جلب مشارکت پژوهشگران در توسعه فرهنگ قرآنی و آفت شعاری شدن در حصار همایش‌

به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا)، همایش «توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی، وضعیت، برنامه‌ها و افق پیش رو» که در روز چهارشنبه گذشته با حضور مدیران وزارت علوم و مدیران گروه‌های آموزشی علوم قرآنی، صاحبنظران حوزه و دانشگاه و جمع زیادی از اساتید رشته‌های قرآنی برگزار شد را می‌توان یکی از رویدادهای مهم در عرصه آموزش عالی قرآنی تلقی کرد.
اولین همایشی که در آن اساتید قرآنی به‌منظور تبادل آرا گردهم جمع شده بودند خرداد سال 93 برگزار شده بود و در حقیقت این همایش، جلسه دوم آن محسوب می‌شد.
بخش اول همایش توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی که صبح روز چهارشنبه برگزار شد، شامل چند سخنرانی بر مبنای فرهنگ‌سازی و نظام‌سازی قرآنی عناصر مبنایی جهت توسعه فرهنگ قرآنی و گزارش برنامه‌ها و اقدامات کارگروه‌های سه‌گانه کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور بود.
از نکات مثبت این همایش می‌توان به اهتمام برای گردهم آوردن جمع زیادی از اساتید اشاره کرد، هر چند جای خالی چهره‌های شاخصی نیز در این جمع به چشم می‌آمد.
کمبود فضای تعاملی در همایشی با هدف جلب مشارکت
در طرح‌نامه این همایش، هدف از برگزاری آن، «جلب مشارکت حوزه و دانشگاه جهت نقش‌آفرینی در نظام توسعه فرهنگ قرآنی» ذکر شده، اما با توجه به نوع برگزاری همایش که بیشتر به سخنرانی‌ها اختصاص داشت فضای تعاملی مناسبی دیده نمی‌شد و نوع برگزاری همایش اینطور نبود که مسئله‌ای طرح شود و حول آن موضوع به ارائه راهکارها بپردازند.
هدف از برگزاری این همایش جلب مشارکت حوزه و دانشگاه ذکر شده، حال آنکه صرف جلب مشارکت تنها با حضور فیزیکی میسر نمی‌شود و نیازمند ارتباط مستمر در پیشبرد پروژه‌های پژوهشی است، غایتی که در عمل در فراخوان‌هایی که از سوی مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش‌ عالی قرآنی کشور ارائه می‌شود مسکوت مانده است. می‌توان گفت که به رغم تلاش‌های این مجموعه، سامانه‌ای که ارتباط مستمر اساتید حوزه و دانشگاه را بتواند ساماندهی و برقرار کند، هنوز وجود ندارد.
مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش‌ عالی قرآنی کشور که هر ساله بودجه پژوهش‌های قرآنی را در اختیار دارد و وظیفه پخش این بودجه به طرح‌های کلان قرآنی را برعهده دارد اما با مسکوت ماندن فراخوان‌ها، نه تنها بسیاری از دانشگاهیان به‌ویژه در استان‌ها از چنین فراخوانی اساسا مطلع نیستند، بلکه حتی مجموعه‌هایی که در این فراخوان شرکت کرده‌اند همچنان بلاتکلیف هستند.
برگزاری همایش؛ از اهداف مدنظر تا نتایج حاصله
نکته دیگر این‌که چنین همایشی در واقع باید ویترینی برای نمایش این جلب مشارکت باشد، اما آنچه که دیده می‌شود صرفاً آن است که سخنرانان انتقادات و پیشنهاداتی مطرح می‌کنند که ضمانتی برای پاسخ به آن و رفع نواقص وجود ندارد و عملا انسجام لازم در برنامه‌های همایش دیده نمی‌شود.
