2020 ve Batı Asya bölgesindeki en önemli gelişmeler
IQNA’nın raporuna göre, 2020 yılı, çeşitli alanlarda birçok olayla ilişkilendirildi. Batı Asya, dünyanın her zaman çeşitli siyasi ve ekonomik gerilimlere dahil olan bölgelerinden biridir. 2020 aynı zamanda hareketli bir yıldı. Şehit komutanlar, Kudüs Gücü Komutanı General Hac Kasım Süleymani ve Irak'taki El Haşdi Şabi örgütü başkan yardımcısı Ebu Mehdi el-Mühendis'in korkakça öldürülmesi ve takip eden olaylar bu ülkede unutulmaz bir yıldı. Ve sonra Umman kralı Sultan Kabus'un ölümünü, Suriye'de devam eden askeri çatışmayı, Suudi Arabistan ve Bahreyn'deki Şii toplumu üzerindeki artan baskıyı ve 2020'yi Batı Asya bölgesi için hareketli bir yıl haline getiren diğer konuları olarak gördük.
Öte yandan Corona salgını, özellikle Suriye ve Yemen gibi iç savaşa karışan ülkelerde bölge halkının acısını artırmış ve bu hastalık, bu ülkelerin halkına uygulanan savaşla birlikte bir başka bela haline gelmiştir.
Batı Asya bölgesinin bazı bölgelerinde siyasi ve ekonomik durumda iyileşme işaretleri olsa da, dünyanın bu stratejik noktasının 2021 yılında da bir kısmı siyasetin önemli yönlerine odaklanabilecek çeşitli olaylarla dolu olmaya devam edecek ki bunlardan bazıları dünya siyaseti ve ekonomisinde önemli bir rol oynayabilir.
Aşağıdakiler, 2020 yılında Batı Asya bölgesinde yaşanan en önemli olaylardır.
Kasım Süleymani ve Muhsin Fahrizade’nin şehadeti
Ancak 2020'nin Batı Asya'daki en önemli olayı, Irak'taki İran İslam Cumhuriyeti Kudüs Gücü komutanı Komutan Kasım Süleymani ve İran'dan nükleer bilimci Muhsen Fahrizadeh'in şehit edilmesi oldu. Donald Trump yönetimine azami baskı politikasını 3 Ocak 2020'de uygulayan ABD ordusu, Trump'ın emriyle, bölgedeki iki güvenlik görevlisini askeri insansız hava araçlarıyla ve roket atarak Bağdat Uluslararası Havalimanı'ndan çıkarken öldürdü.
İki askeri komutanın öldürülmesi, pek çok uzman tarafından Trump yönetiminin hareketini Batı Asya bölgesindeki askeri çatışmayı körüklüyor olarak tanımlayarak, yaygın uluslararası tepkilere yol açtı. Ayrıca Kasım Süleymani'nin Irak ve Suriye'de IŞİD'e karşı savaştaki önemli rolüne de değindiler.
2017 yılında Time dergisi, Kasım Süleymani'yi yılın en etkili 100 kişisinden biri olarak seçti ve cenazesi haberlerde geniş yer buldu. Bazı medya kuruluşları, şehit düşen iki komutanın veda töreninde Irak ve İran'da milyonlarca insanın varlığını son yılların en büyük cenazesi olarak nitelendirdi.
Ancak 2020 yılı, önde gelen İranlı bir şahsiyetin öldürülmesiyle sona erdi. Savunma Bakan Yardımcısı ve Yeni Savunma Araştırma Merkezi Başkanı Muhsin Fahrizade, 27 Kasım akşamı soğuk Demavend kentinin Abserd şehirciğinde suikasta kurban gitti.
Suikastın sorumluluğunu üstlenen hiçbir grup olmamasına rağmen, Siyonist rejim ve ABD'nin önde gelen İranlı nükleer bilim adamının suikastına karıştığına dair kanıtlar vardı. Pek çok kişinin Trump yönetiminin son günlerinde maksimum baskı politikasının bir devamı olarak gördüğü şeydir.
Suudi Arabistan ve Bahreyn'deki Şii azınlık ve muhalifler üzerindeki baskı
2020'de Batı Asya bölgesinde belki de en önemli ve yeterince ele alınmayan sorunlardan biri, Suudi Arabistan ve Bahreyn'deki muhalifler üzerindeki artan baskıydı.
