Dünyanın hafızası “Karaviyyin Kütüphanesi”
El Nehar sitesinin haberine göre, Fas’ın Fes kentinin kalbinde yer alan kütüphanede el yazması eserler, taş yazıtlar ve nadir basılı kitaplar yer almaktadır.
Karaviyyin Üniversitesi, 859 yılında bilgili bir Faslı hanım olan Fatıma el-Fihri tarafından Fes şehrinde kurulmuştur.
Cami ve medreseden oluşan, yapımı 859 yılında tamamlanan, Karaviyyin Külliyesinin yanında yer alan kütüphane, yaklaşık 5 yüz yıl sonra yapılmasına rağmen ismini bu külliyeden alıyor. Kütüphane, Külliyede okuyan öğrenciler başta olmak üzere yaklaşık 7 yüz yıldan beri halka hizmet veriyor. Çeşitli bakım ve onarım çalışmaları haricinde devamlı açık kalan ve dünyada kullanımda olan en eski kütüphaneler arasındaki yerini koruyor.
Kuruluş tarihi hicri 8. yüzyıla dayanan ve ismi daima Karaviyyin Camii ile birlikte anılan bugünkü kütüphane, Sultan V. Muhammed’in emriyle kurulmuştur.
Kütüphanede yazılı mirasın kıymetli eserleri, eski el yazmaları ve çok nadir belgeler bulunmaktadır. Bunların arasında 9. yüzyıldan kalma Kur’an-ı Kerim’ de mevcuttur.
Türünün tek örneği olan kütüphane Fas’ta ve yurtdışında öğrenciler, araştırmacılar ve akademisyenler için vazgeçilmez bir bilimsel merkez olup sıkça ziyaret edilmektedir.
Kütüphanede bulunan yaklaşık 4 bin nadir ve el yazması eserle birlikte 24 bin dolayında matbu kitap mikro film ile kayıt altına alınmıştır.
Bu detaylı ve kapsamlı kataloglama, araştırma ve çalışmalarını yürütmek için bu kütüphaneyi seçen öğrenci ve araştırmacıların arama işlemlerini kolaylaştırmak amacıyla tasarlanmıştır.
Kütüphanede, ceylan derisi üzerine elle yazılan hicri ikinci yüzyılın sonu ve üçüncü yüzyılın başına tarihlenen Kur’an’ı Kerim, özel korunan kitaplar arasında yer alıyor. Geyik derisi üzerine altın varakla ve eski Kufi yazısıyla yazılmıştır. Fas’ta veya başka ülkelerde olsun, başka hiçbir kütüphanede bu Kur’an’a benzer başka bir nüsha yoktur.
UNESCO’nun “Dünya Hafızası” listesine alınan kütüphanede, Fes’te yaşadığı ve eğitim aldığı süre içerisinde Karaviyyin Kütüphanesinin müdavimlerinden İbn Haldun’un “Mukaddime” adlı eserinin “en doğru” el yazmalarından biri, yine bu kütüphanede muhafaza ediliyor.
Bu kitabın özelliği İbn Haldun’un kendi el yazısıyla mührü ve imzasıyla mühürlenmiş olmasıdır.
İbni Tufeyl'in 7 bin 7 yüz beyitten oluşan “Urcuze fi’t-tıb” adlı eserin tek nüshasının bulunduğu kütüphane, buna benzer onlarca tek ve yüzlerce nadir eser ile binlerce el yazması kitaba ev sahipliği yapıyor.
Bu el yazması eser, bu düşünür, filozof ve hekimin dünyada bilinen tek nüshasıdır. Eser, alegorik bir üslupla yazılmış olup, o dönemde var olan çeşitli hastalıkları ve bu hastalıkların tedavi yollarını anlatan şiirsel dizeler içermektedir.
Kütüphanede bulunan diğer değerli eserler arasında İbn Rüşd’ün “El-Beyan ve’l-Üstad” adlı eserinin geyik derisine yazılmış ve tezhiplenmiş eşsiz ve çok güzel bir nüshası da yer almaktadır.
Bu kütüphanede ayrıca 12. yüzyıldan kalma Arapça yazılmış bir İncil de bulunmaktadır. Bu eserlerin yanı sıra, sayısının yaklaşık 600 olduğu tahmin edilen değerli ve nadir yazıtlardan oluşan bir koleksiyon da bulunmaktadır.
Bu zarif el yazmaları ve taş yazıtların yanı sıra, bu kütüphanede yaklaşık 24 bin adet nadir basılı kitap da bulunmaktadır, bunların bir kısmı yaklaşık 150 yıllıktır ve bunlar da el yazmaları kategorisine girmektedir çünkü diğer kütüphanelerde bulunmamaktadır.
Bütün bu yazma ve nadir eserlerin yanı sıra, “El-Hurum” adlı kütüphanede bulunan kitaplar da vardır. Bu kitaplar, eksik veya bazı sayfaları noksan olan yazma ve nadir belgelerdir.
Fas Kültür Bakanlığı, bu nadir el yazmalarını kurtarmak için çeşitli uzmanlık alanlarına sahip araştırmacılardan oluşan bir komite kurmuştur. Böylece bu kütüphanedeki el yazmalarının zenginliğine katkıda bulunabileceklerdir.
Tarihi araştırmalara göre, Karaviyyin Kütüphanesi, hicri sekizinci yüzyılın ortalarında Karaviyyin Camii içerisinde kurulduğu günden bu yana, binanın restore edilmesi, yeniden inşa edilmesi ve genişletilmesi sayesinde, öğrenci ve araştırmacılara kapılarını kapatmamıştır.
Fas’ın eski başkentlerinden Fes’te 1349 yılında Sultan Ebu Anan El-Merini tarafından inşa edilen “Karaviyyin Kütüphanesi”, İslam ve Arap dünyasında kullanımda olan en eski kütüphanelerinden biri olarak hizmet vermeye devam ediyor.
Sultan Ebu Anan El-Merini eğitim, öğrenciler ve alimleri desteklemek amacıyla eski Karaviyyin camisinin bir köşesine kurduğu kütüphanede kitap ve el yazmalarını okumak ve incelemek için bir yasa koymuş ve kütüphaneyi çeşitli bilim ve sanatlarda seçkin kitaplarla donatmıştır.
Kuzey Afrika’da 1196-1465 yıllarında hüküm süren Meriniler zamanında kurulan ve yaklaşık 7 asırdan beri ayakta duran Karaviyyin Kütüphanesine, Faslı hükümdarların önemli yazma eserleri ile değer verdikleri kitapların korunması ve istifade edilmesi için teslim edilmiş. Tarih, coğrafya, astronomi, matematik, felsefe ve İslam ilimleri başta olmak üzere birçok alanda nadir ve eşsiz eserlere sahip olduğundan dolayı burası dünyanın en önemli kütüphaneleri arasında bulunuyor.
Bu tarihi anıt, özellikle Saadi döneminde (Saadiler, 10. yüzyılın ilk yarısında Fas'ı yöneten bir hanedandı) yapılan genişleme ve yenilemelere rağmen Karaviyyin Camii’nin içinde kalmıştır.
Kütüphanenin Karaviyyin Camii’nden ayrılması girişimi büyük önem taşıyordu. Çünkü kütüphanedeki elyazmaları ve kitaplar sadece Müslümanlar değil diğer dinlere mensup tüm öğrenciler ve âlimler tarafından da kullanılabiliyordu. Bu da o dönemde var olan hoşgörü ve itidal değerini vurguluyordu.
4275217
