ماجرای طرح چهل سال پیش یک ایرانی برای منا

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین سیدعلی قاضی عسگر در گفت‌وگو با برنامه «من طهران» شبکه خبری العالم درباره عوامل حادثه منا یادآور شد: من دلیل همه این‌ها را این می‌دانم که این آقایان چون خودشان را از نظر عقلی کامل می‌دانند و می‌گویند که ما نیازی به مشورت نداریم، همین باعث شده است که این اتفاق بیفتند وگرنه ما الان سند داریم که در سال 54 هجری شمسی یعنی حدود 40 سال قبل، یکی از مهندسان ایرانی به نام مهندس شهرستانی که چند سال پیش درگذشت، در فراخوانی که دولت عربستان برای منا می‌دهد، طرحی را ارایه می‌کند که حدود چهار میلیون را می‌شد اسکان داد.
وی افزود: این طرح مورد موافقت دولت قرار می‌گیرد و ایشان (مهندس شهرستانی) می‌گفتند که من منبع آب و باند فرود بالگرد را هم ساختم. زمانی بود که «بن باز» به عنوان مفتی اعظم سعودی معرفی شد و او با استناد به حدیثی که پایه صحیحی ندارد درباره اینکه در منا ساخت و سازی نباید بشود، با اجرای این طرح مخالفت کرد.
سرپرست حجاج ایرانی گفت: اگر اجازه داده بودند آن طرح درآن زمان اجرا می‌شد‌، آیا امروز چنین حوادثی در حج اتفاق می‌افتاد.
لزوم اداره امور مکه و مدینه توسط مسلمانان
وی در پاسخ به این سوال که آیا همچنان بر اداره بین‌المللی مراسم حج و خارج کردن آن از دست عربستان اصرار دارید، گفت: مکه و مدینه دو شهر از شهرهای کشور عربستان سعودی است و هیچ کس نمی‌گوید که مکه و مدینه از آن مسلمانان جهان است، بلکه جزو خاک کشور عربستان است.
قاضی‌عسگر افزود: اما طبق آیات قرآن و احادیثی که از شیعه و سنی نقل شده است، مکه و حج مربوط به همه مسلمانان است «ان اول بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکا و هدی للعالمین» یا خود کعبه جایی است که قبله مسلمانان است.
وی گفت: این حرف اتفاقا مال خود آن‌هاست من اینجا سندی دارم این نامه‌ای است که در کتاب‌های عربستان چاپ شده است؛ این نامه‌ای است که ملک عبدالعزیز در زمان خودش هنگامی که می‌خواسته به مکه بیاید به اهالی مکه می‌نویسد، کتابی است به نام «خمسون عاما فی جزیره العرب» نوشته «حافظ وهبک» که سفیر عربستان هم بوده، حرف او این است که ملک عبدالعزیز به اهالی مکه می‌گوید که من به شما این تعهد را می‌دهم که کاری خلاف شرع نکنم و تعهد دوم این است که کسی را که شما دوست ندارید به عنوان والی برای شما انتخاب نکنم و سوم (که خیلی مهم است) اینکه امور اداره حرمین را به شورایی از مسلمانان واگذار بکنم. این نامه در این کتاب موجود است.
قاضی عسکر افزود: حرف ما هم همین است اگر آقای عبدالعزیز گفته من این تعهد را می‌دهم شما بیایید اداره حج را با مشورت رؤسای بعثه‌های جهان اسلام و علما و فرهیختگان جهان اسلام اداره کنید باز هم مدیریت آن با خودشان است. پیامبر(ص) هم که عقل کل است قرآن خطاب به او می‌فرماید شما مشورت کن. شما بیایید هر سال که حج انجام می‌شود حج که تمام شد یک ماه دو ماه که گذشت رؤسای بعثه‌ها را فرا بخوانید و بگویید آسیب‌شناسی کنید و مشکلات را مطرح کنید تا با کمک هم مشکلات را حل کنیم.
