Mesnevi; garip bir isme ve benzeri görülmemiş yapıya sahip bir kitap
Mesnevi araştırmacısı Muhammed Ali Muvahhed, "Mesnevi" kitabının garip ismi ve benzeri görülmemiş yapısı hakkında aşağıda okuyabileceğiniz bazı açıklamalarda bulunmuştur:
"Mesnevi" ismi tuhaftır ve müellif onun Kur'an ile uygunluğu üzerinde durur. Giriş metninde şunları okuyoruz: Bu kitabın adı "Mesnevi"dir ve dinin esaslarının esaslarını içerir.
Mesnevi, kitabın adı olmamakla birlikte Farsça şiir türlerinden biridir. Şahname, Veys ve Ramin, Mantık el Teyr, Bustan ve Esrarname gibi birçok kitap bu tür şiirin farklı formatlarında yazılmıştır. Birinin bir kitap yazıp adını Mesnevi koyması da gariptir.
Bu eserin giriş bölümünün devamında, müellifin kitabını sadece "Kur'an'ı vahyetmek" olarak değil, aynı zamanda onun muadili olarak görmesine şaşırıyoruz. Mesnevi hakkında vahiy kaleminden Kur'an hakkında bildirilen aynı özellikleri tekrar eder: Allah'ın dediği gibi, birçokları onunla hidayete erdirilir ve birçoğu da saptırılır (Sure 26, 2. ayet), şerefli ve erdemli melekler (ayet 15-16, Sure 80), Ona ancak tertemiz olanlar dokunabilir. Alemlerin Rabbinden indirilmedir (ayet 79-80 56.sure ) ona önünden ve arkasından batıl gelmez (ayet 42 Sure 41)
Bir an duruyoruz ve biraz tefekkürle Kur’an'ın isimlendirilmesinde de aynı mucizenin olduğu noktasına geliyoruz. Ruhul Emin'in Muhammed'in (sav) kalbine vahyettiğine "Kur'an" denildi ve Kur'an kitabın adı değil, okumak anlamına gelir. Ancak Kur’an'ın başka isimleri de vardır, bunların en önemlisi Kitap'tır. Kur'an-ı Kerim kelime listesine bakarsanız, "kitap" kelimesinin tekrarı "Kur’an" kelimesinden çok daha fazladır. Kitap kelimesi "yazmak" anlamına gelir. Bu nedenle Mukaddes Kitabımıza bazen "yazmak", bazen de "okumak" denir ve yazmak ve okumak rayic kelimelerdir. Bu isimlerin belirli bir kitap için kullanılması biraz garip, tıpkı Şahname, Bustan, Esrarname gibi birçok Mesnevi arasında "Mesnevi" adlı belirli bir kitabın okunması gariptir.
Ancak Kur’an'ın Mesnevi'ye benzeyen başka bir adı daha vardır. Bizi daha fazla düşünmeye davet ediyor. Kur’an iki farklı ayette "mesani" olarak geçmektedir.
Bir ayette Hicr suresi 87.ayeti (Kuşkusuz sana tekrar tekrar okunandan (ayetlerden) yedisini ve yüce Kur’anı verdik. Zümer suresi 23. Ayet (Allah kendi içinde uyumlu gerçekleri tekrar tekrar dile getiren bir kitap olarak sözlerin en güzelini indirdi. Rablerinden korkanların onun etkisiyle tüyleri ürperir sonra yine Allah’ı anmaya yönelerek bedenleri ve kalpleri huzura kavuşur. İşte bu kitap, Allah’ın bir rehperi olup dilediği kimseyi onunla doğruya yönlendirir; ama Allah kimi şaşırtırsa artık ona doğru yolu gösterecek yoktur) Şaşırtıcı bir şekilde, mesani, tıpkı "çift" anlamına gelen "mesnevi"nin gerçek anlamı gibidir ve sözcük kökü anlamında"tekrar" olarak beyan edilir.
Mevlana'nın kitabının Mesnevi niteliği hem beyit yapısının ikili görünümünden hem de her beytin iki ayetinin kafiyeli olmasından kaynaklanmaktadır. Bu, elbette, anlaşılması çok kolay görünen bir özelliktir. Ancak Mesnevi'nin anlam ve içerik alanı da iki katmanlı bir tutuma işaret etmektedir ve bu bakış açısı ve dikkat, "yüz-anlam", "zahir-batın", "dünya-ahiret", "beden-dünya" ...vb konular Mesnevi'de çeşitli şekillerde görülmektedir. Mevlana, yaratılışın tüm zerrelerini karşılıklı ve çelişkili konularla iç içe görür.
Mesnevi, İranlı şair ve arif olarak bilinen Mevlana Celaleddin Muhammed Belhi'nin (1207-1273) en ünlü şiir kitabının adıdır ve 26.000 beyitten oluşmaktadır. 6 cilttir. Eski Fars tasavvuf edebiyatı ve İslam'dan sonra Fars bilgeliğinin göstergesi olan en iyi kitaplardandır.
