به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، رهبر معظم انقلاب به مناسبت فرارسیدن موسم حج ابراهیمی، پیام مهمی خطاب به برادران و خواهران مسلمان در سراسر جهان صادر کردند؛ این پیام امسال در حالی منتشر میشود که با کارشکنیهای حکّام سعودی، زائران جمهوری اسلامی ایران در مراسم حج بیتالله الحرام حضور ندارند.
رهبر معظم انقلاب در ابتدای این پیام خطاب به مسلمانان جهان اظهار کردند: موسم حج برای مسلمانان، موسم افتخار و شُکوه در چشم خلایق، و موسم نورانیّت دل و خشوع و ابتهال در برابر خالق است. حج، فریضهای قدسی و دنیوی و خدایی و مردمی است. از سویی فرمانِ «فَاذکُرُوا اللّهَ کَذِکرِکُم ءابآءَکُم اَو اَشَدَّ ذِکرًا» و «وَ اذکُرُوا اللّهَ فی اَیّامٍ مَعدوداتٍ» و از سویی خطابِ «اَلَّذی جَعَلناهُ لِلنّاسِ سَوآءَنِ العاکِفُ فیهِ وَالباد» ابعاد بیانتها و متفاوت آن را روشن میسازد.
ایشان در این فراز از پیامشان به بخشی از آیات مرتبط با آداب مناسک حج اشاره دارند؛ این عبارات، مربوط به آیات 200 و 203 سوره مبارکه «بقره» و همچنین 25 سوره مبارکه «حج» است؛ علاوه بر این آیات، مسائل مربوط به مناسک حج ابراهیمی در آیات 125، 128، 197، 198 و 199 سوره بقره، 97 سوره آل عمران، 3 سوره مائده، 162 سوره انعام، 3 سوره توبه و 28، 29، 30 و 32 سوره حج ذکر شده است.
در آیه 200 سوره بقره در رابطه با آداب حج آمده است: «فَإِذَا قَضَيْتُمْ مَنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ/ و چون آداب ويژه حج خود را به جاى آورديد همان گونه كه پدران خود را به ياد میآوريد با يادكردنى بيشتر خدا را به ياد آوريد و از مردم كسى است كه مىگويد پروردگارا به ما در همين دنيا عطا كن و حال آنكه براى او در آخرت نصيبى نيست».
این آیه اشاره به آداب حج پیش از اسلام و در دوران جاهلیت دارد؛ مراسم حج که سنتی الهی و یادگاری از حضرت ابراهیم (ع) بود، پس از گذشت زمان و دورههای مختلف به جاهلیت پیش از اسلام رسیده بود اما این سنت الهی با مسائل پست و خرافی آغشته شده بود. این آیه از قرآن کریم، بهترین گزینه را برای ایام حج ارائه میکند و آن یاد خدا در بهترین زمانها و بهترین مکانهاست.
تفسیر نور در رابطه با این عادت بیهوده جاهلیت آورده است: گروهى از اهل مکه، بعد از پایان مراسم حج در محلى اجتماع کرده و با یاد کردن پدران و نیاکان خود به آنان افتخار و مباهات میکردند. قرآن دستور میدهد به جاى تفاخر به پدران و نیاکان، خدا را یاد کنید و از نعمتها و توفیقات او سخن بگویید و در این کار جدیتر باشید.
در این تفسیر بر این اصل تأکید شده است که یاد نیاکان که به جاهلیت گرفتار شده بودند، فکر و فرهنگ آنان را در جامعه رواج میدهد، بنابراین برای دوری از فرهنگ جاهلیت لازم بود بهترین یادها در فرد و جامعه نهادینه شود. تفسیر نمونه نیز در مورد سنتها و خرافههای زمان جاهلیت آورده است: حج ابراهیمی آنچنان با خرافات آمیخته شده بود که این عبادت بزرگ و انسانساز را که نقطه عطفى در زندگى زوار خانه خدا و موجب تولد ثانوى آنها است از صورت اصلى و فلسفههاى تربیتى خارج و مسخ کرده بود و مبدل به وسیلهاى براى تفرقه و نفاق ساخته بود.
نکته دیگری که در این آیه مطرح شده، موضوع ذکر خدا پس از مراسم حج است؛ تفسیر نمونه در این رابطه به اقوال مختلف مفسران اشاره داشته و بر این اصل تأکید دارد که حجاج باید خدا را بر تمام نعمتهایش مخصوصاً نعمت ایمان و هدایت به این مراسم بزرگ شکر گویند و آثار تربیتى حج را با یاد الهى تکامل بخشند.
