Ragıp Mustafa Galveş’in tilavetinin teknik ve estetik analizi
İslam dünyasının ses sanatları arasında Kur’an-ı Kerim tilaveti, eşsiz bir yere sahip olup bu alanda, Mısırlı hafızlar her zaman ses ve sanat tekniklerinin öncüleri olmuştur. Çağdaş okumanın parlak isimleri arasında yer alan Ragıb Mustafa Galveş, teknik beceri, müzikal yetenek ve Kur'an maneviyatının bir karışımı olan tilavet tarzıyla öne çıkan isimlerden biridir.
Bu çalışmada üstad Galveş’in tilavet tarzı Arap Kur’an müziği bakış açısından, makamların seçimi, ses ve icra teknikleri ele alınacaktır.
Üstad Galveş’in hayatı ve sanatsal konumu
Ragıp Mustafa Galveş 1938’te Mısır’ın Garbiya eyaletinde bulunan Birma köyünde dünyaya geldi. Kendisi, Mısır’ın seçkin karilerinden olan bir aileye sahiptir. Yeteneği, küçük yaşlarda ses ve lahn ustaları tarafından fark edildi. Tecvid ve Tefsir derslerini tamamladıktan sonra Kur'an camiasına katıldı. Babası, kendisini çocukluk yıllarında, Kur’an eğitimi ve hafızlık için Abdulğina Eş-Şergavi’nin yanına gönderdi. Daha sonra İbrahim Et-Tebihi’nin derslerine katıldı ve gençlik döneminde hafız oldu. O yıllarda, farklı yerlerde Kur’an tilavetleri yapmaya başladı. Yirmi dört yaşındansonra ise Mısır’ın Radyo ve Televizyon kurumunda resmi olarak çalışmaya başladı. Yirmi dört yaş,Mısır’lı kariler arasında böyle bir konuma ulaşmak için çokküçük bir yaş sayılır. Kendisi, o tarihten sonra Mısır’ın tüm şehirlerinde Kur’an tilaveti meclislerine katıldı.
Sanatsal açıdan Galveş Mustafa İsmail ve Abul Bait Abdüssamed ses okullarının takipçisi olup salt taklitten ziyade, bu iki okulun özelliklerini birleştirerek kişisel bir ifade yaratmaya çalıştı. Aslında o, kıraati yalnızca ayetlerin okunması olarak değil, anlamın sanatsal bir ifadesi olarak görüyordu. Bu nedenle her kıraatta duygu ve kavramsal anlayış unsuru önemli bir rol oynuyordu.
Üstad Galveş’in tilavetinde musiki makamları
‘Makam” kârinin anlamı ifade etmek için kullandığı melodik ve duygusal çerçeveyi ifade eder. Doğru makamın seçimi ve bunların nasıl değiştirileceği estetiğin en önemli unsurları arasındadır. Üstad Galveş, bu ses sistemini derinlemesine anlayarak, tilavetinde bir dizi makamı ustalıkla kullanır.
Bayati makamı
Üstad Galvei’in tilaveti genellikle Bayati makamı ile başlar. Bu makam sakin, alçakgönüllü ve uygun bir tevazu atmosferine sahiptir. Bayatları seslendirirken sıcak, yumuşak ve orta tonda bir ses kullanır ve tonlarını kademeli olarak yükselterek dinleyiciyi tilavetin atmosferine çeker.
Rast makamı
Galveş’in sevdiği makamlardan biri Rast makamı olup yapısında asalet, istikrar ve ihtişam barındırır ve genellikle güçlü ayetler veya ilahi kudretin ifadeleri için kullanılır.
Üstad Bayati makamıyla tilavetine başladıktan sonra genellikle yumuşak ve yavaş bir şekilde rast makamına geçer. Bu geçişte, perde değişimi o kadar doğaldır ki dinleyici iki makam arasındaki sınırı fark etmez. Profesyonel kâriler bu değişikliğin nekadar zor olduğunu bilirler. Bu tarz, onun aralık ve ses kombinasyonları mantığındaki ustalığının bir göstergesidir.
Saba makamı
Saba makamı, belirli aralıkları nedeniyle hüzünlü ve duygusal bir tona sahip olup üstad ayetin içeriğinin üzüntü, yakarış veya kederden bahsettiği kısımlarda bu makamı kullanır. Galveş genellikle münacatların sonunda veya ilahi azaptan bahsederken saba makamını kullanır ve daha sonra bayat veya rast’a dönerek kıraati orijinal haline döndürür.
Shuri makamı
Şuri makamı Bayat’a yakın bir kol olup, yükselen hareketlerde Hicaz ile alçalan hareketlerde Bayat’ın bir birleşimi olarak düşünülebilir. Bu makam irfani ve tefekkür dolu bir tona sahip olup Galveş bazı kıraatlerinde, özellikle Mekkî surelerde, Şuri’ye kısa bir girişini duyabilirsiniz.
Bu makam düşündürücü dizeler ve doğrudan insanlara hitaplar için oldukça uygundur ve Galveş bunu dinleyiciyi durup düşünmeye sevk etmek için incelikle kullanır.
Makamlar arasında geçiş ve kombinasyon
Galveş makamları kullanırken ani sıçramalardan ve atlamalardan kaçınır, aralıkları dikkatlice ayarlayarak dinleyiciyi şoka uğratmadan bir makamdan diğerine geçirir.