Kültürel ve sosyal reformlar sloganıyla son yıllarda dünyaya farklı bir imaj sunmaya çalışan Suudi Arabistan, 2020 ‘de ülkedeki siyasi eleştirmenler ve Şii azınlık karşısında bir baskı politikası izlemeye devam ettiğini gösterdi. Bahreyn'de benzer şekilde izlenen politika, Şiilerin ve hükümeti eleştirenlerin karşı karşıya gelmeleri ve baskı altına alınması, Şii alimlerin ve din adamlarının tutuklanması sürecine dönüştü. Diğer ülkelerdeki diğer davalardan farklı olarak, bu baskılara Batılı hükümetlerden ve insan hakları gruplarından ciddi bir sessizlik eşlik etti.
Bahreyn'in bazı din adamları da dahil olmak üzere birçok Bahreynli dini, sosyal ve kültürel aktivist, Bahreyn hükümetinin korkunç hapishanelerinde tutulurken, ülkenin demografik yapısını Bahreyn'in yerli çoğunluğunun aleyhine değiştirme planı yoğunlaştı. Bahreyn hükümetinin bu tutumu ve Şiilere karşı ırk ayrımcılığına karşı halk protestoları şekillendi.
Bahreyn'de kargaşa, özellikle Muharrem ayında sokaklara döküldü ve Mename sokakları, Bahreyn hükümeti güvenlik görevlilerinin çatışmalarına, şiddetine, ve gençlerin gözaltına alınmasına tanık oldu.
Bahreyn hükümeti, Suudi prenslerinin medya araçlarını kullanarak olaylardan Bahreyn'deki Şiileri, özellikle de ülkenin din adamlarını suçlamaya çalışıyor.
Siyonist rejimle Arap ilişkilerinin normalleşmesi
2020'lerin başında çok az insan Dubai ile işgal altındaki topraklar arasında doğrudan bir uçuş olacağını düşündü, ancak bu Donald Trump yönetiminin desteğiyle gerçekleşti. Orta Doğu politikasını sürdüren Trump, Birleşik Arap Emirlikleri'ni Siyonist rejimle ilişkileri normalleştirmeye teşvik ederek Siyonist rejime desteğini yeniden teyit etmeye çalıştı.
BAE'nin eylemi İslam milletleri ve ülkeleri tarafından şiddetle eleştirildi ve BAE rejimi Filistin ve Filistin davasına ihanet ettiği için kınandı. Bahreyn ve Sudan (ABD hükümetinin terörizm sponsorları listesinden çıkarılma karşılığında) ve Fas (ABD'nin Batı Sahra üzerindeki egemenliğini tanıması karşılığında) BAE'den sonra Siyonist rejimle ilişkilerinin normalleştiğini açıklayan diğer ülkelerdi.
İşgal altındaki topraklarda istikrarsızlık
2020 aynı zamanda işgal altındaki topraklarda yaşayanlar için de çok kötü bir yıldı. Corona salgını ve Netanyahu hükümeti hastalığı kontrol altına alamayınca, onun yolsuzluğuna ve işgal altındaki topraklar'daki ekonomik sıkıntılara karşı protestolar yoğunlaştı.
Hükümet kurma krizinin ardından Mart 2021'de işgal altındaki topraklarda yaşayanlar üçüncü kez sandık başına gidiyor. Ancak son iki seçim kadar sonuçsuz kalması bekleniyor.
İsrail Başbakanı Bünyamin Netanyahu, destekçilerinden biri olarak bu seçimde ana mesele haline geldi. O dolandırıcılık, kamu güvenine ihanet ve rüşvetle suçlanıyor ve Knesset'i (İsrail parlamentosu) seçime kadar kovuşturmadan muaf olmaya çağırıyor; 2021'de işgal altındaki topraklarda yaşanan krizi azaltması pek olası görünmeyen bir durum.
Yemen'deki insani kriz
2015 yılından bu yana Yemen, devrilen Abdurrahman Mansur Hadi'nin hükümet güçleri ile Ensarullah hareketinin hükümet yanlısı güçleri ve Ali Abdullah Salih güçleri arasında, kıtlığa ve yoksul Batı Asya bölgesinde altyapının tahrip olmasına ve birçok kadın ve çocuğun katledilmesine neden olan çatışmalara tanık oldu.
Ancak 2020 yılında Corona virüsünün patlak vermesinin ardından ülkedeki durum daha da kötüleşti. Yemen'e yapılan insani yardımlar azaldı ve Yemen'de insani yardım kuruluşlarının yürüttüğü faaliyetlerin çoğu bu yıl durdu. İnsani yardım faaliyetlerinin durdurulmasının ardından, daha önce ilaç gibi yardım malzemeleri alan birçok Yemenlinin bunları alması artık yasaklandı.