علامه طباطبایی نیز آنچه در این آیه به عنوان «ذکر» مطرح شده را ذکر قلبی و نه تنها زبانی عنوان کرده و میگوید: جا دارد خدا را بیشتر یاد کنید، چون حق خدا بر شما که همان هدایت است بسیار بیشتر از حقی است که پدرانتان بر گردن شما دارند.
در همین بخش از سوره بقره و در آیه 203، بخشی از آداب حج نکاتی مطرح شده؛ نکاتی که محدوده زمانی برگزاری اعمال حج را بیان میکند. در این آیه آمده است: «وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَنْ تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ/ و خدا را در روزهايى معين ياد كنيد پس هر كس شتاب كند [و اعمال را] در دو روز [انجام دهد] گناهى بر او نيست و هر كه تأخير كند [و اعمال را در سه روز انجام دهد] گناهى بر او نيست [اين اختيار] براى كسى است كه [از محرمات] پرهيز كرده باشد و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه شما را به سوى او گرد خواهد آورد».
ایام معدود در این آیه اشاره به روزهای یازدهم، دوازدهم و سیزدهم دارد که دستوراتی برای آن وارد شده است. در تفسیر نمونه در رابطه با این ایام آمده است: این آیه ناظر به روزهاى یازده و دوازده و سیزده ماه خواهد بود که در لسان روایات به عنوان «ایام تشریق» نامیده شده، چنانکه از نامش پیداست ایامى است روشنى بخش که روح و جسم انسان را در پرتو این مراسم نورانى میکند. در آیه 28 سوره حج، دستور به ذکر نام خدا در «ایام معلومات» آمد، و در اینجا در «ایام معدودات» معروف این است که «ایام معلومات» به معنى ده روز آغاز ذیالحجه و «ایام معدودات» همان ایام تشریق است که در بالا گفته شد.
از سوی دیگر در این آیه بر اصل بخشیده شدن گناهان حجاج تأکید شده؛ همانطور که در تفسیر المیزان آمده، حاجی چه تأخیر کند و چه تعجیل نماید گناهان او آمرزیده شده است.
از این رو حاجیانی که از نقاط مختلف جهان برای زیارت خانه خدا و برگزاری مناسک حج به این سرزمین وحی گام میگذارند، گناهانشان بخشیده شده و اگر پس از آن همواره یاد خدا باشند و تقوا پشیه کنند، قطعاً آمرزیده میشوند. از این رو حج برای تمام مسلمانان است و نه برای عدهای خاص، همانطور که در بخشی از آیه 25 سوره حج تأکید شده «جَعَلْنَاهُ لِلنَّاسِ سَوَاءً الْعَاكِفُ فِيهِ وَالْبَادِ». خداوند همانطور که به حضرت ابراهیم (ع) وعده کرد، این سرزمین را نه تنها برای فرزندان و ذریه او، بلکه برای مردم حریم امن عبادت قرار داد. در تفسیر المیزان بر این اصل تأکیده شده و آمده است: خداوند مسجدالحرام را محل عبادت مردم قرار داده ـ نه آنکه ملک مردم باشد ـ و مردم باید بتوانند آزادانه در آنجا خدا را عبادت کنند و مراسم دینی بجا بیاورند و در این امر فرقی بین مقیمین مکه و تازه واردان وجود ندارد و همه در امر عبادت و انجام فرائض بطور یکسان آزاد هستند، از این جمله نتیجه میشود که عبادت در مسجدالحرام حق مردم است.
