اندکی از بسیار آستان سیدالکریم

به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، اداره و مدیریت آستان حضرت عبدالعظیم(ع) به سبب اهمیت فراوان آن و نیز افزایش روزافزون تعداد زائران و علاقه‌مندان از حساسیت ویژه‌ا‌ی برخوردار بوده و هست؛ ولی متأسفانه توسعه و مدیریت آن در ادوار گذشته بر اساس اهداف انقلاب اسلامی صورت نمی‌گرفت، با توجه به نتیجه بررسی‌های به عمل آمده از سوی دفتر مقام معظم رهبری پیرامون گزارش‌های واصله، معظم‌له آیت‌الله محمدی ری‌شهری را در 30 فروردین ماه سال 69 به سمت تولیت آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) و بقاع متبرکه وابسته به این آستان منصوب کردند.

 آیت‌الله محمدی ری‌شهری بلافاصله کار خود را پس از انتصاب آغاز کرد. وی که خود از اهالی شهر ری و در آن زاویه مقدس دیده به جهان گشوده است بیش از هر کس دیگری از موقعیت سیاسی، اجتماعی و مذهبی این شهر و نیز وضعیت آستان آگاهی داشت به ویژه آنکه به طور مقدماتی تحقیقات گسترده‌ای درباره وضعیت موجود آستان انجام داده و وضعیت آن را بسیار تأسف‌بار دیده بود. بر همین اساس پس از مطالعه اولیه و طراحی پروژه‌های مورد نظر، با هدف ایجاد امکانات مذهبی، فرهنگی و رفاهی برای زائران، ارتقای سطح فرهنگی منطقه و ارج نهادن به مقام شامخ اهل بیت(ع)، طرح توسعه حرم از سال 1369 آغاز شد.

زیر بنای تقریبی طرح توسعه حرم 120 هزار متر مربع است که در زمینی به مساحت 37 هزار متر مربع در حال احداث است. زائل شدن موقوفات آستان و به ثمن بخس رفتن موقوفات و اموال آستان، عدم وجود امکانات مادی برای ایجاد تحولات مورد نظر و متناسب با نظرات مقام معظم رهبری، وجود مقابر و ابنیه نامناسب و ناهمگون با شأن و منزلت آستان که بعضاً با هدف سودجویی مادی ایجاد شده و... بخشی از مشکلات فراوانی بود که پیشروی تولیت آستان برای ایجاد تحول و توسعه در حرم بود. علی‌رغم وجود مشکلات مادی و موانع پیش‌رو نخستین تصمیم تولیت جدید آستان، توسعه حرم و بازسازی آن با طرح‌ها و برنامه‌های منظم بود که با توجه به شرایط موجود و پس از تحقیقات و مطالعات اولیه مهم‌ترین تحولات مورد نیاز آستان در قالب 5 اولویت اصلی شامل موارد زیر تعیین شد:1. ایجاد ساختاری نوین برای تشکیلات اداری آستان2. فراهم کردن راهکارهای قانونی، حقوقی و اجرایی برای انجام تحولات3. ایجاد ارتباط با دستگاه‌های مسئول و انتقال شرایط نامطلوب موجود به مسئولان عالی رتبه نظام و دستگاه‌های مربوطه برای بهره‌گیری از مساعدت‌ها و همکاری‌های آنان4. به کارگیری مشاوران مجرب و خبره با هدف تهیه طرحی مناسب و جامع با توجه به نیازهای منطقه و سابقه فرهنگی و تاریخی آن5. اجرای طرح مذهبی و ملی توسعه آستان مقدس. 

تحولات آستان

مجموعه موجود آستان در دوره استقرار تولیت جدید تنها 4000 متر مربع را در برداشت. با توجه به گسترش روزافزون زائران، به ویژه در سال‌های پس از پیروزی انقلاب و لزوم افزایش فضای زیارتی و امکانات رفاهی و فرهنگی برای زائران طرح بزرگ ملی ـ مذهبی توسعه آستان مقدس و دیگر طرح‌های جانبی آغاز شد. این طرح در زمینی به وسعت 60 هزار متر مربع و در مجموع زیربنای 120 هزار متر مربع و شعاع 200 متری حرم به اجرا درآمد. 