Şu anda yeterli yiyecek almayan 2 milyon Yemenli çocuk olduğu tahmin ediliyor ve bu, ilgili taraflar arasındaki siyasi durum göz önüne alındığında, krizi sona erdirme konusunda net bir vizyona sahip olmayan Yemen'de feci bir durum.
Beyrut bombalaması ve sonrası
Beyrut limanında patlama 4 Ağustos 2020 akşamı Lübnan'ın başkenti Beyrut limanında meydana geldi. Eşrefiye bölgesindeki birçok binayı yıktı. Patlama, patlamanın olduğu yerin etrafındaki binalarda büyük hasara neden oldu. Beyrut valiliğine göre, şiddetli patlamada en az 220 kişi öldü, 7.000 kişi yaralandı ve 110'dan fazla kişi kayıp ve 300.000'den fazla kişi evsiz kaldı.
Patlama, Beyrut liman gümrüklerinde altı yıl boyunca yeterli güvenlik olmadan depolanan 2.750 ton amonyum nitrat stokundan kaynaklandı. Lübnan hükümeti patlamanın ardından iki haftalık olağanüstü hal ilan etti. Hükümetin olayı önlemedeki yetersizliği üzerine yaygın halk protestoları başladı ve bu baskı sonucunda Lübnan hükümeti 10 Ağustos'ta istifa etti ve kısa bir süre sonra Başbakan Hasan Diab istifa etti.
Olayın kasıtlı olma olasılığını pekiştiren açıklama ve spekülasyonlara rağmen sonuçlar o kadar şiddetliydi ki 2019'da da hükümetin beceriksizliği nedeniyle halk protestolarıyla karşı karşıya kalan Lübnan hükümeti kurulamadı ve bu ülkenin insanları siyasi bölünmelerden muzdarip olmaya devam ediyor.
Ayasofya Müzesi'nin camiye dönüştürülmesi
Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki ilişkilerin, Recep Tayyip Erdoğan'ın bölgesel meselelerdeki tavrı ile gerildiği, Avrupa Birliği'nde bir Türk varlığı hayalinin yıllarca unutulması gerektiği bir dönemde, Erdoğan'ın Ayasofya'yı camiye dönüştürme hamlesi bölgede ve dünyada yaygın tepkilere neden oldu.
Bu bina, Doğu Roma İmparatorluğu'nun bir kalıntısı ve şu anki binası MS 532'de İmparator I. Justinianus'un eşi Theodora'nın emriyle Bizans İmparatorluğu döneminde inşa edilen Bizans mimarisinin bir şaheseridir ve uzun yıllar kilise olarak kullanıldı. Osmanlı İmparatorluğu'nun hakimiyetinden sonra bu kilise, kullanımını değiştirerek cami oldu. Bu binanın kullanımı, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından ve Atatürk'ün iktidara gelmesinden sonra müze haline geldi. 11 Temmuz 2020'de Recep Tayyip Erdoğan'ın rızasıyla Ayasofya camiye çevrilerek ibadete hazırlandı. Ayasofya Müzesi'nin camiye çevrilmesinin ardından 86 yıl aradan sonra 24 Temmuz 2020 Cuma günü Cuma namazı tekrar kılınmıştır.
Irak hükümetin yetersizliğine karşı protestolar
Irak'ta devam eden ekonomik istikrarsızlık ve bu ülkenin hükümeti ve yetkililerindeki yaygın yolsuzluk, bu ülkedeki yaşam koşullarına karşı bir dizi protestoların Kasım 2019 sonundan başlayarak bugüne kadar devam etmesine neden oldu. Irak İnsan Hakları Komisyonu 7 Şubat 2020 tarihli son raporunda, Irak'ta Ekim ayından bu yana 276'sı Bağdat'ta olmak üzere 543 kişinin öldürüldüğünü söyledi.
Iraklı protestocuların taleplerinin çoğu başlangıçta yolsuzluk, işsizlik ve ekonomik konulara yönelikti. Artan petrol gelirlerine rağmen Irak hükümeti işgal sırasında ve IŞİD ile mücadele sırasında halkın taleplerini karşılayamadı ve tahrip olan altyapıyı güçlendiremedi ve Iraklı siyasetçiler ve yetkililer arasındaki ekonomik yolsuzluk halkı hayal kırıklığına uğrattı.