با این توصیف هرکس مانع ورود مردم به ویژه مسلمانان و مؤمنان را برای ورود به حریم الهی شود، طبق نص همین آیه عذاب الیمی در انتظار اوست؛ در آیه 25 سوره حج خداوند هشدار قاطعی به منعکنندگان ورود مردم به مسجدالحرام داده است؛ «إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ الَّذِي جَعَلْنَاهُ لِلنَّاسِ سَوَاءً الْعَاكِفُ فِيهِ وَالْبَادِ وَمَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحَادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ/ بى گمان كسانى كه كافر شدند و از راه خدا و مسجدالحرام كه آن را براى مردم اعم از مقيم در آنجا و باديه نشين يكسان قرار داده ايم جلوگيرى میكنند و [نيز] هر كه بخواهد در آنجا به ستم [از حق] منحرف شود او را از عذابى دردناك مىچشانيم»
این افراد همتراز کافران، عذاب الیمی را خواهند چشید چرا که در برابر حکم الهی ایستاده و مردم را از فریضه مهمی که منافع بسیاری برای فرد و امت اسلامی دارد، بازداشتهاند. تفیسر نمونه معتقد است چنین افرادی سه جنایت مرتکب شدهاند: جلوگیرى از راه خدا و ایمان و طاعت او؛ جلوگیرى از عبادتکنندگان و زوار خانه خدا و قرار دادن امتیازى براى خود؛ در این سرزمین مقدس دست به ظلم و گناه و الحاد میزنند.
با توجه به اینکه حکام آل سعود برای حضور زائران ایرانی در مراسم حج امسال کارشکنی کردهاند، میتوان گفت مصداق بارز این آیه هستند؛ آل سعود که پس از روی کار آمدن حکام جدید دشمنی خود را با جمهوری اسلامی ایران علنی کردهاند، مدعی شدهاند که در مسئله حج نگاه سیاسی نخواهند داشت اما بغض و کینه این رژیم به جایی رسید که نتوانستند بر این ادعای خود پایبند باشند و در نهایت با گذاشتن برخی شروط و محدودیتها مانع از حضور حجاج ایرانی در مسجدالحرام شدند.
رهبر معظم انقلاب در پیام خود به این کارشکنیها اشاره داشتند و اظهار کردند: آنان که حج را به یک سفر زیارتی ـ سیاحتی فروکاسته و دشمنی و کینهی خود با ملّت مؤمن و انقلابی ایران را در زیر عنوان «سیاسی کردن حج» پنهان ساختهاند، شیطانهایی خُرد و حقیرند که از به خطر افتادنِ مطامع شیطان بزرگ، آمریکا، به خود میلرزند. حکّام سعودی که امسال صدّ عن سبیلالله و المسجد الحرام کرده و راه حجّاج غیور و مؤمن ایرانی به خانه محبوب را بستهاند، گمراهانی روسیاهند که بقای خود بر اریکهی قدرت ظالمانه را در دفاع از مستکبران جهانی و همپیمانی با صهیونیسم و آمریکا و تلاش برای برآوردن خواسته آنان میدانند و در این راه از هیچ خیانتی رویگردان نیستند.
در این پیام همچنین در رابطه با اهمیت فریضه حج آمده است: حج ابراهیمی که اسلام به مسلمانان هدیه کرده است، مظهر عزّت و معنویّت و وحدت و شُکوه است؛ عظمت امّت اسلامی و اتّکاء آنان به قدرت لایزال الهی را به رخ بدخواهان و دشمنان میکِشد و فاصلهی آنان را با منجلاب فساد و حقارت و استضعافی که زورگویان و قلدران بینالمللی بر جوامع بشری تحمیل میکنند، برجسته میسازد. حج اسلامی و توحیدی، مظهر «اَشِدّآءُ عَلَى الکُفّارِ رُحَمآءُ بَینَهُم» است؛ جایگاه برائت از مشرکان و الفت و وحدت با مؤمنان است.
هر یک از ظرفیتهایی که رهبر معظم انقلاب برای مسئله حج برشمردند، اگر به درستی و با اراده جمعی امت اسلامی محقق شود، بار بزرگی از دوش مسلمانان به ویژه مظلومان و مستضعفین برخواهد داشت؛ وحدت مسلمین و تشکیل صفوف فشرده و هماهنگ آنان در کنار نفی ستمگران و زورگویان و ایستادگی در برابر آنها سالهاست که به عنوان آرمان امت اسلامی مطرح میشود که یکی از موقعیتها برای رسیدن به این نقطه آرمانی حج است. سالها میلیونها مسلمانان در یک نقطه از جهان جمع میشوند اما نتوانستهاند برای رسیدن به وحدت و همدلی و همراهی با یکدیگر به نقطه مشترکی دست یابند؛ نقطه مشترکی که سنت و خلق مسلمانان و مؤمنان واقعی است. همانطور که در آیه 29 سوره فتح آمده است: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا/ محمد [ص] پيامبر خداست و كسانى كه با اويند بر كافران سختگير [و] با همديگر مهربانند آنان را در ركوع و سجود مى بينى فضل و خشنودى خدا را خواستارند علامت [مشخصه] آنان بر اثر سجود در چهره هايشان است اين صفت ايشان است در تورات و مثل آنها در انجيل چون كشتهاى است كه جوانه خود برآورد و آن را مايه دهد تا ستبر شود و بر ساقه هاى خود بايستد و دهقانان را به شگفت آورد تا از [انبوهى] آنان [خدا] كافران را به خشم دراندازد خدا به كسانى از آنان كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند آمرزش و پاداش بزرگى وعده داده است».