اولین بررسی‌ها نشان از وجود مشکلات بسیار زیاد و مسیر طولانی بازسازی و توسعه حرم داشت. عدم توسعه شبکه پیاده‌روها، سواره‌روها، امکانات حمل و نقل، نبود مراکز مناسب فرهنگی، هنری و آموزشی متناسب با نیازهای مردم شهر و زائران، نبود خدمات شهری مناسب از قبیل پارکینگ، زائرسرا، فضای تفریحی، فرسودگی بافت مسکونی حرم، عدم تطابق مجموعه حرم و بافت اطراف آن با توسعه نامتعادل شهری که نزدیک به نیم میلیون نفر را در خود جای داده و ... فقط بخشی از مشکلات موجود بود. بر اساس وجود همین مشکلات بود که احیا و بازآفرینی جایگاه حرم مطهر به عنوان مرکز و پایگاه معنوی و فرهنگی که در طول رژیم گذشته از بین رفته بود، ایجاد قطب و مرکز علمی، دانشگاهی با تأسیس دانشکده علوم حدیث و توسعه آن به عنوان دانشگاه حدیث و پرورش محدثان و محققان در امر حدیث، توسعه فرهنگ اسلامی و نشر معارف تشیع با احداث حوزه‌های علمیه و مجتمع‌های آموزشی، ارتقای فرهنگ عمومی شهر ری  و جنوب تهران از طریق احداث کتابخانه، موزه و مرکز نجوم و ... ارائه بهتر خدمات رفاهی و پزشکی به زائران حرم مطهر و مجاوران با توسعه درمانگاه و احداث دارالشفاء، ایجاد طرح تعاون با مومنین و ... در دستور کار قرار گرفت.

 اولین قدم برای توسعه حرم، خریداری مراکز و منازل اطراف حرم به ویژه منازلی بود که به مقبره‌های خانوادگی و یا قبرستان‌های خصوصی تبدیل شده بود، ساخت بناهای جدید و پی‌ریزی بناها به دلیل وجود قبور متعدد مشکل بسیار بزرگی بود که با جابه‌جایی قبور با حفظ حدود شرعی انجام شد. مشکل اقتصادی برای انجام این امور و کافی نبودن نذورات، موقوفات و درآمدهای آستان برای انجام چنین پروژه‌های مهمی موجب شد، معاونت اقتصادی آستان تأسیس و این معاونت با دریافت وام‌های قرض‌الحسنه و انجام امور اقتصادی و نیز کمک گرفتن از خیران هزینه‌های مورد نیاز را تأمین کند. البته ناگفته نماند که این معاونت در دولت دهم با بی‌مهری‌هایی مواجه و برخی از مقامات در دولت گذشته فشارهایی بر آن وارد کردند که موجب به تعطیلی کشانده شدن این معاونت و واگذاری شرکت‌های تابعه آن به ستاد اجرایی فرمان امام(ره) شد. 

عدم دریافت هیچ گونه بودجه دولتی از ویژگی‌های مدیریت آستان حضرت عبدالعظیم(ع) است که علیرغم این مسئله، تمام توسعه‌های برنامه‌ریزی شده محقق شده ‌است. آغاز و تداوم اجرای پروژه‌های توسعه آستان بدون کمک‌های مالی دولتی و در بعضی از برهه‌های زمانی با دست خالی و با اتکا به کرامت سید الکریم(ع) و امامزادگان مجاور ایشان و نیز همت مسئولان به حدی قابل توجه بود که موجب تحسین و تعجب آیت‌الله رفسنجانی(رئیس جمهور وقت در اولین سال‌های آغاز پروژه‌ها) شد. 