پیگیری حقوقی فاجعه منا حق ایران است
نماینده ولی فقیه در امور حج در پاسخ به سوالی درباره پیگرد قانونی قربانیان فاجعه منا اظهار داشت: قطعا این مسئله از جهات مختلف قابل بررسی است؛ یکی بحث حقوق بین‌الملل است. یکی بحث حقوق بشر است. یکی بحث حقوق اسلامی است.
وی گفت: قاعده‌ای داریم که در شیعه و سنی هر دو یکی است، علمای شیعه و سنی هر دو می‌گویند اگر کسی در یک ازدحام جمعیتی کشته شد اگر مقصر اصلی نداشته باشد دیه‌اش با دولت آن کشور است شما هم که می‌گویید خادمین حرمین شریفین هستید و بهترین خدمات را به حجاج ارائه می‌کنید، این حادثه در منا برای حجاج  در حال احرام با لب تشنه اتفاق افتاده و طبیعتا اگر شما راه را نمی‌بستید و امدادرسانی می‌کردید ما این همه شهید نمی‌دادیم. حالا اتفاق افتاده پس دیه‌اش با شماست شما باید این دیه را پرداخت کنید الان تقریبا یک سال از آن حادثه می‌گذرد نه آن قولی که پادشاه در مورد حادثه مسجدالحرام داده عمل شده و نه دیه‌ای به این همه شهید در منا پرداخت شده است؛ این شهدا از کشورهای دیگر هم بوده است.
فقط ایران اجساد شهدای خود را تحویل گرفت
وی درباره اینکه آیا با کشورهای دیگر درباره این مسئله تفاهم وجود دارد، گفت: کسی که توانست جنازه شهیدانش را پیگیری کند و به کشورش بازگرداند ایران اسلامی بود. جز حدود 39 پیکر پاک شهیدان که خودشان خواستند در آنجا دفن شوند، بقیه خانواده‌ها چه شیعه چه سنی خواستند جنازه‌ها بازگردد.
قاضی‌عسگر بیان کرد: متأسفانه خبرهایی که داریم هیچ کشوری نتوانست این کار را انجام دهد و هنوز هم با سعودی‌ها اختلاف نظر دارند، از نظر آمار که آیا این‌ها دفن شدند یا جزو مفقودان هستند. آیا مجروح بودند؟ کسی به این‌ها رسیدگی نکرد کسی این کار را نکرده و طبیعی است که ما مسئول کشورهای دیگر نیستیم البته مردم هر کشوری توقع دارند که دولت هر کشور به حمایت از آن‌ها برخیزد در ایران اسلامی این اتفاق افتاد. از شخص اول مملکت ما رهبری معظم انقلاب حضرت آیت‌الله العظمی آقای خامنه‌ای تا رئیس‌جمهور و رؤسای قوا همه آمدند و حمایت کردند و این خواسته را مطرح کردند و این اتفاق افتاد به نظر من مبلغی که به عنوان دیه می‌توان پرداخت کرد مبلغ زیادی نخواهد بود؛ بنابراین بهتر است که دولت عربستان خودش مدیریت کند و سریع این حادثه را جمع کند.
تغییر موضع سعودی‌ها بعد از سخنان رهبری
وی درباره اینکه گفته می‌شود سال گذشته بعد از سخنرانی رهبر انقلاب رفتار عربستانی‌ها تغییر کرد، گفت: این احساس را می‌کردیم برای اینکه نحوه نگهداری اجساد خیلی بد بود. 
