به فضای شبکه‌های اجتماعی و استفاده از ابزارهای ویدئویی، نه‌تنها دامنه مخاطبانش را گسترش داد، بلکه لحن رسانه‌ای آن را انسانی‌تر و تأثیرگذارتر کرد.
یکی از دستاوردهای مهم در این مسیر، تلفیق تعهد با تخصص بوده است. ایکنا با بهره‌گیری از خبرنگاران و تحلیلگرانی که هم در علوم قرآنی و هم در خبرنگاری آموزش دیده‌اند، توانسته مرز میان رسانه حرفه‌ای و رسانه متعهد را از میان بردارد. در نتیجه، امروز محتوای ایکنا هم از حیث دقت و اعتبار خبری قابل استناد است و هم از نظر معنا و جهت‌گیری، حامل نوری از ارزش‌های قرآنی.
در عین حال، نوآوری ایکنا فقط در ابزار و قالب خلاصه نمی‌شود، بلکه در رویکرد محتوایی نیز مشهود است. این خبرگزاری در سال‌های اخیر با ورود به حوزه‌هایی مانند مطالعات قرآنی میان‌رشته‌ای، گفت‌وگوی ادیان، سواد رسانه‌ای دینی و... افق تازه‌ای در فهم نسبت دین و رسانه گشوده است. چنین گستره‌ای، از ایکنا رسانه‌ای ساخته که در مرز دانش و ایمان حرکت می‌کند.
چالش‌ها و افق‌های پیش رو در مسیر ایکنا
در جهان پرتحول رسانه، هیچ نهادی از چالش و تغییر مصون نیست؛ به‌ویژه رسانه‌ای که رسالت خود را بر پایه پیام جاودانه قرآن استوار کرده است. خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) در مسیر رشد و بالندگی خود، اگرچه دستاوردهای ارزشمندی در عرصه اطلاع‌رسانی دینی، گفتمان‌سازی قرآنی و مرجعیت رسانه‌ای به‌دست آورده، اما امروز در آستانه مرحله‌ای تازه قرار دارد؛ مرحله‌ای که نیازمند بازخوانی دقیق چالش‌ها و ترسیم هوشمندانه افق‌های آینده است.
نخستین چالش، حفظ اصالت و عمق قرآنی در برابر شتاب رسانه‌ای است. در عصر خبرهای لحظه‌ای و فضای رقابتی رسانه‌های اجتماعی، خطر تقلیل پیام‌های عمیق دینی به تیترهای سطحی یا روایت‌های احساسی همواره وجود دارد. ایکنا ناگزیر است میان اقتضائات سرعت و دقت، تعادل برقرار کند؛ یعنی هم در میدان رقابت رسانه‌ای حاضر باشد و هم در دام سطحی‌نگری گرفتار نشود. حفظ کیفیت محتوای قرآنی در عین پویایی رسانه‌ای، مهم‌ترین آزمون حرفه‌ای ایکنا در دهه پیش رو است.
چالش دوم، گسترش ارتباط مؤثر با نسل جوان و جامعه مخاطب جهانی است. نسل جدید در بستر شبکه‌های اجتماعی زیست می‌کند و زبان او، زبان تصویر، تجربه و گفت‌وگوی آزاد است. اگر پیام قرآن قرار است در جان این نسل نفوذ کند، باید در قالبی متناسب با ذائقه و منطق رسانه‌ای او عرضه شود. ایکنا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، روایت‌های چندرسانه‌ای و بازآفرینی زبان گفت‌وگوی قرآنی می‌تواند پیوند خود را با نسل تازه بازیابد و به رسانه‌ای الهام‌بخش برای زیست مؤمنانه در دنیای دیجیتال تبدیل شود.
چالش سوم، ضرورت تعامل بین‌المللی و دیپلماسی رسانه‌ای قرآنی است. جهان اسلام درگیر روایت‌های گوناگون از دین است و هر روز میدان جنگ روایت‌ها گسترده‌تر می‌شود. ایکنا در جایگاه تنها خبرگزاری تخصصی قرآنی، ظرفیت آن را دارد که با همکاری رسانه‌های همسو در کشورهای اسلامی، شبکه‌ای از تبادل محتوای قرآنی ایجاد و صدای واحدی از حقیقت و رحمت اسلام به جهان عرضه کند. این مأموریت، از جنس دیپلماسی فرهنگی است و می‌تواند نقش ایکنا را از رسانه‌ای ملی به رسانه‌ای تمدنی ارتقا دهد.
در برابر این چالش‌ها، افق‌های روشن بسیاری نیز نمایان است. گسترش آموزش‌های قرآنی رسانه‌محور، بهره‌گیری از هوش مصنوعی در تحلیل و بازنمایی مفاهیم قرآنی و... می‌تواند افق تازه‌ای برای تحول ایکنا بگشاید. آینده از آن رسانه‌هایی است که معنا تولید می‌کنند، نه صرفاً محتوا و ایکنا با تکیه بر ریشه‌های قرآنی خود، می‌تواند پرچمدار این نسل از رسانه‌ها باشد.
در نهایت، مسیر آینده ایکنا مسیری است میان ایمان و فناوری، میان حکمت و خبر، میان معنا و رسانه. اگر این توازن هوشمندانه حفظ شود، ایکنا نه‌تنها در تاریخ رسانه دینی ایران ماندگار خواهد شد، بلکه می‌تواند الگویی جهانی برای پیوند میان دین، آگاهی و ارتباطات انسانی ارائه دهد؛ الگویی از رسانه‌ای که در هیاهوی جهان معاصر، همچنان صدای روشن «نور» را روایت می‌کند.