Kur’an-ı Kerim’de anne babaya itaatin şartı
İslam dini anne baba hukukuna büyük bir ehemmiyet vermiş ve onların isteklerini yerine getirmeyi evladın bir vazifesi olarak görmüştür. Bu nedenle anne ve babanın meşru arzu ve isteklerini yerine getirmeye gayret göstermemiz gerekir. Ancak dinimizin yasakladığı bir şeyi emrediyorlarsa bunu yapamayız.
Kur’an-ı Kerim’de anne-babaya ihsan edilme emri ve tavsiyesi itaatin bir parçası olarak tanıtılmış olup kesin biçimde gelmiş ve hiçbir şartı yoktur.
Ancak anne-babaya itaatle ilgili Kur’an ayetleri mutlak değil, şarta bağlı ve bağlayıcıdır. Çünkü mutlak itaat Allah’a, Peygamber’e ve lidere yöneliktir. Lokman suresi 15. ayetinde şöyle buyruluyor: “Eğer anne baban, hakkında bilgin olmayan bir şeyi bana ortak koşman için seni zorlarlarsa bu durumda onlara uyma ama yine de onlara dünyada iyi davran; yüzünü ve özünü bana çevirenlerin yolunu izle. Sonunda dönüşünüz yalnız banadır. O zaman yapıp ettiklerinizin sonucunu size bildireceğim.”
“Ve in câhedâke alâ en tuşrike bî” anlatımı anne-babaya itaatte şartlar getiriyor. Allah Teâla'ya isyan olmadıkça anne-babaya mutlak itaat emredilmiştir. O halde Allah’ın emrine aykırı olmayan her isteklerini yerine getirmek gerekir. Allah’ın emirlerine aykırı olan isteklerine ise uyulmaz; ama isyan da edilmez.
“en tuşrike bî mâ leyse leke bihî ilmun fe lâ tutı’humâ” anlatımı şirkin hiçbir mantığının ve bilimsel bir belgesinin olmadığını gösteriyor. Kesinlikle böyle bir şey yoktur ve mantıksal olarak imkansızdır. Bu anlatım körü körüne taklitin yasak olduğunun altını çizmektedir.
“fe lâ tutı’humâ ve sâhibhumâ fîd dunyâ magrûfen” cümlesi herşeyden önce tüm emir ve tavsiyelere rağmen Allah’ın hakkının, anne-baba dahil her haktan önce geldiğini gösteriyor. Anne babaya itaat şart olmayıp normal yaşam sürdürülür. İstekleri yerine getirilmez, sessiz kalınır ve bu dikkatlice yapılmalıdır.
İnsan dünya hayatında anne babası müşrik bile olsa onlara iyi davranmalı. Ancak kendisi salihlerin yolunu takip etmelidir.
“vettebi’ sebîle men enâbe ileyy(ileyye)” (Bana yönelenlerin yoluna uy) yani dindar insanlar amel ve davranışlarda rol model olmaya layıktır. Enab sürekli teveccüh gören kişi anlamındadır. Bu nedenle daima Allah’a teveccüh eden birini aramaya başlar. Örneğin şehitlerin ve alimlerin yolunu takip eder.
Ayetin sonunda meada imandan bahsedilir. Fani dünyada müşrik anne babası olan kimse onlara itaat etmez ama yumuşaklıkla davranır. Dönüş ancak Allah’adır.