این چنین مرز میان مسلمانان و مؤمنان با سایرین مشخص شده است؛ حتی اگر عدهای به نام اسلامی و مسلمانی و عناوین خودساخته به سایر بلاد اسلامی تجاوز کنند و دیگر مسلمانان را به خاک و خون بکشند، در دایره مسلمانی جایی ندارند. هر چند در گذشته قدرتهای غرب تلاش میکردند با تجاوز و دستدرازی، منافع کشورهای اسلامی را به مخاطره بیندازند، اما امروز با توجه به حضور عناصری از همان قماش که در مرزهای اسلامی به عنوان خادمان استکبار و غرب به کار گرفته شدهاند، بخشی از زحمات آنها را در تخریب و انهدام سرزمینهای اسلامی و خونریزی در این بلاد را متقبل شدهاند و علنی و بیهیج واهمهای مسلمانکشی را در دستور کار خود قرار دادهاند.
رهبر معظم انقلاب در بخشی از پیام خود به جنایات این عناصر اشاره میکنند و میافزایند: حاکمان بیدین و بیوجدانی که فاجعه بزرگ منا را پدید آورده و با نام خادمان حرمین، حریم حرم امن الهی را شکسته و میهمانان خدای رحمان را در روز عید در منا و پیش از آن در مسجدالحرام قربانی کردهاند، اکنون از سیاسی نشدن حج دَم میزنند و دیگران را به گناهان بزرگی که خود مرتکب شده یا تسبیب کردهاند، متّهم میکنند. آنان مصداق کامل بیان روشنگر قرآن کریمند که فرمود: «وَ اِذا تَوَلّىٰ سَعىٰ فِی الاَرضِ لِیُفسِدَ فیها وَ یُهلِکَ الحَرثَ وَ النَّسلَ وَ اللّهُ لا یُحِبُّ الفَساد؛ وَ اِذا قیلَ لَهُ اتَّقِ اللّهَ اَخَذَتهُ العِزَّةُ بِالاِثمِ فَحَسبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئسَ المِهاد».
آیات 205 و 206 سوره بقره به روشنی بیان کرده است که «و چون برگردد [يا رياستى يابد] كوشش مىكند كه در زمين فساد نمايد و كشت و نسل را نابود سازد و خداوند تباهكارى را دوست ندارد؛ و چون به او گفته شود از خدا پروا كن نخوت وى را به گناه كشاند پس جهنم براى او بس است و چه بد بسترى است».
امروز که آل سعود به واسطه بشکههای نفتی و دلارها و حمایت قدرتهای استکباری توانی به دست آورده، به دنبال کشتار و نابودی است تا بتواند با ایجاد تباهی و خسارت در کشورهای حاشیهای، قدرت خود را افزایش دهد اما پیشبینی قرآن برای چنین عملکردی سخت و پشیمانکننده است. نخوت آل سعود در بازگشت به حقیقت و انسانیت، این حکومت فاسد و تباهکار را به بدترین بسترها خواهد کشاند.
چنین رویکردی باعث شده میشود که جز تباهی و تخریب از آل سعود انتظار نرود؛ امروز هر جا نامی از آل سعود به میان میآید، جز جنگ و خونریزی و تلاش برای طراحی توطئه و نقشهای علیه نظامها و دول اسلامی نمیتوان یافت. آنها ثابت کردهاند ابایی از فشردن دست دشمنان درجه قسمخورده جهان اسلام ندارند اما نام و نشان اسلام را همواره با خود دارند. هر چند نفاق و دورویی را مخالفت «ظاهر با باطن» معنا کردهاند اما امروزه شاهد شکلگیری نفاق علنی در رفتار و گفتار آل سعود هستیم.
