Hz. Ali'nin (a.s) "Aklınızı kullanarak Müslüman olun" hadisinin açıklanması

Hz. Ali (a.s) şöyle buyuruyor: Baba ve annenizin Müslüman olmasından ötürü Müslüman olmayınız; bizzat iman etmeniz ve kabullenmeniz için kullanabildiğiniz ölçü de aklınızı kullanınız.

Böyle bir durumda her Müslüman'ın istediği İslamî kanunu kabul etme ve aklı ile kabul edemeyeceği diğer kanunları da reddetme özgürlüğünün olduğunu söyleyebilir miyiz?

Açıklama: Hz. Ali'nin (a.s) belirtilen sözü, akıl yoluyla inanılması gereken İslam'ın itikada dayalı öğretileri ile ilgilidir. Yoksa kendileri esasınca hareket edilmesi gereken pratik kanunlar ile ilgili değildir. Kanunlara uyma hususunda ayrıcalıklı davranmanın ise hiçbir manası yoktur. İslamî kanunlar hususunda ayrıcalıklı davranmak doğru olmadığı gibi diğer toplumsal kanunlarda da durum bundan ibarettir. Toplumsal kanunlar hususunda ayrıcalıklı davranmanın toplumsal yapıyı dağıtmak ve parçalamaktan başka bir neticesi yoktur. Örneğin demokrasi rejiminin egemen olduğu bir ülkede, bir grup elit kesimin akılları ile uyuşmayan yasaları kabul etmemesine, neticede bir grup insanın vergi kanunları ile ilgili maddeleri reddetmesine, başka bir grubun ticaret kanunlarını, bir diğer grubun cezaî kanunları ve bazılarının da güvenlik kanunlarını reddetmesine izin verilemez. Apaçık olduğu üzere böyle bir durumun kaos ve toplumun dağılması dışında bir neticesi olmayacaktır. Oysaki her fert, demokrasi rejimini kabul etme ve yasama üyelerini seçmekle bütün kanun maddelerini kabul etmiş ve her kanun maddesini muteber saymıştır.

Aynı şekilde İslam'da akıl yoluyla İslam'ın itikada dayalı öğretilerini bir insan kabul ederse, bu bağlamda nübüvveti tasdik eder, Hz. Peygamber'in (s.a.a) getirip Allah'a istinat ettiği kanunların gerçekten de Allah'a ait olduğuna, Allah'ın kendi hüküm ve buyruklarında asla hata yapmadığına ve kullarının menfaat ve maslahatları dışında bir hedef gütmediğine inanır. Elbette bu şekilde genel bir iman elde eden kimse, detaylı olarak her şeye ve maslahatlara yönelik ilim elde etmese de bütün İslam kanunlarının doğru ve muteber olduğunu genel bir şekilde kabul eder ve muteber sayar. Bundan dolayı bazı kanunları kabul etmenin ve bazılarını da reddetmenin bir anlamı yoktur.

(Allâme Tabatabai'ye -ra- yöneltilen sorulara verdiği cevaplardan derlenmiştir)