علمی‌شدن الهیات در روسیه به روایت اسقف روس
گروه بین‌الملل: رئیس بخش روابط خارجی کلیسا در اسقفی مسکو در گفت‌وگو با کانال تلویزیونی «روسیه 24» موضوع دفاع از رساله‌ای با موضوع الهیات را که برای اولین‌بار در روسیه اتفاق افتاد، تبیین کرد؛ دفاعی که بیش از چهار ساعت و نیم به طول انجامید.
- سلام عرض می‌کنم. در ماهی که پشت سر گذاشتیم، اتفاقات زیادی در کشور رخ داد و برای اولین بار در دوره جدید تاریخ روسیه، یک نفر از رساله دکتری با موضوع الهیات دفاع کرد. به این ترتیب، الهیات نیز در کنار فیزیک، شیمی به یک شاخه علمی تبدیل شد. لطفا برای ما بفرمایید که دفاع از رساله چطور بود و مخالفان چه استدلال‌هایی داشتند و چه ایراداتی می‌گرفتند؟
باید بگویم که هر رساله به طور طبیعی مخالفانی دارد، اما سایر افراد که از درجه دکتری و فوق دکتری در حوزه‌های مختلف برخوردار هستند هم می‌توانند سؤالاتشان را مطرح کنند و نظر بدهند. قاعده اینطور است که اگر ارزیابی منفی باشد، ما باید به آن توجه کنیم. در جلسه دفاعیه چند استاد برای طرح سؤال و اشاره به مشکلات حضور داشتند، اما همه نظر مثبت دادند. چون پایان‌نامه و چکیده آن را در اینترنت منتشر کردیم، همه می‌توانستند نظرات خود را ارسال کنند. برخی از آنها در رشته بیولوژی(زیست‌شناشی) درجه دکتری و فوق دکتری داشتند.
واقعا بیولوژی چه ارتباطی با الهیات دارد؟ الهیات علم درباره دین و شناخت خداست، اما بیولوژی موضوع کاملا متفاوتی دارد. با این حال، یکی از اساتید نظر خود را برای ما نوشته بود، ضمن اینکه به جای پرداختن به موضوع رساله، بیشتر حق مؤمن برای پرداختن به موضوع الهیات در پایان‌نامه را زیر سؤال برده بود. به عنوان مثال، یک نفر نوشته بود که رساله بر مبنای نظریه وجود خداست، به همین خاطر نباید آن را رساله علمی نامید. پاسخ ما این است که نگارندگان این اظهارنظرها مبنای خود را بر نظریه عدم وجود خدا قرار داده‌اند. برای ما وجود خدا، نظریه نیست، حقیقت است.
در جلسه دفاعیه ما طی یک ساعت و نیم اظهار نظرهای مختلفی شنیدیم که بیشتر به تبلیغات آتئیستی(خداناباوری) شباهت داشت. آخرین‌بار این موضوع را در سال‌های تحصیل در مدرسه شنیده بودم، آن زمان‌ها آتئیسم رسما به خورد جامعه داده می‌شد. سخنان برخی افراد خاطرات گردوخاک گرفته گذشته را زنده می‌کرد و نشان می‌داد که در محافل علمی ما و عمدتا در بین استاتید علوم طبیعی هنوز این سؤال وجود دارد که الهیات چیست و آن را با چه می‌خورند، آیا واقعا الهیات علم است؟
الهیات در شمار علوم طبیعی نیست، بلکه به علوم انسانی مربوط می‌شود. ما می‌دانیم که همه علوم انسانی یکباره در فضای آموزشی وارد نشده‌اند. زمانی تصور می‌کردند که جامعه‌شناسی علم نیست، اما امروز هیچ کس حتی درباره آن بحث هم نمی‌کند.
- برای آنهایی که نمی‌دانند، توضیحاتی درباره موضوع رساله و نحوه دسترسی به آن بفرمایید و اینکه چرا در تاریخ علوم روسیه معاصر، این درجه جدید به حساب می‌آید؟
در سایت دانشجویان دوره دکتری و فوق دکتری کلیسای ارتدوکس، بخش شورای دفاعیه رساله می‌توان رساله را دریافت کرد. جلسه دفاعیه در دانشگاه محل برگزاری کلاس‌ها بود و اهمیت موضوع رساله در این است که تاکنون هیچ کس به این شخصیت و آثار او نپرداخته است.
جلسه دفاعیه چهار ساعت و نیم طول کشید. اعضای شورای دفاعیه امتیاز بالایی به رساله دادند. 21 عضو شورای دفاعیه از 22 نفر رأی مثبت دادند. چنین اتفاقی در تاریخ کلیسا بی‌سابقه است. موضوع مهم دیگر این است که الهیات فقط در شاخه کلیسای ارتدوکس توسعه پیدا نمی‌کند، بلکه در شاخه الهیات اسلامی و یهود نیز توسعه پیدا خواهد کرد.
- با این حال، در مدرک اولین فارغ‌التحصیل رشته الهیات می‌نویسند دکترای فلسفه، نه الهیات. بنابراین، با وجود اینکه آکادمی علوم روسیه، الهیات را به رسمیت شناخته، اما آن را در اسناد و مدارک رسمی ثبت نمی‌کنند. نظرتان در این زمینه چیست؟
قبلا بنا را بر همین گذاشته بودند، اما زمان دفاع از رساله هم از وزارت علوم و هم از کمیسیون عالی نظارت بر امتحانات به جلسه آمدند و به ما خبر دادند که اگر دفاع با موفقیت انجام شود، روی مدرک کلمه الهیات درج می‌شود.
منبع: سایت کلیسای ارتدوکس روسیه
