Musa Peygamber’in kıssasında mütekabiliyet
Aynı şekilde karşılık verme yöntemi Kur’an-ı Kerim’de kullanılan yöntemlerden biri olup başkaları nasıl davranıyorsa sizin de aynı şekilde davranmanız anlamına gelir.
Kur’an’nın mantığı uygunsuz davranış ve kötü sözlerde bulunan insanlara aynı şekilde davranmak değildir. Aksine onlarla tartışmayarak selam vermek, umursamazlıklarına kayıtsız kalmaktır.
Kur’an ve rivayetlerde şartlar korunarak küstah ve hakikatı inkara edenlerin cesaretlerini engellemek için aynı şekilde hareket etme tavisyesi birkaç durumda verilmiştir.
Bakara suresi 194. ayetinde şöyle buyruluyor: “Haram ayın karşılığı haram aydır; saldırmazlık kurallarına riayet karşılıklıdır. Şu halde kim size saldırırsa, onun saldırısının dengiyle siz de ona saldırın. Allah’ın hükmüne saygılı olun ve bilin ki Allah kendisine saygılı olanların yanındadır.”
İlahi peygamberler inatçı ve ne olursa olsun hakkı kabul etmeyen insanlarla karşı karşıya kaldıklarında, bu kişilerin inatçılık ve kibirlerinin kırılması ve ruhlarının uyanması için aynı şekilde karşılık verme yöntemini kullanmışlardır.
Peygamberler tüm insanlara bu şekilde davranmamışlardır. Hakikatı inkar eden bu yetersiz insanları iki gruba ayırmak mümkündür: İlk grup cahil insanlar olup söz ve davranışları cehalete dayanmaktadır. Bu tür insanlara karşı yumuşak davranıldığında yapıcı ve etkilidir.
Diğer grup ise kötü niyetle hareket eden düşmanlardır. Anlayışsız ve uygunsuz davranırlar. Bu tür insanlara karşı kendileri nasıl davranıyorlarsa aynı şekilde karşılık vermek gerekir.
Hz Musa Firavun karşısında bu yöntemi kullanmıştır: Hz Musa Allah’a daveti Firavunla başlatması ve insanlara zulmetmesini engellemekle görevlendirilmişti.
İsrâ suresi 101. ayeti: “Andolsun biz Mûsâ’ya açık seçik dokuz âyet verdik. Haydi İsrâil-oğulları’na sor; Mûsâ onlara geldiğinde Firavun ona, “Ey Mûsâ” demişti, “Senin büyülenmiş olduğunu düşünüyorum!”
Hz Musa firavun’nun davranış biçimine aynı şekilde cevap verir: “Mûsâ şöyle dedi: “Çok iyi biliyorsun ki, bunları birer ibret olmak üzere ancak göklerin ve yerin rabbi indirdi. Ey Firavun! Ben de öyle düşünüyorum ki hakikaten senin işin bitik!”
“Çok iyi biliyorsun ki ...” ifadesi, Firavun’un inkârının, gerçekten aklen ikna olmamasından kaynaklanan bir inkâr değil, inatçılığından gelen inkâr (küfr-i inâdî) olduğuna işaret etmektedir.
Neticede Hz Musa (a.s), firavuna bunların Allah’ın apaçık ayetleri olduğunu çok iyi bildiğini ve bu ayetleri inkar ettiği için helak olmaya mahkum olduğunu söyler.