سعودی‌ها؛ مقصر اصلی لغو سفر حجاج ایرانی 
نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت گفت: آن‌ها روابط‌شان را با ما قطع کرده‌اند، طبیعتا ارتباط مستقیمی نداریم که بتوانیم بدانیم که این‌ها چرا روی این مسئله تعللی ایجاد می‌کنند. اما به بعضی از بعثه‌های کشورها گفتیم که در موسم حج امسال این مطلب را با آن‌ها در میان بگذارند. مردم عزیز مسلمان ما در همه کشورها این را بدانند که ما امسال برای نرفتن به حج به هیچ وجه مقصر نیستیم. تصمیم ما این بود که به حج برویم اما متاسفانه آن‌ها با دیر اقدام کردن و با شرایط نامتعارفی که گذاشتند مانع رفتن حجاج ما شدند و الا ما هیچ تردیدی در رفتن به حج نداشتیم و هم اکنون هم هیچ تردیدی نداریم. این حق هر مسلمانی است که وقتی مستطیع شد به حج برود و ما هم نمی‌توانیم این حق را از مسلمانان کشورمان بگیریم. بنابراین ما آن‌ها را مقصر می‌دانیم آن‌ها مانع تراشی کردند و اجازه ندادند ما به حج برویم.
وی خاطرنشان کرد: راه حل این است که آن ها نسبت به خواسته‌های ما تمکین بکنند چون خواسته‌های ما غیر قانونی نیست. حدود 477 نفر از عزیزان ما سال گذشته به شهادت رسیدند. جدای از این به دلایل واهی گاهی زائران ما را دستگیر می‌کنند که چرا شما در مسجد الحرام یا مسجد النبی با مسلمان کشور دیگر صحبت کردید یا اینکه چرا شما در قبرستان بقیع زیارت کردید. بسیاری از اهل سنت هم به زیارت قائلند وقتی این مسائل اتفاق می‌افتد چه تضمینی برای امنیت وجود دارد.
عربستانی‌ها به تفاوت نظرات فقهی احترام بگذارند
حجت‌الاسلام قاضی عسگر افزود: آن‌ها شرایطی قرار دادند که از نظر ما منطقی نیست ممکن است در برخی فرق اهل سنت بگویند بانوان زیر 45 سال نباید بدون محرم بروند، ولی ما در فقه اهل بیت(ع) چنین چیزی نداریم اگر ما خواستیم به حج برویم نباید از عقایدمان دست برداریم و عقاید آن‌ها را قبول کنیم. آن‌ها به خاطر شرایط دیگری که قرار دادند مانع شدند و ما متاسفانه نتوانستیم امسال به حج برویم و به نظر من این مصداق بارز «سد عن سبیل الله» است. 
تعلل فاجعه‌بار در فاجعه سقوط جرثقیل و منا
نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت با مرور حوادث فاجعه بار ایام حج سال گذشته در باره دو فاجعه بزرگ آن زمان گفت: اولین فاجعه به خطر سقوط جرثقیل در مسجد الحرام بود که 12 نفر از هموطنان ما و تعداد زیادی از حجاج سایر کشورها به شهادت رسیدند.
وی افزود: دومین فاجعه نیز فاجعه منی بود که متأسفانه در آنجا هم 465 نفر از ایرانی‌ها به شهادت رسیدند و طبق آماری که روی سایت وزارت بهداشت عربستان وجود داشت و الان اطلاعات آن در اختیار ما است، بیش از هفت هزار نفر در آن حادثه جان سپردند که هر دو فاجعه برای ما بزرگ بود.
قاضی عسگر تصریح کرد: هر دو فاجعه برای ما مهم است زیرا چه بسا می‌شد که اینها را پیش‌بینی کرد و متاسفانه پیش‌بینی نکردند. الان که ما محاکمه شرکت بن لادن را در مطبوعات می‌خوانیم، در آنجا در محکمه این مسئله گفته شده است که مدتی قبل این جرثقیل از مقدار کار (استانداردی) که می‌باید می‌کرد، خارج شده است و بنابراین باید آن را جمع آوری می‌کردند.
قاضی عسگر گفت: طبیعی است که کوتاهی کرده‌اند. باید این جرثقیل را چند ماه قبل از مراسم حج جمع‌آوری می‌کردند زیرا طبق گفته خودشان نیازی به آن‌ها نبوده است.
