İbn-i Sina’nın “Kanun” el yazma kitabının hikayesi
El Cezire’nin haberine göre, Orta Çağ İrlanda el yazmasına ait küçük bir deri parçası ve 1534-1536 yılları arasında Londra yerel yönetimi için Latince rehber olarak kullanılan bir kitabın bir bölümü yakın zamanda keşfedildi.
Bu kitap Cornwall’da yaşayan bir İngiliz ailesinin elindeydi ve ilginçtir ki, bu kitap günümüze kadar aile yadigarı olarak saklanmıştır.
İbn-i Sina’nın kitabı Ortaçağ Avrupası’nda önemli bir tıbbi kaynak olarak “Tıp Kanunu” kitabı Latince ve İngilizce de dahil olmak üzere çeşitli dillere çevrilmiştir.
Bu el yazması, bu kitabın İrlanda diline çevrilmiş küçük bir bölümüdür.
Kitabın basılmasından bir asır sonra, ciltlemede ve kapak ile kenarlarını süslemede kullanılan orijinal el yazmasının bir parçası, alanında önde gelen uzmanlardan biri olan University College Cork’taki İrlanda Çalışmaları bölümünden Profesör Pádraig Ó Macháin tarafından keşfedildi.
Machain, MS 5. yüzyılda İrlandalı hekimlerin Orta Doğu ve İran’dan gelen tıbbi bilgiden faydalandığına inanıyor.
Keşfi, İbn-i Sina’nın ünlü “Tıp Kanunu” adlı kitabının ortaçağ İrlanda’sında yeni hekim yetiştirmek için kullanıldığını da kanıtladı.
Machain, Avrupa geleneklerinde, eski el yazmalarının orijinal parçalarının bir kitabın parçası olarak kullanılmasının olağandışı olmadığını ancak İrlanda Galcesi dilindeki bir kitabın yanında bir el yazması parçasının görülmesi ilk kez görüldüğünü ifade ediyor.
İrlanda Galcesi ülkenin ilk resmi dili olsa da, nüfusun sadece %36’sı gerçekten bu dili konuşmaktadır. İrlandalıların ulusal ve tarihi dilidir ve İngilizce ile birlikte ülkenin iki resmi dilinden biri olarak konuşulur.
Machain, Orta Çağ’ın sonlarına doğru günümüze ulaşan İrlanda el yazmalarının dörtte birinin tıbbi içerikler içerdiğini ve bunun o dönemde bu kitapların İrlanda’da ne kadar pratik bir amaca hizmet ettiğini gösterdiğini belirtiyor.
Beş ciltten oluşan eser, İbn-i Sina tarafından 1025 yılında yazılmıştır. Bu kitap dünyanın çeşitli yerlerinde tıp eğitiminin temel referansı olarak kabul edilmektedir. Bu kitap İslam dünyasındaki tıbbi bilgiyi yansıtırken, aynı zamanda Pers, Greko-Romen ve Hint tıbbından da etkilenmiştir.
Yeni bulunan el yazmasında çene, burun ve boğaz fizyolojisine ilişkin erken bölümlerden bölümler yer alıyor.
Bu keşfin İrlanda tıp eğitimi tarihindeki önemi göz önüne alındığında, Tıp Kanunu meraklıları bu el yazmasını yayınlamayı ve kamuoyuna dijital olarak sunmayı kabul ettiler.
İbn-i Sina kimdir?
İbni Sina veya Ebu Ali Sina ya da Batı dünyasında bilinen ismiyle Avicenna, 980 yılında bugün Özbekistan’a bağlı Buhara yakınlarındaki Efşene köyünde dünyaya gelmiş, İslam’ın Altın Çağı döneminin en önemli bilim insanlarından biridir. Tıp, astronomi, felsefe alanında eserler vermiş olan İbni Sina “erken tıbbın babası”, “filozofların prensi” olarak bilinir.
İbni Sina, İsfahan’da yaşadığı dönemde düzenlenen Hamedan seferi sırasında rahatsızlandı. Kendisine önerilen tedavileri uygulamayı reddetti. Mallarını yoksullara bağışladı, kölelerini azat etti ve günlerini ibadet ile geçirdi. Haziran 1037’de 57 yaşında öldü. Kabri bugün İran topraklarında olan Hamedan’dadır.
Olağanüstü bir zekâ sahibi olduğu için daha 10 yaşındayken Kur’an-ı Kerim’i ezberledi. 14 yaşına geldiğinde öğretmenlerini geçmeye başlamıştı. Felsefe, edebiyat, matematik, tıp gibi çeşitli alanlarda engin bir bilgi birikimine ulaştı. 16 yaşında tıbba döndü ve bu konudaki bilgileri öğrenmekle kalmayıp yeni tedaviler de geliştirdi. 19 yaşında doktor ünvanı elde etti ve ücret almaksızın hastaları tedaviye başladı. 21 yaşına geldiğinde dönemin en büyük hekimlerinden biri sayılıyordu.
İbni Sina’nın en büyük yapıtlarından biri Kitabu’ş-Şifa’dır (Sağlık Kitabı). İnsanlık tarihinde tek bir kişi tarafından yazılan en kapsamlı yapıt olan Kitabu’ş Şifa mantık, fizik, geometri, astronomi, matematik, müzik ve metafizik konularında dönemin tüm bilgilerini bir araya getiren bir ansiklopedidir. İbni Sina’nın belki de en ünlü yapıtı olan el-Kanun fi’t-Tıb (Hekimlik Yasası), Yunan hekimlerinin bulgularına olduğu kadar kendi gözlem ve deneylerine de dayanan bir tıp ansiklopedisidir. Batı ülkelerinde 16. yüzyılın ve Doğu ülkelerinde ise 19. yüzyılın başlarına kadar okunmuş ve kullanılmıştır
Beş kitaptan oluşan bu ansiklopedik eserin Birinci Kitab’ı, anatomi ve koruyucu hekimlik, İkinci Kitab’ı basit ilaçlar, Üçüncü Kitab’ı patoloji, Dördüncü Kitab’ı ilaçlarla ve cerrâhî yöntemlerle tedavi ve Beşinci Kitab’ı ise çeşitli ilaç terkipleriyle ilgili ayrıntılı bilgiler vermektedir.
İbni Sina, çoğu fizik, astronomi ve felsefeyle ilgili olarak 150 civarında eser yazdı. Farsça olan birkaçı dışında bunların hepsi Arapça’dır. Bilhassa tıp ilmine dair araştırmaları son derece orijinal ve doğrudur. Bu yüzden doğu ve batı hekimliğine kelimenin tam anlamıyla, 600 yıl, hükmetmiştir.
Başlıca eserleri: el-Kanun fi’t-Tıb, (Hekimlik Yasası); Kitabü’l-Necat, (Kurtuluş Kitabı); Risale fi-İlmü’l-Ahlak, (Ahlak Konusunda Kitapçık); İşarat ve’l Tembihat, , (Belirtiler ve Uyarılar); Kitabü’ş-Şifa, (Sağlık Kitabı).
İbn-i Sina’nın çok sayıda portresi ve heykeli, dünyadaki müzelerde ve üniversitelerde bulunmakta ve onun adını ölümsüzleştirmektedir.
4277103