16 پروژه اصلی و 5 پروژه فرعی مسئولیت تعریف شده برای اجرای طرح توسعه آستان بود.16 پروژه اصلی شامل: ساخت چندین شبستان و رواق و الحاق آنها به شبستان‌های قبلی با هدف افزایش گنجایش حضور زائران، ایجاد مصلی به مساحت هفت هزار متر مربع در شرق حرم امامزاده حمزه(ع) همراه با صحن و امکانات جانبی، احداث ساختمان اداری آستان(دارالتولیه)، احداث صحن جدیدی در جنوب حرم امامزاده حمزه(ع) و صحن امامزاده طاهر(ع) در قسمت شمالی مجموعه، ساخت تخت‌گاه‌ها، راهروها و بست‌های جنوبی و شمالی، تجهیز و توسعه کتابخانه آستان و احداث مکان جدیدی که گنجایش 100 هزار جلد کتاب داشته و به کلیه وسائل مدرن و پیشرفته اطلاع رسانی مجهز باشد، ایجاد دارالضیافه برای پذیرایی از زائران، احداث دانشگاه علوم حدیث، بازسازی و توسعه حوزه علمیه برهان، احداث سالن اجتماعات، همایش‌ها و کنفرانس‌ها، احداث ساختمان جدید موزه، احداث وضوخانه‌ها و سقاخانه‌های متعدد، ایجاد سیستم تأسیسات و موتورخانه مرکزی، احداث خیابان 20 متری در گرداگرد حرم مطهر که از چهار جهت جغرافیایی بتوان از طریق بلوارهایی به سهولت به حرم راه یافت، احداث صندوق قرض الحسنه و احداث بازار جدید است. 

و در بخش پروژه‌های فرعی نیز: ایجاد مجموعه مدارس حکمت، حسینیه اثنی عشری، مسجد بافقی، حسینیه قرائت قرآن و احداث واحدهای مسکونی به عنوان پروژه‌های فرعی و در قالب پروژه‌های خارج از شهر ری، ایجاد مؤسسه فرهنگی دارالحدیث در قم و زائر سرای کوثر در مشهد طراحی شد. احداث رواق بین‌الحرمین از میان تمامی طرح‌های مطرح برای توسعه حرم، توسعه رواق‌ها و شبستان‌ها اولین و ضروری‌ترین اقدام بود چرا که صحن‌های موجود کفاف خیل زائران که روز به روز نیز بر تعدادشان افزوده می‌شد را نداشت.

پس در اولین اقدام رواقی با عنوان بین‌الحرمین ایجاد شد که برای اولین بار سه حرم حضرت عبدالعظیم(ع)، حضرت حمزه(ع) و حضرت طاهر(ع) را به هم وصل کرد. ساخت این رواق در سال 1371 آغاز و در سال 1373 با زیباترین هنرهای ایرانی اسلامی شامل آیینه کاری، سنگ کاری، گچ‌بری، کاشی کاری و ... به پایان رسید. 

ساخت رواق امامزاده حمزه(ع)یکی دیگر از رواق‌‌های احداثی در طرح توسعه، ساخت رواقی در جنوب حرم امامزاده حمزه(ع) بود. این امامزاده قبل از توسعه، فضایی بسیار تنگ و کوچک داشت که به هیچ وجه امکان بهره‌برداری مناسب از مقبره ایشان فراهم نبود و تنگی آن مشکلاتی را برای زائران فراهم کرده بود. طرح توسعه عملیات اجرایی رواق امامزاده حمزه(ع) از سال 1371 آغاز و تا فروردین ماه سال 1375 با انجام آخرین مرحله کاشی‌کاری به اتمام رسید. همچنین به موازات اجرای پروژه رواق بین‌الحرمین در سال 1371، عملیات اجرایی رواق امامزاده طاهر(ع) نیز آغاز شد. بقعه امامزاده طاهر نیز مانند امامزاده حمزه از فضای کوچکی برخوردار بود، لذا عملیات احداث رواق بزرگ آغاز شد که برای این کار ابتدا زمین‌های اطراف حرم آزاد و عملیات ساخت رواق تا سال 1374 به پایان رسید. بخشی از این رواق نیز به عنوان شبستان زنانه در سال 1375 مورد بهره‌برداری قرار گرفت. تعویض و بازسازی کاشی‌های فرسوده گنبد حرم امامزاده طاهر(ع) و آیینه‌کاری داخل مرقد از دیگر اقداماتی بود که در این بخش مهم از حرم صورت گرفت.ساخت رواق ابوالفتوح رازیساخت رواق ابوالفتوح رازی بر روی قبر ابوالفتوح رازی و ساخت رواق اسماعیل رضایی به عنوان سومین و چهارمین رواق به عنوان بخش اول طرح توسعه در روز دهم خرداد 1374 با حضور رئیس جمهور وقت (آیت‌الله هاشمی رفسنجانی) افتتاح شد. 