وی افزود: در مرحله بعدی، به هر حال وقتی کسی در چنین مکان مقدسی جرثقیلی را با این وزنه‌های سنگین قرار می‌دهد، باید حتما پیش‌بینی‌های امنیتی را انجام دهد که حادثه آفرین نشود لذا قطعا مقصری داشته است اما چون اطلاعات را به ما نداده‌اند، ما دقیقا نمی‌توانیم بگوییم ولی اینکه کوتاهی صورت گرفته است، قطعی است و یکی از دلایلش هم همین است که پادشاه اعلام کرد که مبلغ یک میلیون ریال سعودی به شهدای این حادثه و نیز مبلغی را به مجروحان خواهد داد؛ خب اگر اینها مقصری را قائل نبودند پس به چه دلیل این غرامت سنگین را تعیین کردند. معلوم می‌شود که آن را مقصر قلمداد کردند؛ حالا یا شرکت بن لادن یا کسان دیگری که مسئولیت داشتند.
فاجعه منا عمدی نبوده است
نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت افزود: در فاجعه منا نیز درست است که ما معتقد نیستیم که این حادثه عمدی بوده است، اما به هر حال تعداد زیادی از افراد مرتبط کوتاهی کرده‌اند.
قاضی عسگر در پاسخ به این سؤال که چرا معتقد نیستند که مسئله عمدی بوده است، گفت: ما معتقد هستیم که در هر حادثه‌ای که روی می‌دهد، باید واقعا حق و عدل و انصاف را رعایت کنیم و این چیزی است که اسلام به ما می‌گوید. ما خودمان بعد از مراجعه از حج، با بیش از 800 نفر از زائرانی که در حج بودند، مصاحبه کردیم. مصاحبه حجاج خارج از کشور را هم از طرق مختلف اخذ کردیم و خود مسئولان عربستان هم که مصاحبه کرده بودند و در رسانه‌ها منتشر شد، همه اینها را جمع‌آوری کردیم و چون تعدادی از مسئولان بعثه و سازمان نیز در دل حادثه رفتند و مسئله را بررسی کردند، نتیجه تحقیقات ما تا الان به ما می‌گوید که این حادثه عمدی نبوده است اما در کنار آن باید مسئله شبه عمد را مطرح کرد.
وی درباره حادثه منا افزود: اولا باید اینها (مسئولان عربستان) از قبل چاره‌اندیشی می‌کردند. ما معتقد نیستیم که این شیوه اداره حج، شیوه صحیحی باشد زیرا ظرفیت منا مشخص است و وقتی ما یک جمعیت انبوهی را در یک خیابانی که عرض آن مثلا حداکثر 15 متر نیست، می‌آوریم و در اینجا، نه درمانگاهی وجود دارد و نه نیروی امداد و نجاتی وجود دارد و نه آمبولانسی وجود دارد و نه حتی، امکان آب‌رسانی به حجاج (در سطح وسیع) وجود دارد. طبیعی است که این مسائل قابل توجه است.
قاضی‌عسگر افزود: نکته مهمتر که من خودم دیده‌ام و دیگران هم شهادت داده‌اند، این است که من وقتی از خیمه‌ها بیرون آمدم تا به سمت رمی جمرات بروم، دیدم که تعدادی از نیروهای پلیس سعودی کنار آن قسمتی که ما از پله پایین می‌آییم و چادرهای ایرانی‌ها قرار دارد، اینها ایستاده بودند و زائران ما را به خیابان 204 هدایت می‌کردند. خب، ما می‌گوییم اشکالی ندارد ممکن است شما بگویید جای دیگر جمعیت وجود دارد و ما می‌خواهیم هدایت کنیم و بعد دوباره (به جای دیگری آنها) را هدایت می‌کنیم. ولی دوربین‌ها که در اختیار شما هست و به طور مرتب بالگردها از بالا نظاره‌گر هستند چرا نتوانستید تشخیص دهید که در آن جلو ازدحام وجود دارد و زائر را (به آنجا) هدایت کردید. ما که اصلا مسیرمان آنجا نبوده است. ما همه ساله از خیابان جوهره و خیابان سوق العرب به جمرات می‌رفتیم چرا ما را به این خیابان هدایت کردند.
