Boşnakça Kur’an çevirilerine kısa bir bakış
El-Müslimun Havl el-Alam internet sitesisin aktardığına göre, Boşnakça Güney Slav dillerinden biri olup Osmanlı Türkçesiyle kültürel etkileşimleri nedeniyle Hırvatça ve Sırpçadan daha zenginleşmiş bir dildir.
Kur’an-ı Kerim’in Boşnakçaya pek çok çevirisi olup ilk çevirilerine bakıldığında hepsinin ortak noktasının Vahiy Kelam’ının kavram ve anlamlarının doğru aktarılması olduğu görülür.
Bu çeşitli çeviriler, sonraki çevirmenlerin her zaman Kur’an -ı Kerim’in anlamlarının çevirisinde seleflerini geçmek istediklerini göstermektedir.
Daha sonra çevirmenlerin metnin edebi ve belagat değerlerini keşfetmeye daha fazla önem verdikleri görülmektedir.
Kur’an’nın ilk Boşnakça çevirisini, Hıristiyan Ortodoks bir rahip Mihajlo Mićo Ljubibratić yapmıştır. Bu çeviriyle Müslümanlar ve Sırplar arasındaki diyalog ve anlayışı geliştirmeye çalışmıştır.
Ortodoks rahibin ölümünden sonra ilk kez 1895 yılında 479 sayfa olarak yayımlanmış, daha sonra 1990 yılında tekrar basılmıştır.
Ljubibratić bu çeviriyi Kur’an’nın Fransızca ve Rusça çevirilerine dayandırdığından çeviride dini ve dilsel pek çok hata bulunmakta olup Kur’an -ı Kerim’in Arapça metninden yoksundur. Bosnalı akademisyenler çeviriyi eleştirmiştir.
İkinci çeviri Bosnalı alimler ve halk tarafından olumlu karşılanan Cemaleddin Caşoviç (1870-1932) ve Al Hafız Muhammed Banca (vefat 1962) adlı iki Müslüman alim tarafından yapılmıştır.
Bu çeviri miladi 1937 yılında yayınlanmış olup Farsça, Türkçe ve Tatarca çevirilere dayanmaktaydı ve bazı hatalardan yoksun değildi. Çeviri birkaç kez yeniden basıldı.
Diğer bir çeviri de 1937’de yayınlanan Bosna Hersek Müftüsü Hacı Ali Rıza Karabek’in (ölümü 1944) çevirisiydi. Çok sayıda hata içeren zayıf bir çeviriydi.
Sosyalist Yugoslavya döneminde yetkililer resmi olarak Boşnak dilini tanımadılar. 1945-1990 yılları arasında kullanılmasına izin vermediler.
Bu dönemde Kur’an-ı Kerim’in bu dile tek çevirisi, Mısır El-Ezher Üniversitesi mezunu Prof. Besim Korkut’un (1904-1975) yaptığı çeviridir.
Korkut çevirisinde Zamahşeri’in El Keşşâf tefsirinden yararlanmıştır. Bu çeviri Kur’an ayetlerinin anlamlarına daya yakın olması nedeniye Bosnalı akademisyenler tarafından övüldü. Saraybosna Müslüman Şeyhler Konseyi bu çeviriyi 1983 yılında çeviriyi yeniden yayınladı.
Bosna’nın 1990 yılında Yugoslavya’dan bağımsızlığını kazanmasının ardından ülkede daha fazla Kur’an çevirisi yayımlandı.
Bunlardan biri Mustafa Mlivo’nun (d. 1955) İngilizce çevirileri kullanarak yaptığı 1994'te yayımlanan ve bir yıl sonra 719 sayfa olarak yeniden basılan eseridir. Bu kitapta pek çok çeviri hatası bulunmaktadır.
Kur’an’nın büyük ölçüde başarılı sayılabilecek çevirilerden biri olarak Enes Karic’in (d.1958) 1995 yılında yayınlanan çevirisini sayabiliriz.
Ancak Kur’an-ı Kerim’in Boşnakça en başarılı çevirisi, “Kuran s prijevodo” başlığını taşıyan Saraybosna Üniversitesi Oryantalizm Bölümü Başkanı ve Şam Arap Akademisi üyesi Esad Duraković'in (d. 1948) çevirisidir.
Duraković, Arap ve İslam Çalışmaları alanında önde gelen bir Boşnak akademisyendir. 1972’de Yugoslavya’daki şimdiki Sırbistan Belgrad Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra Belgrad ve Priştine’de (günümüzde Kosova) Arap edebiyatı üzerine bir doktora teziyle akademik kariyerine başladı. 1991 yılından itibaren Saraybosna’daki çeşitli akademik kurumlarda çalıştı.
Kariyeri boyunca, Arap edebiyatının çeşitli alanlarında ve bin bir gece masalları da dahil olmak üzere Boşnakçaya pek çok eser kazandırdı. 2003 yılında UNESCO’dan bir nişan ve Arap Kültürü için Şarce Ödülünü aldı.
Duraković’in “Kuran s prijevodo” Kur’an çevirisinde esas olarak metnin belagat boyutuna teveccüh edilmiştir. Çevirmen Arapça’nın ana kaynağının metninin çeviride gerekli olduğunu düşünmektedir.
Kur’an’ın Boşnakçaya çevirisinde Duraković’in bu yaklaşımı oldukça yenilikçi görülüyor. Her şeyden önce Duraković, kafiyenin eşlik ettiği Mekki surelerin şiirsel bir çevirisini yapıyor.
Medeni surelerin çevirisi ise üslup özellikleri nedeniyle daha uzun ifadelerle birlikte sunulur. Genel olarak dinamik eşdeğerlilik çeviri teorisiyle tutarlı olmasıdır. Bu çevirinin güçlü noktası lafzî ifadelerin çok olmaması ve anahtar kavramların akıllıca açıklanmasıdır. Çeviri şekli Bosna ve komşu ülkelerdeki genel okuyucu kitlesi için anlaşılır ve kullanılabilir niteliktedir.
Ayrıca, bir kısmı Arap harfleriyle, bir kısmı da Latin harfleriyle olmak üzere Boşnakça’ya çok sayıda Kur’an çevirisi yapılmış olup, bunlar hiçbir zaman yayınlanmamıştır.
El-Ezher mezunu ve tefsir alanında doktorası bulunan Şeyh Dr Saffet Haliloviç (d.1968) tarafından yakın zamanda Kur’an-ı Kerim’in tam bir tefsiri yayımlandı.
4244594