ساخت مصلی بزرگ ری در طرح توسعه حرم مطهر، ایجاد یک مصلی بزرگ برای اقامه نماز جمعه و سایر مناسبت‌ها پیش‌بینی شده بود، ساخت این مصلا به دلیل نبود هیچ مکانی برای برگزاری مراسم‌های بزرگ در ری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. عملیات اجرایی این نمازگاه با زیربنای 8230 متر مربع در دو طبقه از اردیبهشت 1372 آغاز شد. در ساخت این بنا معماری ایرانی ـ اسلامی با دقت و توجه ویژه‌ای به کار گرفته شده و از انواع هنرهای معماری اسلامی در ساخت آن بهره گرفته شده است. این پروژه در سال 1375 همزمان با میلاد امام حسن مجتبی(ع) افتتاح شد.دارالتولیه در دوران رژیم گذشته، برای استقرار تولیت آستان و نیز امور اداری و مسائل مدیریتی، دارالتولیه‌ای در ضلع غربی آستان وجود داشت، اما این ساختمان از یک طرف فرسوده شده بود و از طرف دیگر، از فضای لازم و مناسب برای استقرار متمرکز تشکیلات مختلف اداری جدید برخوردار نبود. در نتیجه این ساختمان تخریب و ساختمان جدید احداث شد. ساخت صحن مصلیبزرگ‌ترین صحن مجموعه، صحن مصلی است که در قسمت شرقی حرم حضرت عبدالعظیم(ع) قرار گرفته است. مکان صحن مصلی همان صحن قدیم «باغچه علی جان» بود که در مهر ماه سال 1372 عملیات اجرایی آن آغاز شد.

دو سال بعد عملیات نازک‌کاری این طرح بزرگ آغاز شد و این صحن از طریق زیرگذری با صحن عتیق مرتبط و رواق‌های اطراف صحن نیز در این سال 1375 به بهره‌برداری رسید. مزین کردن بخش‌های مختلف آستان به آیات قرآن کریم، اسماء الله و احادیث از جمله خطبه بدون الف و خطبه بدون نقطه حضرت علی(ع) از اقدامات ارزشمندی است که طی طرح توسعه حرم به آن توجه ویژه‌ای شده است. توسعه حرم مطهر حضرت عبدالعظیم(ع) طرحی است که صرفاً محدود به ساخت و ساز و توسعه فیزیکی نیست بلکه توجه به ساخت مراکز علمی و دانشگاهی از اهم این طرح‌ محسوب می‌‌شود.

مهم‌ترین بخش پروژه توسعه معنوی و علمی آستان 

منحصر به فردترین دانشگاه قرآن و حدیث در جهان تشیع از جمله مهم‌ترین بخش پروژه توسعه معنوی و علمی آستان ایجاد دانشکده علوم حدیث و دانشگاه قرآن و حدیث(پردیس تهران) بود. دانشکده‌ای که بتواند همگام و مشابه سایر دانشکده‌های عصر حاضر، در موضوعی خاص و منحصر به فرد یعنی علم حدیث دانشجویان علاقه‌مند را تربیت کند. در نظام آموزشی کشور علم حدیث تنها در بخشی از مراکز به عنوان یک گروه تخصصی و نه بیشتر از آن مورد توجه بوده است، اما با سعی و اهتمام جدی تولیت آستان که خود در حدیث‌شناسی از رجال و متخصصان است، به آموزش علم حدیث تا حد ایجاد دانشکده‌ای اختصاصی، توجه شد.

تربیت دبیران و مربیان متخصص در علوم حدیث و معارف دینی، تربیت محققان و کارشناسان در زمینه مطالعات و تحقیقات اسلامی شاخه مربوط به علوم حدیث، تربیت مبلغان معارف اسلامی برای داخل و خارج کشور و تأمین نیازمندی‌های خانه‌های فرهنگ جمهوری اسلامی و ... از جمله اهداف تأسیس این دانشکده است. البته نباید هرگز از نظر دور داشت که هدف اصلی تأسیس دانشکده علوم حدیث در کنار مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) گرامیداشت مقام علمی و حدیثی ایشان است. عملیات احداث دانشکده علوم حدیث از تابستان 1373 آغاز و پس از سه سال به بهره‌برداری رسید. البته مرحله دوم اجرای عملیات شامل: نوسازی و ... تا پایان 1378 تکمیل و با حضور رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام افتتاح شد. پروژه سالن اجتماعات شامل دو تالار همکف(تالار شیخ صدوق(ره)) و زیرزمین (تالار شیخ کلینی(ره)) با هدف ساخت مکانی برای برگزاری گردهمایی‌ها، سمینارها و برنامه‌های آستان مقدس و مؤسسات وابسته و نهادها، اداره‌ها و وزارتخانه‌ها و ... نیز بخش دیگری از طرح توسعه حرم بود که ساخته و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. 