سعودی‌ها تصاویر دوربین‌های مدار بسته را منتشر کنند
قاضی عسگر گفت: به نظر من، این بحث را باید جدی گرفت که اگر این آقایان می‌خواستند خودشان را تبرئه کنند، بهتر این بود که همین دوربین‌هایی که در اختیار داشتند که می‌تواند روشن کننده حقایق باشد، این را در اختیار کشورهای اسلامی بگذارند، ما که با کسی دشمنی نداریم. هدف ما روشن شدن حقایق است. یکی این مسئله بود و دیگری خود بالگردها، که چرا به کمک نیامندند. الان ما در ایران اگر در جاده‌ها حادثه اتفاق بیفتند، آنها را با بالگرد سریع به بیمارستان منتقل می‌کنیم. خب این بالگردی که این صحنه را دید چرا حتی جلو نیامد تا با آن پرده‌ای که دارد و مثلا ایجاد باد می‌کند، لااقل اینها نجات پیدا کنند یا آب‌رسانی را تقویت می‌کردند که بتوانند مردم را سریع نجات دهند، یا اجازه می‌دادند خود اتباع هر کشوری بیایند. اینها اتباع ما را نیز که هلال احمر ما و جمعی از دوستان ما بودند، آمدند و اینها را از صحنه بیرون کردند و حتی تلفن‌های همراه آنها را نیز گرفتند. از بعضی از شهدا عکس گرفته بودند که شناسایی کنند. آنها تلفن‌ها را ندادند و عکس‌های آن را پاک کردند. خب چرا اینها اینکار را کردند و چرا نگذاشتند که تیم‌های امدادی کشورها (مستقر در مراسم حج) وارد شوند و  امداد‌رسانی کنند؟ همه این پرسش‌ها باید پاسخ داده شود.
وی افزود: ما الان طبق انصاف و شرع صریح می‌گوییم که دلیلی بر عمدی بودن پیدا نکردم اما شبه عمد آن وجود دارد. باید آنهایی که کنار خیابان و یک ماشین را پارک کردند، باید محاکمه شوند که چرا ماشین را در آنجا پارک کردند؟ چرا برای مدتی جلوی جمعیت رو گرفتند و در آن هوای گرم تراکم ایجاد کردند که جمعیت دیگر نتواند نه عقب و نه جلو برود و نه از راست و چپ امکان فرار وجود داشته باشد. این چراها خیلی مهم است.
تعلل بعد از فاجعه منا
نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت با اشاره به تعلل و کوتاهی مسئولان سعودی بعد از وقوع حادثه نیز گفت: مسئله دوم دارای اهمیت این است که حالا حادثه اتفاق افتاد، شما در امداد‌رسانی و کمک به این عزیزانی که در آنجا آسیب دیدند، چرا کوتاهی کردید و آمادگی آن را نداشتید.
قاضی‌عسگر در پایان گفت: حالا ما می‌گوییم این حادثه بزرگ بود، درست. اما بالاخره شما فکر نمی‌کردید که ممکن است چهار نفر پیرزن و پیر مردی که در اینجا هستند، حالشان به هم بخورد؟ آیا در این خیابان امکان اینکه چهار تا برانکارد وجود داشته باشد و اینها را سریع با برانکارد به بیمارستان برسانند، وجود داشت؟ آیا فاصله اینجا تا آن جایی که بیمارستان وجود دارد، در نظر گرفتند که اگر کسی حادثه دید ممکن است در بین راه به خاطر طولانی بودن راه از بین برود. آیا این فاصله را در نظر گرفتند؟ چرا آمبولانس‌ها را در یک منطقه نزدیک به این خیابان‌ها مستقر نکردند و یک راه ویژه برای آن‌ها اختصاص بدهند؟