یکی از مهم‌ترین اخباری که در این همایش به حضار داده شد که در واقع خروجی کمیسیون‌های تخصصی مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور به حساب می‌آید، ارائه بورس‌های تحصیلی کوتاه و بلندمدت به دانشگاهیان قرآنی بود که البته جزئیات آن مشخص نشد و اینکه چطور می‌شود از چنین امکاناتی استفاده کرد و باید حائز چه شرایطی بود، در هاله‌ای از ابهام باقی ماند.
برخوردهای شعاری با سیاست‌گذاری‌های آموزش عالی قرآنی
هر چند برگزاری چنین جلسه‌ای در سطح کلان سیاست‌گذاری‌های وزارتخانه شایسته و قابل تقدیر است و امید می‌رود منشأ اثرات نافع برای سیاست‌گذاری‌های علمی کشور در عرصه قرآن باشد، اما در سخنرانی‌های متعددی که در آن همایش ارائه شد، اساساً ایجاد سؤال و فضای تعاملی مشهود نبود، راهکارهایی که ارائه شد بیشتر شعاری به چشم می‌آمد.
در واقع اگر بخواهیم خروجی این جلسه را در چند جمله ارائه کنیم و موضوعی که به‌عنوان خروجی این جلسه تصویب شده باشد، اساساً نمی‌توان به نکته شاخصی اشاره کرد.
همچنین در صحبت با برخی از اساتیدی که به‌ویژه از استان‌ها آمده بودند، از اینکه بودجه‌ای تحت عنوان پژوهش‌های قرآنی است که در اختیار مرکز توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور است، اظهار بی‌اطلاعی کردند و همچنین چگونگی دریافت و جزئیات آن برای اکثر آن‌ها نامشخص بود.
بنا بر این گزارش، میز اندیشه نیز بخش دیگری بود که در آن عبدالهادی فقهی‌زاده، حجج‌اسلام بهمنی، نجارزادگان و سیدرضا مؤدب به سخنرانی با موضوع ترسیم جایگاه بایسته رشته‌های قرآنی در نظام توسعه فرهنگ قرآنی پرداختند.
تفاوت محتوایی برنامه‌های بعد از ظهر با جریان جاری جلسه
اما موضوع برنامه‌های بعد از ظهر بسیار متفاوت از برنامه‌های پیش از ظهر بود و محتوای آن با جریان جاری جلسه تفاوت داشت و در حقیقت ذائقه جلسه را تغییر داد.
اصلی‌ترین موضوع مورد بحث نظریه اندیشه مدون در اسلام آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، استاد ممتاز خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم بود که توسط ایشان ارائه شد. این نظریه با تفاوت در بیان و محتوا با جریان جاری جلسه، فضا را تغییر داد و هر چند نظریه در نوع خود جای تقدیر است اما تنها به طرح آن به‌طور کلی اکتفا شد و به قول خود آیت‌الله هادوی تهرانی از حدود بیست و اندی سال پیش که از آماده‌سازی و ارائه آن می‌گذرد همواره چنین جلساتی برگزار شده و جایی که باید آغاز باشد، پایان تلقی شده و دوباره روز از نو و روزی از نو!
از سوی دیگر به دلیل طرح نظریه، فرصت استفاده از جمع اساتید شاخص رشته‌های علوم قرآنی که از تهران و استان‌ها نیز گردهم آمده بودند، بسیار محدود شد.
یکی از آسیب‌های همایش‌های اینچنینی، نگاه کلی و نه نگاه جزئی به موضوعات است؛ مسئله‌ای که در ادامه آن، شعاری شدن به‌عنوان یکی از ارکان حتمی، پیش‌بینی می‌شود.
آن چه واضح است این است که هماهنگی حضور جمع زیادی از اساتید در یک روز و ساعت مشخص بسیار سخت است که این مهم به وقوع پیوست، اما علی رغم اجتماع چنین جمع با وزانتی، به نظر می‌رسد از این فرصت استفاده بهینه‌ای صورت نگرفت.