Irak hükümetinin Irak ulusal para biriminin değerini düşürme kararının ardından protestolar yeniden başladı. Çünkü protestocular, koronanın neden olduğu ekonomik krizin ortasında bu kararın satın alma güçlerini azaltacağına inanıyor.
Karabağ savaşı ve yenilenen yara
Dağlık Karabağ, Azerbaycan Cumhuriyeti ve Ermenistan'ın tartışmalı bir bölgesidir ve zaman zaman iki ülke arasında savaşa yol açar. Eylül 2020'de, iki ülke tekrar çarpıştı ve sonunda Azerbaycan Cumhuriyeti güçlerinin zaferiyle sona erdi ve işgal altındaki bölge topraklarının Azerbaycan Cumhuriyeti'ne iade edilmesi için bir anlaşmanın imzalanmasına yol açtı.
10 Kasım'ın erken saatlerinde imzalanan barış anlaşmasına göre, işgal altındaki toprakların Azerbaycan Cumhuriyeti'ne iade edilmesinin yanı sıra, güvenliği sağlamak için en az beş yıl boyunca bölgede yaklaşık 2.000 Rus barış gücü görevlisi konuşlandırılacak. Ancak bazıları Ermeni tarafının memnuniyetsizliği nedeniyle anlaşmanın uzun sürmeyeceğine inanıyor.
Jammu ve Keşmir'deki kriz yoğunlaşıyor
Jammu ve Keşmir, Hindistan ve Pakistan arasında durum konusunda hala anlaşmazlıkların olduğu alanlardan biri ve bu ülkelerin her biri kendisini bu bölgenin sahibi olarak görüyor. Hindistan ve Pakistan'ın İngiliz sömürgeciliğinden bağımsızlığından bu yana, iki ülke arasında Keşmir meselesi nedeniyle 1947, 1965 ve 1971'de 70.000'den fazla insanın öldürüldüğü üç savaş yaşandı.
1989'da Keşmir kurtuluş grupları Hindistan'dan bağımsızlık ve Pakistan'a katılım için savaşmaya başladı. 1989'dan bu yana Hindistan güvenlik güçleri tarafından 100.000'den fazla Keşmirli öldürüldü.
Hindistan, 2019'da beklenmedik bir şekilde bölgenin özerkliğini geri aldı. Hindistan Hükümeti'nin kararına göre, ülke Anayasası'nın 370. Maddesi yürürlükten kaldırıldı ve savunma, dış ve mali konular dışında, Jammu ve Keşmir'in kalan yetkilerini yerel parlamentoya devrediyordu. Jammu ve Keşmir Serbest Bölgesi'nin lideri Sardar Muhammed Mesud Han'ın söylediğine göre, üç ay boyunca (Eylül-Kasım 2020), 2 milyondan fazla Hindu, Jammu ve Keşmir'in demografik yapısını değiştirmek için yasadışı bir şekilde yeniden yerleştirildi. Bu yorumlarla Keşmir çatışması 2021'de devam edecek konulardan biri gibi görünüyor.
Afganistan barış görüşmeleriyle ilgili şüpheler devam ediyor
ABD askerlerini Batı Asya'nın bazı bölgelerinden geri çekme süreci, ABD Başkanı Donald Trump'ın ordusunu beyhude savaşlardan çekileceğini açıklamasının ardından başladı.
Bu alanlardan biri, Şubat 2020'de ABD ve Taliban temsilcilerinin, 18 yıl süren savaş ve 18 aylık müzakerelerin ardından Katar'daki savaşı sona erdirmek için nihayet bir anlaşma imzaladıkları Afganistan'dı. ABD'li yetkililere göre, anlaşma ABD askerlerinin Afganistan'dan çekilmesinin önünü açıyor ve karşılığında Taliban, Afgan topraklarını ABD'ye ve diğer ülkelere karşı terör saldırıları için kullanmama sözü veriyor.
Ancak öne çıkan konu, Afgan hükümeti ile Taliban arasındaki müzakerelerdi; yavaş ilerleyen ve muhtemelen 2021'de devam edecek olan görüşmeler.
Bu arada Afganistan'ın barış görüşmelerinde Afgan hükümetinden taviz almanın bir yolu olarak nitelendirilen Taliban saldırıları, görüşmelerin olası sonucu konusunda pek çok şüpheyi bıraktı. Afgan siyasi partileri ile Taliban arasındaki müzakereler Eylül ayında Doha'da başladı, ancak çok az ilerleme kaydedildi.
3942727