صحن امامزاده طاهر(ع)صحن امامزاده طاهر(ع) در قسمت شمالی مجموعه و در ضلع شرقی حرم و در محل صحن قدیمی آن قرار دارد که مساحتی حدود 700 متر مربع را به خود اختصاص داده است. عملیات اجرایی این طرح از سال 1373 آغاز شد و تا پایان سال 1374 بخش عمده‌ای از ضلع غربی نازک‌کاری و در سال بعد نیز کاشی‌کاری آن به پایان رسید و در نهایت پس از سنگ‌فرش و ... در پایان سال 1378 مورد بهره‌برداری قرار گرفت و در ضلع شرقی این صحن، پروژه درمانگاه (دارالشفای کوثر) و پروژه‌‌های تختگاه به اجرا درآمد. تختگاهی برای استراحت زائران در دو طرف صحن امامزاده طاهر(ع) فضاهای خاصی به عنوان استراحتگاه و سفره‌خانه در نظر گرفته شده است که این ساختمان‌ها به تختگاه موسوم و دارای سه سالن 50 متری است که خانواده‌ها، گروه‌ها و هیئت‌های مختلف که از شهرهای دور به آستان مشرف می‌شوند می‌توانند در این مکان‌ها استراحت کنند. 

ساخت بست‌هایی که هیچ حاکمی در آن قدرت ندارد 

به قسمت‌های ورودی مجموعه حرم‌های مطهر «بست» گفته می‌شود. این بست‌ها علاوه بر آنکه راه ورودی حرم‌ها است، در انسجام و سازماندهی و تسهیل عبور و مرور زائران نقش مهمی دارد. علاوه بر آن به هنگام مراسم‌های مختلف مانند اعیاد و عزاداری‌ها و ازدحام بیش از حد زائران، می‌تواند محل مناسبی برای اجتماع مردم باشد. وجه تسمیه بست برای اینگونه مکان‌ها، این بوده که برخی برای حفظ خود از گزند مأموران حکومتی و در حقیقت برای تأمین امنیت خود در این مکان‌ها بست می‌نشستند تا کسی را یارای تعرض به آنها نباشد. از قدیم‌الایام حرم حضرت عبدالعظیم(ع) نیز به عنوان بست مطرح بوده و مجرمان اگر به آنجا پناه می‌بردند عاملان حکومتی قادر به خارج کردن آنان از بست نبودند. تا قبل از طرح توسعه، آستان دارای مکان ورودی به عنوان بست نبود. در طرح توسعه اخیر برای این مجموعه دو بست در سمت جنوب و شمال آستانه در نظر گرفته شد تا زائران از آن طریق به حرم‌های مطهر راه‌یابند. هر یک از این بست‌ها بیش از هزار متر مربع زیربنا را به خود اختصاص داده است. 

ری و آستان برای اولین بار صاحب موزه شد

 آستان مقدس و شهر ری  تا سال 1373 فاقد موزه بود و مجموعه آثار نفیس در خزانه نگهداری می‌شد. در بهمن ماه سال 1373 به همت آیت‌الله ری‌شهری تولیت آستان حضرت عبدالعظیم(ع) سالنی در صحن باغ توتی جهت عرضه آثار اختصاص یافت که پذیرای انبوه کثیری از زائران علاقه‌مند بود. دو سال بعد با اجرای بخشی از طرح توسعه حرم مطهر، محل موزه به طور موقت به ساختمان دیگری منتقل شد که پس از تکمیل ساختمان فعلی به وسعت سه هزار متر مربع، ساختمان موزه در سه طبقه در سال 81 بازگشایی شد. 

