Halkın hükümdarlar üzerindeki hakkı
Sosyolog ve din araştırmacısı İmad Efruğ İmam Ali’nin (a.s) düşüncelerini tanıttığı dersler dizisinin 13. toplantısında İmam Ali’nin Malik Eşter’e yazdığı mektubunda insan haklarından bahsetti.
Hükümdar ve halkın karşılıklı hakları konusunda, özellikle de yöneticilerin gözetmesi gereken halk hakları konusunda bugün İmam Ali’nin (a.s.) Malik Eşter’e yazdığı mektubu inceleyeceğim. Vatandaşlık hakları konusunda araştırma yapmak için kapsamlı bir sened belgesi olan bu mektubu inceledim. Ben bu mektuptan sekiz hak çıkardım.
Bunlar hem Müslümanların hem de gayrimüslimlerin haklarıdır. Bunlar çok ilerici haklardır. Hz.Ali (a.s.) bu beyanlarını kanun şeklinde yapmamışsa da nasihat şeklinde ifade etmiştir. İmam Ali’nin (a.s) sözlerinde bu haklardan biri de sevgidir ki bu, cemiyetin yöneticisinin insanlara karşı nazik davranması demektir. İmam Ali (a.s) Malik Eşter’e şöyle buyurdu: “İnsanlara karşı nazik ol ve onlarla dostluğu kalbine hakim kıl.”
İkinci hak, bağışlama ruhudur, yani insanların yöneticilerinin bağışlayıcı olmasını isteme hakkı vardır. “İnsanlar, bilerek veya bilmeyerek bir günah işlerler veya hata yaparlarsa, hatalarına bakın ve onları bağışlayın.” İmam (a.s.) bu cümlede onların günahlarını bağışladığını, fakat memurlarının ve yöneticilerinin en ufak bir hatasını bile affetmediğini söylüyor. İmam Ali (a.s.) halka karşı katı değildir, fakat sorumlu mevkilerde çalışanlara karşı katıdır ve bu Nehcü’l Belağa’nın 45. Mektubunda bildirilmektedir.
Üçüncü hak, zahiri otoriterlik ve kanunculuktan kaçınmaktır. İmam (a.s) şöyle buyurmaktadır: “Bana söylediklerini sanmayın, ben de itaati emrediyorum. Bu iş, kalbi karartır, dini kurutur, nimetlerin eksilmesine ve musibetin yaklaşmasına sebep olur." İslam toplumunun valisi, "Ben memurum ve mazurum" deyip durmamalıdır. Müslüman toplumu yönetenler, halkın durumunu görmeli ve neler olup bittiğini anlamalı hayatlarında ne gibi zorluklarla karşı karşıya kaldıklarını bilmelidirler. Valiler insanlardan vergi toplayacaksa, onların gelir ve yaşam şartlarını göz önünde bulundurmalıdır.
Dördüncü hak, hakkı aramak ve hak ile amel etmektir. Müslüman toplumun hükümdarı hakka göre hareket eden biri olmalıdır. İmam Ali (a.s) bu konuda şöyle söylüyor: “Senin gözünde salih ve kötü amel sahibi eşit olmasın. Çünkü bu iyi amel sahibinin iyilik yapmasını azaltır ve kötüyü de kötülük yapmaya zorlar.” Bu hususlar sadece normative dersler arasında yer almamakta İmam (a.s) bu konuları ortaya koyarak bir sosyal hayatın gerçekliğini vurgular.
Beşinci hak, adalet aramaktır. İmam (a.s) bu konuda şöyle buyurmaktadır: “Valilerin en açık olarak gördükleri ise, şehirlerde adaletin tesis edilmesi ve cemiyet içinde dostluğun ortaya çıkmasıdır.” Yani valiler amelde insanlar arasında sevgi ve adalet tesis etmelidir.
Altıncı hak, nasihat ve nezaretle ilgilidir. Yöneticiler danışmanlık almalı ve seçkinlerle işbirliği yapmalıdır. İmam (a.s) şöyle buyurmuştur: “Çalışanlarınızın işlerini düşünün. Onları test ettikten sonra çalıştırın. Başkalarına danışmadan, kendi isteğinizle kimseyi işe almayın.”
Yedinci hak vefa ve verilen sözleri yerine getirmektir. “Düşmanınla bir antlaşma yaptıysan ve mektubunda onu bağışladıysan, antlaşmanı sürdür. Antlaşmanın önünde kendini kalkan yap ki canını kaybetsen bile antlaşman bozulmasın. İnsanlar, birbirleriyle antlaşmaya uymak dışında, Allah’ın yükümlülüklerinin hiçbirinde anlaşamazlar. Bu nedenle, üstlendiğiniz işe ihanet etmeyin ve yaptığınız antlaşmayı bozmayın.
Bir şeye tek başına sahip olmaktan kaçınmak sekizinci haktır. Başka bir deyişle, valiler halkın yararına, çıkarlarına ve halkın gerçek ihtiyaçlarına uygun olanı sahiplenmemelidir. İmam Ali (a.s.) buyuruyor ki: "Bütün insanların hayrına olan bir şeyi kendine mahsus yapmaktan sakın."
Bu sekiz hak çok ilerici haklardır. İnsanlar her çağda ve siyasi sistemde bu hakların toplumda uygulanıp uygulanmadığını kontrol edebilir ve karşılaştırabilir.
3967057
En çok konuşulan başlıklar 