به گزارش خبرنگار ایکنا، کنفرانس بینالمللی «ماجرای فکر فلسفی در اندیشههای غلامحسین ابراهیمی دینانی» به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و با حضور پرشمار اندیشمندان، فیلسوفان و پژوهشگران ایرانی و بینالمللی، روزهای ششم و هفتم دیماه برگزار شد. این کنفرانس با هدف بررسی روشمند میراث فلسفی و فکری استاد دینانی و تحلیل جایگاه او در تداوم و تحول تفکر فلسفی معاصر ایران و جهان اسلام شکل گرفت.
با توجه به تنوع رویکردها و گستره موضوعاتی که سخنرانان این نشست درباره اندیشه و آثار دکتر دینانی مطرح کردند، خبرنگار ایکنا در قالب سلسله گزارشهایی، به بازتاب و پوشش مباحث ارائهشده در این کنفرانس پرداخته است.
محمدجعفر محمدزاده، پژوهشگر و کارشناس فرهنگ و رسانه در آغاز سخنان خود با اشاره به پیشینه مطالعاتیاش در حوزه فلسفه و ادبیات، تصریح کرد: برای داوری درباره یک متفکر، باید تمامی آثار او را در نظر داشت و نمیتوان با تکیه بر یک اثر یا مقطع خاص به قضاوتی جامع رسید.
وی تأکید کرد آنچه در این سخنرانی ارائه میشود، برداشت شخصی او از آثار دکتر دینانی است و لزوماً به معنای تطابق کامل با دیدگاههای خود آن متفکر نیست.
این پژوهشگر فرهنگ و رسانه با بیان اینکه «دکتر دینانی را میتوان فیلسوف گفتوگو دانست»، افزود: گرچه خود دینانی این ویژگی را در توصیف مشی فکری خواجه نصیرالدین طوسی برجسته کرده، اما در روزگار معاصر، عنوان «فیلسوف گفتوگو» بیش از هر کس برازنده شخص اوست، چرا که پرسش و پاسخ نهتنها یک شیوه بیانی، بلکه زیرساخت و جوهر فکر فلسفی دکتر دینانی را شکل میدهد.
وی انتشار بیش از پنجاه اثر از سوی دکتر دینانی را گواه این رویکرد دانست و گفت: بخشی از این آثار حاصل گفتوگوهای مستقیم فلسفی و بخشی دیگر محصول طرح پرسشهای بنیادین هستیشناختی است؛ پرسشهایی که یا در دیالوگ با مخاطب پدید آمدهاند یا نتیجه گفتوگوی فیلسوف با خویشتناند.
محمدزاده با تبیین پیوند زبان، عقل و هستی، خاطرنشان کرد: هر انسان دنیای ویژه خود را دارد و این دنیا در زبان او ظهور میکند. زبان محصول عقل است و مرتبه عقل هر انسان نسبت او را با هستی نشان میدهد. از این رو، روش گفتوگو، بهسبب پویایی و تعامل، ظرفیت بیشتری برای ظهور معنا در مقایسه با تکگویی دارد.
وی با مرور نمونههایی از تاریخ اندیشه، از قرآن کریم و سنت علوی گرفته تا فلسفه یونان، عرفان اسلامی و ادبیات فارسی، تأکید کرد تفکر اصیل همواره از دل پرسش زاده شده است.
وی افزود: ساختار پرسش و پاسخ در قرآن، خطبه متقین امام علی(ع)، دیالوگهای سقراطی، مثنوی معنوی مولانا، گلشن راز شیخ محمود شبستری و حتی شاهنامه فردوسی، همگی نشاندهنده جایگاه بنیادین گفتوگو در تکوین حکمت است.
این پژوهشگر با تمرکز بر آثار دکتر دینانی، کتابهایی چون «پرسش از هستی یا هستی پرسش»، «اختیار در ضرورت هستی»، «معمای زمان و حدوث جهان»، «من و جز من» و «خواجه نصیرالدین طوسی، فیلسوف گفتوگو» را نمونههای روشن این رویکرد دانست و تصریح کرد: در این آثار، مسائل اساسی فلسفه نه در قالب گزارههای نهایی، بلکه بهصورت پرسشهای زنده و سقراطگونه مطرح میشوند؛ پرسشهایی که مخاطب را درگیر اندیشیدن میکنند.
محمدزاده همچنین به نقش برنامههای گفتوگومحور دکتر دینانی، بهویژه برنامه تلویزیونی «معرفت»، اشاره کرد و گفت: در این آثار، گفتوگو تنها قالب بیان نیست، بلکه شیوهای برای زیستن فلسفی است؛ جایی که اندیشه و عمل، زبان و عقل، و فلسفه و زندگی به هم پیوند میخورند.
وی یکی دیگر از ویژگیهای برجسته دکتر دینانی را شجاعت و صراحت در طرح پرسشهای بنیادین دانست و افزود: پرسشهای او درباره حقیقت، هستی و انسان، فارغ از داوریهای رایج و ملاحظات عرفی مطرح میشود؛ امری که نشان از احترام به عقل مخاطب و جدیت در سلوک فلسفی دارد.
محمدزاده در پایان با تأکید بر آمیختگی عمیق فلسفه، ادبیات و عرفان در آثار دکتر دینانی گفت: تسلط مثالزدنی او بر ادبیات فارسی، از حافظ و مولانا تا فردوسی و رودکی، سبب شده است پیچیدهترین مسائل فلسفی در بیانی روشن و زنده عرضه شود. اندیشه دکتر دینانی نشان میدهد که فلسفه، نه صرفاً مطالعه متون، بلکه تجربهای زنده از اندیشیدن، پرسشگری و گفتوگو با جهان و انسان است.