دارالشفای کوثر 

با اجرای طرح توسعه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) احداث دارالشفای کوثر با زیربنای شش هزار و 500 متر با هدف ساخت یک پلی‌کلینیک تخصصی و فوق تخصصی خیریه برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به زائران و نیازمندان در دستور کار قرار گرفت و دارالشفای کوثر با بخش‌های آزمایشگاه، بهداشت خانواده، بهداشت محیط، پزشک عمومی، تزریقات و پانسمان، داروخانه، رادیولوژی، سونوگرافی، اتاق عمل، واکسیناسیون و کلینیک‌های تخصصی ارتوپدی، قلب و عروق، ارولوژی، اطفال، اعصاب و روان، تخصصی پوست، جراحی، چشم، داخلی، دندانپزشکی، زنان و زایمان، گوش، حلق و بینی و طب فیزیک افتتاح شد.

 کتابخانه منحصر به فرد ری

این کتابخانه با زیربنای دو هزار و 300 متر مربع احداث شده است و برای آن بخش‌هایی نظیر مخازن کتاب، سالن‌های مطالعه، سالن نمایش کتاب‌ها و مجله‌های نفیس و ... ساخته شده است. این کتابخانه به دلیل استفاده از روش خاص ارجاع‌دهی به کتاب و فهرست‌نویسی ویژه، جزء کتابخانه‌های منحصر به فرد در جهان محسوب می‌شود.

 نبود مکان مناسبی برای تغذیه زائران حرم موجب شد دارالضیافه(مهمانسرا) در ضلع شرقی مجموعه آستان مقدس با زیربنای نزدیک به سه هزار متر مربع و در دو طبقه احداث شود. حیاط شیخ ابوالفتوح رازی نیز بین صحن‌های مصلی و امامزاده حمزه ساخته شد و کاشی‌کاری زیبایی با طرح‌های اسلیمی و لاجوردی در ساخت آن به کار رفت. 

ساخت ضریح جدید امامزاده طاهر(ع)

بر مرقد امامزاده طاهر ضریحی فولادی در عصر ناصری نصب شده بود. در طرح توسعه حرم ضریحی از جنس برنج، مس، نقر و آب‌طلا ساخته و در روز مباهله(اسفند ماه سال 1380) بر روی قبر مطهر نصب و رونمایی شد.

تاسیس مجموعه مدارس حکمت

کمبود فضای آموزشی به ویژه برای دانش‌آموزان با استعداد همیشه یکی از محرومیت‌های قابل توجه جنوب تهران و شهر ری محسوب می‌شد. مجموعه مدارس حکمت با هدف رفع این معضل بزرگ در بخشی از زمین‌های موقوفه آستان در سال 1375 آغاز شد که فاز اول، دوم و سوم این مجتمع در مقاطع پیش‌دبستانی، دبستان پسرانه، پیش دبستانی و دبستان دخترانه بعد از 5 سال به بهره‌برداری رسید. 

بازار بزرگ ری 

از دیر باز در کنار مجموعه‌های آرامگاهی و حرم‌های مطهر به لحاظ پذیرش تعداد زیادی از زائران و علاقه‌مندان مراکز تجاری ایجاد می‌شد. آستان حضرت عبدالعظیم (ع) نیز از دیرباز دارای بازار بود اما بازار قدیمی حرم که محل ورود به آستان نیز محسوب می‌شد به دلیل گنجایش محدود و بافت سنتی نمی‌توانست پاسخ‌گوی نیاز زائران باشد بر همین اساس در ضلع غربی مجموعه احداث بازاری متناسب با جمعیت روزافزون برنامه‌ریزی شد. عملیات اجرایی این بازار در سال 1373 آغاز و پس از رفع مشکلات عدیده‌ای از جمله وجود چاه‌های آب و آبگرفتگی‌ها و... این بازار در سال 1377 به بهره‌برداری رسید و مغازه‌های آن به عنوان موقوفات به اجاره مستأجران درآمد. 

نخستین مجموعه مستقل حدیث پژوهشی در جهان تشیع 

مؤسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث در جهت ساماندهی احادیث و ترویج معارف حدیثی به عنوان نخستین مجموعه مستقل حدیث پژوهشی در جهان تشیع، درباره حدیث و مسائل مربوط به آن فعالیت می‌کند. این مجموعه در سال 1374 در شهر قم با پیام مقام معظم رهبری و مدیریت آیت‌‌الله محمدی ری‌شهری با نام مرکز تحقیقات دارالحدیث به طور رسمی آغاز به کارکرد.