در قرآن کریم از این گروه به «شجره ملعونه» یاد شده است؛ گروهی که در صدر اسلام پیامبر (ص) و یارانش را آزرده و در طول تاریخ زحمات فراوانی را به امت اسلامی وارد ساخته است. این اشاره در آیه 60 سوره اسرا مطرح شده و آمده است: «وَإِذْ قُلْنَا لَكَ إِنَّ رَبَّكَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْنَاكَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا يَزِيدُهُمْ إِلَّا طُغْيَانًا كَبِيرًا/ و [ياد كن] هنگامى را كه به تو گفتيم به راستى پروردگارت بر مردم احاطه دارد و آن رؤيايى را كه به تو نمايانديم و [نيز] آن درخت لعنت شده در قرآن را جز براى آزمايش مردم قرار نداديم و ما آنان را بيم مىدهيم ولى جز بر طغيان بيشتر آنها نمىافزايد».
اینکه شجره ملعونه به طور دقیق به چه گروه و جریانی اتلاق میشود، به درستی مشخص نیست و آیا این موضوع مربوط به صدر اسلام است و یا به آینده برمیگردد از دیگر موضوعاتی است که مفسران مطالب گوناگونی را در رابطه با آن عنوان کردهاند.
در تفسیر نمونه به بخشی از این دیدگاهها اشاره شده و آمده است: جمعى از مفسران شیعه و همچنین اهل تسنن نقل کردهاند رؤیایی که در ابتدای آیه ذکر شده است، اشاره به همان ماجرای معروف پیامبر (ص) دارد که خواب دیدند میمونهایی از منبر ایشان بالا و پایین میروند و پیامبر بعد از این خواب، بسیار غمگین شدند بهطوریکه کمتر میخندیدند. این خواب را بسیاری از برجستگان اهل سنت چون خطیب بغدادى، ترمذى، ابن جریر، طبرانى، بیهقى، ابن مردویه و علمای شیعه چون شیخ کلینی نقل کردهاند. بر همین اساس، مفسران سنی و شیعه (مانند قرطبی از مفسران معروف اهل سنت در تفسیر الجامع، فخر رازی در تفسیر کبیر و...) این خواب را، دلالت بر روی کار آمدن خاندان بنیامیه، بعد از رحلت پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم گرفتهاند. خاندانی که با اعمال خود موجب فتنه در جهان اسلام شدند و تاریخ اسلام را از مسیر اصلی خود منحرف کردند.
در تفسیر المیزان نیز بر این نکته تأکید شده که شجره ملعونه یکی از اقوامی هستند که در قرآن مورد لعن واقع شدهاند؛ که با نگاه به آیات قرآن میتوان به سه گروه مشرکان، منافقان و اهل کتاب رسید. با دقت در تاریخ اسلام آشکار میشود که مشرکان و اهل کتاب مصداق این آیه نیستند، پس فقط فرقه منافقان باقی میماند که بین مسلمانان تفرقه انداخته و با تفاخر و عقاید باطل امت را به تشتت دچار میکردند. از دقت در معانی و سیاق استفاده میشود که خدای سبحان شجره ملعونه را در عالم خواب به رسول گرامی خود نشان داده و آنگاه در قرآن بیان کرده که آن شجرهای که در رؤیا به تو نشان دادیم و بخشی از اعمال آنها را در اسلام به تو ارائه دادیم یک فتنه در امت اسلام است.
رهبر معظم انقلاب مصداق امروزین شجره ملعونه را آل سعود دانستهاند چرا که امروز به وضوع میتوان دریافت یکی از مهمترین عوامل بروز اختلاف و درگیری در بین جوامع اسلامی و مسلمانان، این خاندان خبیث است. ایشان بخش پایانی پیام خود خطاب به برادران و خواهران مسلمان میفرمایند: امسال جای حجّاج مشتاق و با اخلاص ایرانی در مراسم حج خالی است، ولی آنان با قلبهای خود حاضر و در کنار حاجیان از سراسر جهان و نگران حال آنان هستند، و دعا میکنند که شجره ملعونه طواغیت نتوانند گزندی به آنان برسانند. برادران و خواهران ایرانیِ خود را در دعاها و عبادتها و مناجاتهای خود یاد کنید و برای رفع گرفتاریها از جوامع اسلامی و کوتاه شدن دست مستکبران و صهیونیستها و سرسپردگان آنها از امّت اسلامی دعا کنید.
محمود قرهداغی