İslam'da oruç; İbadetten sosyal sorumluluğa

Yemek yemek normaldir, ancak Kur’an yemek konusunun insanlar ve hayvanlar için farklı olduğunu ve çok doğal olmadığını söyler. Kuran'da helal beslenmeye yapılan atıf, insanın sosyal ilişkilerini basit ama şaşırtıcı bir şekilde etkileyen bir sorumluluğu hatırlatmaktadır.

İslam'ın öğretileri, farklı şekillerde insanları yeme ve içme konusunda duyarlı hale getirir.  فَلْيَنْظُرِ الْاِنْسَانُ اِلٰى طَعَامِهٖۙ  (İnsan yediğine bir bakıp düşünsün). Yeme ve içme, herkesin uğraştığı en hayati insan faaliyetlerinden biridir ve çatışmaların ve savaşların çoğu her zaman doğrudan ve dolaylı olarak onunla ilgili olmuştur.

İslam'ın yeme-içme ile ilgili öğretilerine ve bunların toplanmasına daha yakından bakıldığında, Müslümanlara farz kılınan ibadet ve görevlerin ortaya çıktığı görülmektedir. Beslenme konusunda davranışsal bir sistem oluşturmayı, ardından insan ilişkilerine ilişkin belirli kural ve düzenlemelerin oluşturulmasını ve nihayetinde sağlıklı bir toplumun oluşturulmasını amaçlar. Bu davranış sisteminin bir özetini "oruç tutma" görevinde görebiliriz.

1-İbadet ve maneviyat

يَٓا اَيُّهَا الَّذٖينَ اٰمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذٖينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَۙ 

Ey İman edenler! Sizden öncekilerin üzerine yazıldığı gibi sakınasız diye sizin üzerinizede sayılı günlerde oruç yazıldı. (Bakara suresi 183)

Ramazan ayında güneşin doğuşundan batışına kadar yeme ve içme yasağı, insanın Allah ile olan ilişkisini güçlendirmek ve maneviyatın gelişmesinin yolunu açmak amacıyla teklif edilmiş bir görevdir. Ancak oruç tutmanın tanımlanabilecek başka yönleri de vardır.

2. Yiyeceklerin temizliğine dikkat edin

يَٓا اَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْاَرْضِ حَـلَالاً طَـيِّباًؗ وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِؕ اِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبٖينٌ

Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan maddelerin helal ve temiz olanlarından yeyin; şeytanın peşinden gitmeyin çünkü o apaçık düşmanınızdır (Bakara suresi 168)

Helal, İslam şeriatında izin verilen bir dizi davranışa atıfta bulunan yaygın bir terimdir. Helal örneklerden biri de 3 vakada bahsedilen beslenme konusudur. Birincisi, gıda elde etme yöntemi helal olmalıdır. Yani Müslümanların yemeği, başkalarına zulüm ile hazırlanmamalıdır. İkincisi, yiyeceğin kendisi temiz olmalıdır. Bu anlamda, yeme ve içme, İslam'da "necis" kabul edilen saflığı kalmamış maddeleri içermemelidir. Üçüncüsü, tüketilen helal miktarı yeterli olmalı ve fazla tüketilirse, israf olarak nitelendirilir. Aşırı tüketilmesi kesinlikle yasaktır.

Bir zamanlar Musa kavmi için su istemiş , biz de ona ‘Asanı taşa vur’ demiştik. Bunun üzerine taştan oniki göze fışkırdı. Her topluluk kendi içeceği yeri bildi. ’Allah’ın rızkından yeyin için yeryüzünde fitne fesad çıkarmayın’’ dedik. (Bakara suresi 60)

Yukarıdaki üçünden her biri, yemenin veya içmenin "haram" sayılmasına neden olur. İşin ilginç yanı, oruçlu bir kimse haram yiyerek orucunu bozarsa, orucunun hiçbir değeri yoktur ve Allah katında makbul değildir.

3- İhtiyaç sahiplerine yardım

Açlığın acısını yaşamak, günlük yaşamı açların durumuna karşı daha bilinçli hale getirir. Bu deneyim, Ramazan ayında ihtiyaç sahiplerine yardım etmek için birçok ipucu ile birlikte toplumda yoksulluğu ve açlığı hafifletmek için yaygın bir istek yaratıyor.

Bu gerçek, yalnızca insanın ve Allah’ın mahremiyeti ile ilgili olmayan, aynı zamanda toplumda akarak insan ilişkilerinin önemli bir bölümünü iyileştirebilen dini bir eylemin sosyal ve reformcu yönlerini gösterir.

Elbette muhtaçlara yardım Ramazan ayı ile sınırlı değil, Kur’an'da o kadar önemli hale geldi ki, her zaman dualarla birlikte anıldı ve Kur’an'ın 200 ayeti bu konuyu ele aldı.

اَلَّذٖينَ يُنْفِقُونَ اَمْوَالَهُمْ بِالَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِراًّ وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ اَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْۚ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ 

Mallarını gece ve gündüz gizli ve açık olarak hayra sarfedenler için rableri nezdizde ecirleri vardır. Onlar için ne korku olacak nede üzüleceklerdir. (Bakara suresi 274)