ساخت حسینیه اثنی عشری، مسجد بافقی، زائر سرای کوثر در مشهد مقدس و احداث واحدهای مسکونی از دیگر پروژه‌های انجام شده در طی 25 سال فعالیت تولیت آستان حضرت عبدالعظیم(ع) است. پروژه‌های در دست اجرا ساخت ضریح جدید حرم مطهر حضرت عبدالعظیم(ع)، انجام پروژه شبستان امام خمینی(ره)، پروژه خوابگاه دانشجویی، پروژه پاساژ حضرتی، پروژه ابوالفتوح رازی (جهت تبدیل صحن به شبستان و الحاق به حرم)، استفاده از سیستم GIS و دریافت و بررسی برخی از اسناد قدیمی موقوفات آستان مقدس و ... نیز از جمله طرح‌های در دست اقدام و اجرای آستان محسوب می‌شود. 

 توسعه فرهنگ و علم در آستان سید الکریم

ارائه خدمات علمی و فرهنگی بخش مهمی از فعالیت‌هایی بود که سال‌ها مورد غفلت قرار گرفته بود که با روی کار آمدن تولیت جدید و با احداث مرکز آموزش قرآن که سالیانه بیش از چهار هزار نفر در آن آموزش‌‌های مربوط به قرآن را دریافت می‌کنند، بخشی از این آسیب مهم مرتفع شد. این مرکز از سال 1369 فعالیت‌های خود را آغاز و تاکنون تداوم بخشیده است. برگزاری محافل انس با قرآن کریم(ویژه برادران و خواهران)، اجرای طرح ندای ملکوت(اجرای زنده قرآن و اذان)، برگزاری مداوم مسابقات حفظ و قرائت قرآن، برگزاری مسابقات اینترنتی به مناسب‌های مذهبی و فرهنگی مختلف، برگزاری جزء‌خوانی قرآن کریم، آموزش قرآن به خردسالان در مهد قرآن آستان و ... از جمله اقدامات ترویجی و فرهنگی آستان طی 25 سال اخیر بوده است. متأسفانه باید اقرار کرد که انجام فعالیت‌های پژوهشی در قریب به اتفاق آستان‌های مقدس کشور مورد غفلت شدید قرار گرفته است اما در آستان حضرت عبدالعظیم توجه به این مهم یک اصل و اولویت است.

پژوهش و تدوین طرح آموزش علمی قرآن با عنوان «اقرأ»، مجلد حضرت پیامبر(ص) در قرآن، مجلد امام علی(ع) در قرآن، جزوه بینات، مجلد حفظ نامه و ... از جمله طرح‌های پژوهشی قرآنی در آستان بوده است. آموزش مجازی روخوانی قرآن، تولید لوح‌های فشرده و برنامه‌های قرآنی مناسب، تهیه لوح فشرده قرائت‌های اساتید برجسته قرآن، برگزاری دوره‌های متعدد و مختلف قرآنی(قرائت، حفظ، مفاهیم و ...) برای همه گروه‌های سنی، برگزاری جشن تکلیف و جشن ازدواج، برگزاری برنامه‌های معرفت زیارت ویژه گروه‌های بازدیدی، تکریم حجاب و برگزاری کلاس‌های آموزشی متنوع برای زائران از دیگر فعالیت‌های فرهنگی مداوم آستان طی 25 سال اخیر بوده است. تأسیس حوزه علمیه خواهران و برادران در جوار حرم حضرت عبدالعظیم(ع)، تأسیس پژوهشگاه قرآن و حدیث، راه‌اندازی انتشارات آستان که وابسته به مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث است و موفق به انتشار هزاران عنوان کتاب طی سال‌های اخیر شده است، راه‌اندازی مرکز نجوم و علوم نوین با محور آموزشی، پژوهشی و ترویجی که خود این مرکز نیز موفق به انتشار کتاب‌های ارزشمندی در این حوزه شده است از فعالیت‌های خاصی است که در کمتر آستان مقدسی به آنها توجه می‌‌شود. و در نهایت آنچه گفته شد اندکی از بسیار آستان سیدالکریم بود.