منافع حج از منظر قرآن و تبعات بی‌تدبیری‌های آل سعود

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا مصطفی‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) گفت: در قرآن وقتی صحبت حج و زیارت خانه خدا مطرح می‌شود؛ منافع فراوانی ذیل این فریضه برای انسان برشمرده می‌شود. «المنافع الناس» این منافع عام هستند و شامل منافع مادی، معنوی، سیاسی واقتصادی می‌باشند.
وی تصریح کرد: حج تجلی وحدت مسلمانان است؛ قرآن کریم می‌فرماید: « جَعَلَ اللّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَامًا لِّلنَّاسِ وَالشَّهْرَ الْحَرَامَ وَالْهَدْیَ وَالْقَلاَئِدَ ذَلِکَ لِتَعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ وَأَنَّ اللّهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ: خداوند [زیارت] کعبه بیت الحرام را وسیله به پا داشتن [مصالح] مردم قرار داده و ماه حرام و قربانی‌هاى بى‏نشان و قربانی‌هاى نشاندار را [نیز به همین منظور مقرر فرموده است] این [جمله] براى آن است تا بدانید که خدا آنچه را در آسمان‌ها و آنچه را در زمین است مى‏داند و خداست که بر هر چیزى داناست»(مائده /97).
وی افزود: پس در این سفر معنوی مسلمانان سایر کشورها در یک مکان مقدس دور هم جمع می‌شوند و از احوال یکدیگر آگاه می‌شوند. البته منافع حج به اینجا ختم نمی‌شود و منافع اقتصادی نیز دارد؛ پس حج هم برای تبادل تجاری و غیر تجاری می‌تواند مفید به فایده باشد.

این تحلیل‌گرعلوم قرآنی تصریح کرد:  سفر حج فواید معنوی نیز دارد. سفر به حج برای فرد نیز فوایدی به ارمغان می‌آورد؛  از وقتی که لباس احرام می‌پوشد تا وقتی که حج را به پایان می‌رساند، درسی است برای خودسازی، رشد معنوی در خویشتن، پاکسازی درون و ترک تعلقات دنیوی...  است؛ بنابراین حج یک فلسفه دارد و صرفا چرخیدن بر دور یک خانه نیست. اینکه آیا این فلسفه تحقق پیدا می‌کند یا نمی‌کند بحثی جدا است.
وی در ادامه گفت: امام خمینی(ره) روز برائت از مشرکین را پایه‌ریزی کردند؛ و یک روز در سفر به حج را به این امر مهم اختصاص دادند. برائت از مشرکین به معنای اعلام برائت از تمامی قدرت‌های طاغوتی و استکباری است. بدون شک انزجار از مشرکین به این معنا نیست که صرفا به زبان بیاوریم بلکه باید زمینه  برای برچیدن از اساس این ظلم‌ها را فراهم کنیم.

آگاه شدن از رموز حج
وی در ادامه اظهار کرد: امام نزد شیعیان به عنوان یکی از اصلی‌ترین پایه‌ها و رکن ارزشی به شمار می‌رود. در نهج البلاغه امام به عنوان شخصی که به پراکندگی‌های جامعه نظم می‌بخشد معرفی شده است؛ اگر با این نگاه به مسئله  حج نگاه کنیم اساس کار برمی‌گردد به رهبری و آگاهی مردمی که به مکه سفر می‌کنند. باز تاکید می‌کنم که سفر به مکه صرفا  یک کار و منسک سمبلیک نیست که دور خانه خدا بچرخیم  مسائل و سر و رازهای‌ بسیاری دارد.
مصطفی‌پور افزود: روحانیون کاروان‌ها  باید حجاج را از اسرار حج آگاه کنند؛ تا زمانی که  مناسک حج را به جا می‌آورند از فلسفه این مناسک آگاه باشند. ترک تعلقات دنیوی و تنها یک پارچه را پوشیدن به این معناست  که انسان به هیچ چیز تعلق ندارد. اگر حج درست انجام شود و به فلسفه آن توجه کنیم هم نورانیت اخلاق و کرامات برای فرد می‌آورد؛ و هم  از نظر اجتماعی می‌تواند پیوند دهنده محورهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی باشد و از آن طرف وحدت و یکانگی را جوامع اسلامی را به ظهور برساند.

مدیریت مکه با توجه به خرد جمعی مسلمانان
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی گفت: در سال 85  این توفیق نصیب من شد که به سفر معنوی مکه بروم. جمعیت ایران در آن زمان تقریبا دو برابر امسال بود. ما در آن شرایط این زیارت را انجام دادیم و کمترین مشکل را داشتیم. و مناسک طواف خدا، منا، عرفات را انجام دادیم. فکر می‌کنم این فاجعه ریشه در عدم برنامه ریزی درست کسانی است که خود را مسئولین خانه خدا و خادم الحرمین معرفی می‌کنند. به نظر من کشورهای اسلامی هم باید در این برنامه ریزی  و اداره خانه خدا مشارکت داشته باشند. تا دیگر شاهد چنین فجایای نباشیم.
وی افزود: عدم کفایت آل سعود امسال برهمگان ثابت شد. اولین حادثه خون‌بار مکه به سقوط جرثقیل باز می‌گردد. یک مهندس معمار به من گفت کسی جرثقیل را نصب می‌کند باید از ایمنی آن مطمئن باشد. جرثقیل نباید با تکان باد از دور خارج شود این حادثه نشان می‌دهد که مدیریت پیش‌بینی‌های لازم را نکرده است که چنین حادثه اتفاق افتد. بالاتر از این حادثه فاجعه «رمی جمرات» است که بالای 4000 نفر در این حادثه شهید شده‌اند.
مصظفی پور افزود: شروع حرکت جمعیت راحت به مسیر خود ادامه دادند. اما مشخص نشد که چه اتفاقی افتاد که یک دفعه مردم زیر دست و پا له شدند. مسلمانان باید فکری برای حج بکنند جای که برای اتحاد و حفظ امنیت مسلمانان است نباید با سوءمدیریت شاهد چنین فجایای باشد.  در خانه خدا حیوانات نیز مصونیت  جانی دارند.
وی افزود: آل‌سعود از یک طرف جنگ یمن را به راه می‌اندازد و از طرف دیگر از داعش حمایت می‌کند . همه قبول دارند یک سر داعش به  آل سعود باز می‌گردد. اگر مسلمانان آگاه و بیدار شوند به جای این مدیریت غلط یک مدیریت که برخواسته  از عقل جمعی مسلمانان است را جایگزین آنها خواهند کرد.
این استاد دانشگاه در آخر تصریح کرد: باید مطالعه شود که این فاجعه عمدی یود یا اتفاقی؟ ولی به نظر من آل سعود امسال نشان داد که در اداره حج نمی‌تواند توانمند عمل کند. اگر برای مدت کوتاهی  حج از سوی مسلمانان تحریم شود؛همان کاری که امام در سال 66  برای حفظ حرمت مسلمانان انجام دادند. اگر حج برای مدتی تحریم شود عربستان یکی از اصلی‌ترین بنیه‌های اقتصای خود را از دست می‌دهد. و دیگر از جرین‌های تفرقه آمیزحمایت نمی‌کند و جنگ و خونریزی به راه نمی‌اندازد. در این فاجعه اصل اول حقوق بشر که حفظ جان انسان‌ها است زیر سوال رفته است اگر مسلمانان بتوانند اجماع جهانی در حفظ جان و حرمت انسان‌ها را با خود همراه سازند ناشایستگی آل سعود در اداره حرمین شریفین به اثبات می‌رسد.

سیرانوش موسوی