Böyle bir beceri, Arap müziğine dair teorik bir anlayış ve üst düzey bir işitsel kavrayış gerektirir. Bu özellik Mustafa İsmail’in tarzında da görülür, ancak Galveş bunu daha yumuşak ve kontrollü bir sesle icra eder.
Galveş’in tilavetinde doğru makamı seçmekle kalmıyor bilakis teknik düzeyde, anlamın hizmetinde bir dizi yöntem ve incelik kullanır.
En önemli ses ve teknik özellikleri
1-Harflerin telaffuzu ve mahreçlerine dikkat
Galveş’in tilavetindeki en dikkat çekici teknik, harfleri telaffuz etmedeki edasıdır. Dinleyici kârinin hiçbir kelimeyi atlamadığını açıkça hisseder. Bu ayrıntıya gösterilen özen, sesin güzelliğinin anlama hizmet etmesini sağlar ve tilavete manevi ve dengeli bir ton kazandırır.
2-Ses süslemeleri ve tahriri
Tahrir nağmeye hayat veren sesin kontrollü bir şekilde süslenmesi ve titreştirilmesi veya vibratosudur. Üstad Galveş tahriri kavramı vurgulamak için kullanır; ancak bu önemi, tilavetin belagat kategorisiyle öyle bir şekilde ilişkilendirir ki, dinleyici her iki mesajı da güzel bir şekilde alır. Onun tahrirleri genellikle kısa, öz ve mısra veznine uygundur. Bayat ve rast tahrirler orta tempoda icra edilirken, Saba veya Şuri makamında titreşimler daha yavaş ve daha duygusaldır.
3-Perdelerde ses aralığı
Üstad Galveş sesi, yumuşak ve yankılı baslardan berrak ve güçlü tizlere kadar oldukça geniş bir aralıktadır. Sert tonları nadiren kullanır, kontrollü bir aralıkta hareket etmeyi tercih eder. Bu kontrol, sesini zorlamadan makamlar arasında hassas geçişler yapmasını sağlar. Nefes alma gücü de dikkat çekicidir; sesinin kalitesinden ödün vermeden tek nefeste uzun Kur’an ayetlerini okuyabilir.
4- Zaman yönetimi, duraklamalar ve sükût
Ragıp Galveş’in sükûtu önemli rol oynar. İki ayet arasında kısa bir sessizliğin, kesintisiz sesli bir devamdan daha etkili olabileceğini bilir. Vakf ve İbtida’daki düzenleme mahareti, onun Kur’an metnine dair derin anlayışının bir göstergesidir.
5-Anlam ve sesin uyumu
Üstad Galveş’in tilavetinin en belirgin özelliklerinden biri, muhteva ve melodi arasındaki kusursuz bağlantıdır. Rahmet ayetlerinde tonu yumuşak ve hoş, uyarı ayetlerinde sesi sert ve kararlı, tevhid bölümlerinde ise rast makamını özel bir kararlılıkla okur. Lahn’ı duygusal etki yaratmak için kullanmaz. Her nağmeyi ayetin içeriğine göre ayarlar.
6- Ses dinamiklerinin kullanımı
Üstad anlamı vurgulamak için ses şiddeti değişimlerini kullanır. Örneğin, Allah’ın sıfatlarından bahsederken alçakgönüllülük duygusunu yansıtmak için sesini alçaltır, ilahi kudret hakkındaki ayetlerde ise konunun yüceliğini yansıtmak için sesini kademeli olarak yükseltir.
Tilavet yapısının analizi
1-Bayata sessiz bir giriş :Tilavet sakin ve alçak perdeden bir bayatla başlar. Açılış ayetleri genellikle dinleyicinin tona alışması için alçak bir ses aralığında söylenir. Bu bölümde, kelimeler mükemmel bir netlikle telaffuz edilir.
2-Rast makamına kademeli yükseliş : Anlamsal gerilim arttıkça veya önemli ayetlere girildikçe, kâri yavaş yavaş Rast makamına girer. Bu noktada, ses zirveleri ortaya çıkar ve gırtlağın gücü belirginleşir. Bu bölüm genellikle tilavetin ağırlık merkezidir.
3-Alt makamlarda çeşitlilik yaratma: Doruk noktasından sonra, işitsel çeşitliliği korumak için Galveş, Şuri veya Saba gibi alt makamlar kullanır. Bu bölümler daha duygusal bir atmosfer yaratır ve dinleyiciyi monotonluktan uzaklaştırır.
4-Bayat’a yumuşak bir dönüş ve tilavetin sonu : Galveş Bayat ile başladığı tilaveti tekrar aynı makama dönerek aynı sakinlikle bitirir. İlginç olan dönüşte okuduğu bayat ilk okuduundan farklıdır. Buda tilavetin inişinde çeşitlilik yaratır. Bu dönüş dönüş, başlangıcı ve sonu uyum içinde tutan tam bir müzik çemberi gibidir....
Sonuç olarak merhum kârinin tilaveti ses ve ayetin iç içe geçerek Kur’an’ın hakikatini dinleyicinin kulaklarında ve gönüllerinde yankılandırdığı bir anlatım biçimidir.
4311261
