Наҳваи бархурд бо асирони ҷангӣ дар сураи "Муҳаммад"
Муҳаммад, ки аз сураҳои маданӣ аст, наваду панҷумин сурае аст, ки бар Паёмбари Ислом(с) нозил шудааст. Ин сура бо 38 оят дар ҷузъи 26 қарор гирифтааст. Зикри номи Муҳаммад(с) дар ояти дувум, далели номгузории ин сура аст.
Меҳвари аслии сураи Муҳаммад баршумурдани сифот ва аъмоли неки мӯъминон ва сифот ва аъмоли хабис ва зишти кофирон ва муқоисаи оқибати кор ва натоиҷи аъмол ҳар ду гурӯҳ дар қиёмат ва масъала ҷиҳод ва ҷанг бо душманон Ислом аст. Далели пардохтан ба мавзӯъи ҷанг дар бештари оёти ин сураро ба далели ҳамзамонии нузули он бо ҷанги Уҳуд (дувумин ҷанг миёни мусулмонон ва мушрикон буд, ки боиси шикасти мусулмонон шуд) донистаанд.
Истифодаи мукаррар аз ду вожаи «излол» ва «иҳбот» ба маънои табоҳ шудан ва судбахш набудан, ба тавсиф ва саранҷоми аъмоли кофирон ишора ва таъкид дорад.
Мӯҳтавои ин сураро метавон дар мавориди зайл хулоса кард:
Имон ва куфр ва муқоисаи ҳоли мӯъминон ва кофирон дар ин ҷаҳон ва ҷаҳони дигар, ҷиҳод бо душманон ва дастур дар бораи вазъияти асирони ҷангӣ, шарҳи ҳоли мунофиқон, ки дар замони нузули ин оёт, дар Мадина фаъолитҳои тахрибӣ доштанд, тавсия ба «гардиш дар замин» ва баррасии сарнавишти ақвоми пешин барои дарси ибрат, масъалаи озмоиши илоҳӣ ба таносуби масъалаи ҷанг ва инфоқ.
Аз ҷумла мабоҳисе, ки дар ин сура омада сухан аз «Ҳабт» ё «иҳбот» аст. Ба ин маъно, ки аъмоли нораво, корномаи аъмоли некро табоҳ мекунад. Чаҳор ҳукми муҳимми фиқҳӣ ва низомӣ дар бораи асирони ҷангӣ, табоҳ ва беарзиш шудани аъмоли кофироне, ки садкунандаи роҳи Худо ҳастанд, дилдорӣ ба Расули Худо(с) дар мавриди хурӯҷ аз Макка ва ваъдаи бозгашти бошукӯҳ ба Макка ва ташвеқ ба инфоқ ва дӯрӣ аз бухл ва хисосат аз дигар мавзӯъоти ин сура аст.
Сураи Муҳаммад дар замоне нозил шуд, ки мусулмонон пайваста бо мушрикон ва яҳуд даргир буданд ва эҳтиёҷ ба истиқомат дар ҷанг ва таъмини махориҷ ва инфоқ дар роҳи он доштанд. Дар воқеъ масъалаи ҷиҳод ва ҷанг бо душманони Ислом муҳиммтарин мавзӯъе аст, ки бар ин сура матраҳ шудааст. Ҳамчунин дар мавриди рафтор бо асирони ҷангӣ тавсияҳое шудааст аз ҷумла инки: فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ: Пас [асиронро] устувор дар банд кашид сипас ё [бар онон] миннат наҳед [ва озодашон кунед] ва ё фидия [ва иваз аз эшон бигиред] то дар ҷанг аслиҳа бар замин гузошта шавад. Ин аст [дастури Худо]» (Муҳаммад/ 4).
